Co może oznaczać zniknięcie wskaźnika WIBOR dla inwestorów zagranicznych?
Robert Lidke: Czy z punktu widzenia zagranicznych uczestników rynku finansowego zniknięcie WIBOR i pojawienie się innego wskaźnika rodzi jakieś ryzyka, jakie?
Paweł Spławski: Potencjalne zniknięcie lub zastąpienie wskaźnika WIBOR wymaga uważnego przygotowania i zaplanowania. Ważne jest również, żeby proces ten był przeprowadzony w ramach szerokiego dialogu z przedstawicielami rynku, w tym z inwestorami zagranicznymi oraz regulatorem.
Praktyką na zagranicznych rynkach było powoływanie grup roboczych, których zadaniem była praca nad szczegółowymi rozwiązaniami. W niektórych krajach w prace takich grup roboczych aktywnie zaangażowani byli przedstawiciele regulatora lub banku centralnego. Jest to scenariusz, który warto przyjąć również w Polsce – w celu ograniczenia ryzyk.
Czytaj także: Agencja S&P zaniepokojona planami zastąpienia WIBORu innym wskaźnikiem>>>
Ryzyka, które są związane z wprowadzeniem reformy można podzielić na dwie zasadnicze kategorie:
- ryzyka finansowe dla różnych kategorii uczestników rynku związane ze zmianą przychodów i kosztów odsetkowych (na przykład: instytucji finansowych i banków – związane z obecnym portfelem kredytów opartych na wskaźniku WIBOR; posiadaczy obligacji skarbowych z kuponem zmiennym opartym na wskaźniku WIBOR; deponentów środków opartych na wskaźniku WIBID; stron transakcji pochodnych stopy procentowej w polskich złotych; przedsiębiorców w związku z ich umowami finansowania oraz zabezpieczeniem powiązanego z nimi ryzyka stopy procentowej; klientów detalicznych);
- ryzyko prawne związane ze sposobem wprowadzenia zmiany.
Szczególną uwagę należy zwrócić na obecne kontrakty zawarte zarówno z podmiotami polskimi, jak i zagranicznymi.
Sposobem na ograniczenie wymienionych powyżej ryzyk finansowych byłoby określenie odpowiedniego wskaźnika korygującego (tzw. spread adjustment), który zapewniłby ekwiwalentność dotychczasowych oraz nowych wskaźników.
Dodatkowo sposobem na ograniczenie ryzyka prawnego mogłaby być odpowiednia regulacja krajowa definiująca sposób przejścia dla poszczególnych grup instrumentów finansowych, gwarantująca kontynuację prawną poszczególnych typów kontraktów.
Czytaj także: Zniknięcie WIBOR to problem dla inwestorów zagranicznych>>>
Jakie instrumenty finansowe oparte o WIBOR funkcjonują na międzynarodowym rynku finansowym? W sumie na jakie kwoty?
Główne typy instrumentów finansowych, które są oparte o wskaźniki WIBOR oraz WIBID to:
– Instrumenty pochodne stopy procentowej – głównie kontrakty IRS i FRA,
– Kredyty i depozyty oparte na zmiennych stopach procentowych – wskaźniki WIBOR oraz WIBID,
– Obligacje skarbowe dedykowane dla klientów hurtowych,
– Umowy leasingowe, factoringowe, cash pooling oraz inne produkty finansujące.
Największą grupą instrumentów opartych o wskaźnik WIBOR są instrumenty pochodne. Dodatkowo należy pamiętać, że znaczna część tych kontraktów jest rozliczana przez zagraniczne izby rozliczeniowe, w tym w szczególności London Clearing House (LCH).
Zgodnie z danymi publikowanymi przez LCH łączna wartość nominalna nierozliczonych instrumentów pochodnych stopy procentowej na dzień 24.06.2022 r. rozliczanych przez LCH to 8.393 mld zł. Możemy zakładać, że większość z tego stanowią transakcje zawierane z kontrahentami z zagranicy (głównie z Londynu).
Dla porównania zgodnie z danymi KDPW CCP – spółki pełniącej rolę izby rozliczeniowej dla kontraktów pochodnych w Polsce wolumen transakcji opartych o WIBOR rozliczanych przez tę instytucję wynosi 3.272 mld zł.
Drugą największą grupę produktów stanowią kredyty i depozyty oparte na wskaźnikach WIBOR i WIBID.
Według danych NBP z kwietnia 2022 r. kredyty udzielone przez banki krajowe obejmują przede wszystkim: kredyty mieszkaniowe w polskich złotych o wartości 407,5 mld zł oraz kredyty korporacyjne w polskich złotych o łącznej wartości 301,4 mld zł. Większość z tej kwoty stanowią kredyty oparte o WIBOR, chociaż NBP nie publikuje dokładnych statystyk w tym zakresie.
Dla kredytów i depozytów brak jest również dostępnych publicznie informacji na temat finansowania instytucji zagranicznych w polskich złotych w oparciu o wskaźnik WIBOR, ale wiele instytucji zagranicznych działa za pośrednictwem oddziałów.
Trzecią z wymienionych istotnych grup instrumentów opartych na wskaźnikach WIBOR są obligacje skarbowe o zmiennym kuponie uwzględniające przede wszystkim obligacje serii WZ.
Ich niewykupiona wartość sięga 228,2 mld zł. Według raportu Ministerstwa Finansów „Zadłużenie Skarbu. Państwa Biuletyn miesięczny z 04/2022” inwestorzy zagraniczni posiadali ogółem około 16% wyemitowanych obligacji skarbowych, co pozwala szacować, że obligacji WZ w rękach inwestorów zagranicznych jest około 37 mld zł.
Czy jest prawdopodobne, że instrumenty finansowe oparte o WIBOR funkcjonujące na rynku międzynarodowym mogłyby ulec wcześniejszemu wygaszeniu w przypadku tej zamiany, czy strona polska musiałaby wyrównać ewentualne straty inwestorów zagranicznych posiadających takie instrumenty finansowe?
To jest bardzo ważny element, który należy wziąć pod uwagę z perspektywy reformy wskaźników WIBOR i WIBID.
Jeśli chodzi o instrumenty pochodne analogiczne zmiany były już wprowadzane na innych rynkach. Wymagają one współpracy z organizacją ISDA (International Swaps and Derivatives Association), która definiuje standardy dla zawierania umów oraz rozliczeń instrumentów pochodnych na rynku finansowym.
ISDA opublikowała dotychczas dwa dokumenty regulujące sposób wdrożenia zmian wskaźników stopy procentowej (ISDA Benchmark Protocol oraz ISDA Fallback Protocal).
W przypadku zastąpienia wskaźnika WIBOR bez odpowiedniego wskaźnika korygującego, na rynku finansowym moją pojawić się głosy o możliwości wystąpienia obligatariuszy z roszczeniami w stosunku do Skarbu Państwa lub wręcz o technicznej niewypłacalności Polski
W praktyce do wymienionych standardów przystąpiło większość globalnych, europejskich oraz znaczących krajowych banków. Aby instrumenty pochodne mogły być prawidłowo rozliczone, proces ten muszą wesprzeć również izby rozliczeniowe, takie jak LCH czy KDPW CCP.
Bez uzgodnienia i zaplanowania zmiany z wymienionymi instytucjami grozi nam ryzyko wcześniejszego wygaszenia i rozliczenia instrumentów pochodnych.
Banki krajowe, przy pomocy instrumentów pochodnych, często zabezpieczają przepływy pieniężne związane z portfelem kredytowym, czyli zamieniają zmienne przepływy odsetkowe na stałe.
W sytuacji obniżenia poziomu WIBOR, banki płaciłyby niższe odsetki od nogi zmiennej instrumentów oraz uzyskiwały stałe przychody od nogi stałej (chodzi o transakcje swapów stopy procentowej, w której kontrahenci wymieniają się dwoma strumieniami przepływów pieniężnych – tzn. jedna noga jest oparta na stopach zmiennych, podczas gdy druga bazuje na stopach stałych).
Wyrównaniu tego rachunku ekonomicznego służy właśnie korekta wskaźnika, czyli tzw. spread adjustment.
Analogiczna potrzeba ma również miejsce w przypadku wyemitowanych obligacji skarbowych. W przypadku zastąpienia wskaźnika WIBOR bez odpowiedniego wskaźnika korygującego, na rynku finansowym moją pojawić się głosy o możliwości wystąpienia obligatariuszy z roszczeniami w stosunku do Skarbu Państwa lub wręcz o technicznej niewypłacalności Polski.
Jakie ryzyka niesie dla inwestorów zagranicznych „reforma” WIBOR, w przypadku jego zniknięcia i niepojawienia się innego zamiennika lub pojawienia się innych zamienników, które mogą budzić większe lub mniejsze wątpliwości, krótko mówiąc – czy istnieje dla nich ryzyko realnej straty finansowej w takim przypadku?
Sytuacja zniknięcia jednego wskaźnika bez wskazania odpowiednika nie zdarzyła się nigdzie na świecie.
Zmiana wskaźnika musi być przeprowadzona w uzgodnieniu z uczestnikami rynku finansowego, organizacją ISDA, izbami rozliczeniowymi oraz obligatariuszami. W przypadku braku wprowadzenia wskaźnika korygującego dla obecnych stawek WIBOR i WIBID, wymienione podmioty niewątpliwie poniosą straty finansowe z tytułu wprowadzonej zmiany.
Czy mogą pojawić się jakieś konsekwencje dla reputacji Polski na rynkach międzynarodowych w przypadku przeprowadzenia zamiany wskaźnika WIBOR w kształcie budzącym kontrowersje wśród uczestników rynku finansowego?
Trudno mi sobie wyobrazić konsekwencje nieodpowiedniego przeprowadzenia zmiany. Aspirując do grona 20 największych gospodarek świata powinniśmy kierować się dobrymi praktykami, z których możemy czerpać przykłady.
W szczególności proponuję zwrócić uwagę na procesy, które miały miejsce w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy też Kanadzie. Dokumenty, wypracowane przez grupy robocze, w wymienionych krajach są dostępne publicznie i umożliwiają analizę przeprowadzonych prac oraz dyskutowanych opcji.
Czytaj także: ZBP ostrzega przed skutkami wakacji kredytowych i szybkiej reformy WIBOR-u>>>
