Nauka i edukacja ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Obniżki stóp ujawnią słabości polskich banków

Jacek Ramotowski

Autorzy raportu, Kamil Sobolewski i Grzegorz Zatryb z ośrodka badawczego Cogito Ergo Sum, dr Tomasz Pawlonka, Agnieszka Nierodka i Bartosz Przyborowski z Zespołu Badań i Analiz Związku Banków Polskich oraz prof. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego podkreślają, że znacznie wyższe niż w poprzednich latach wyniki finansowe, osiągnięte przez sektor bankowy w 2024 r., są pochodną wysokich stóp procentowych NBP. A zatem mają charakter przejściowy.

Gorsze i lepsze prognozy

Tymczasem na horyzoncie – być może już nieodległym – widnieją obniżki stóp. Mogą one w znacznym stopniu wpłynąć na wyniki całego sektora bankowego w Polsce. Eksperci Zespołu Badań i Analiz ZBP szacują, że nawet gdyby stopy pozostały bez zmian do końca roku, wyniki banków będą niższe niż w roku ubiegłym. Przy utrzymaniu stopy referencyjnej na poziomie 5,75% wynik netto prognozują na 35,8 mld zł, a jej obniżka o 75 pkt. baz. może ściąć zysk netto nawet o 24,9%, czyli do niespełna 32 mld zł.

„Spadek stóp procentowych w znaczny sposób obniży wyniki odsetkowe, które są wysoce wrażliwe na zmiany wysokości stopy referencyjnej. Pomimo przewidywanego wzrostu bazy odsetkowej opartej przede wszystkim o kredyty i papiery dłużne, w przypadku obniżenia stóp procentowych widoczny będzie silny spadek wyników odsetkowych” – podkreślono w raporcie.

Lepsze perspektywy rysują Czesław Lipiński i Wojciech Zatoń, zakładając, że bankom uda się obronić wynik odsetkowy. Przewidują oni powolny wzrost aktywności gospodarczej, spadek stopy referencyjnej do końca roku do 4,75%, dość słaby popyt konsumpcyjny, lecz widzą szansę na wzrost inwestycji. Akcja kredytowa na rynku mieszkaniowym będzie stabilna, wyraźnie wzrośnie sprzedaż kredytów konsumenckich i kredytów operacyjnych dla firm, podtrzymujących ich płynność.

W tych warunkach mogą nastąpić niewielkie obniżki oprocentowania kredytów, które przy braku wyraźnego wzrostu wolumenu należności zostaną zrekompensowane przez wzrost wolumenu odsetkowego z instrumentów dłużnych. Przychody odsetkowe z tych ostatnich, zwłaszcza obligacji skarbowych, będą stabilizować przychody ogółem, a koszty odsetkowe będą stabilne przy malejącym oprocentowaniu depozytów.

Głębszy spadek stóp procentowych powinien poprawić koszty ryzyka do 0,55%, o ponad 1,1 mld zł wzrosną składki na BFG, banki utworzą dodatkowe 8-12 mld zł rezerw na ryzyko prawne kredytów we frankach. Przy takich założeniach i braku obniżki stóp zysk sektora mógłby wynieść w tym roku nawet 46 mld zł. Przy spadku stóp o 100 pkt. baz., banki mogą powalczyć, by utrzymać zysk na ubiegłorocznym poziomie, a głębszy spadek spowoduje zmniejszenie zysku do 38 mld zł.

Siła i słabości banków

O ile siła polskich banków została potwierdzona m.in. zeszłorocznymi wynikami, trzeba przyjrzeć się także ich słabościom. Jest ich sporo, wymieńmy najważniejsze. Ryzyko prawne nie zostało zmitygowane, wyniki banków są nadmiernie uzależnione od wyniku odsetkowego, zdolność do przyspieszenia akcji kredytowej ograniczana jest przez podatek bankowy, ogromny portfel papierów dłużnych stabilizuje wynik odsetkowy, ale może spowodować nieobliczalne problemy, pomimo wysokiej efektywności sektora obrazowanej wskaźnikiem C/I banki pozwoliły sobie w zeszłym roku na bardzo silny wzrost kosztów. Być może najważniejszą ze słabości w perspektywie nadchodzących wyzwań jest niewielki rozmiar polskiego sektora.

W warunkach obniżek stóp te słabości mogą nabrać pierwszoplanowego znaczenia, przesądzając nie tylko o wynikach, ale i stabilności. Do tego dochodzą wyjątkowo negatywne i destrukcyjne impulsy, spowodowane zmianami w polityce gospodarczej globalnych potęg, które już powodują wzrost ryzyka gospodarczego, a w konsekwencji mogą spowodować wzrost ryzyka kredytowego. Jak rysuje się obraz polskiego sektora bankowego na koniec 2024 r?

W warunkach stabilnych stóp procentowych i wyższego wolumenu aktywów odsetkowych łączne przychody odsetkowe za rok 2024 wyniosły 173,7 mld zł i były wyższe o 4,3% wobec 2023 r. Koszty odsetkowe osiągnęły wartość 66,6 mld zł – o 6,2% mniej w porównaniu z końcem 2023 r. Wzrost przychodów z tytułu odsetek i spadek kosztu odsetkowego zobowiązań przyniosły wzrost wyniku odsetkowego o 12,1%, do 107,1 mld zł.

To dzięki niemu banki mogły zarobić 42 mld zł, a ich rentowność wzrosła do poziomu pokrywającego koszt kapitału. Rekordowe ubiegłoroczne wyniki spowodowały, że wskaźnik ROE wynió...