Bazylea III – Miary płynności i bufory kapitałowe

To jedna z konkluzji badania przeprowadzonego przez firmę doradczą PwC pod patronatem Związku Banków Polskich. Analiza oparta na danych uzyskanych z 33 banków, w tym 10 spółdzielczych na koniec I półrocza 2011 r. wskazuje, że generalnie sektor nie powinien mieć problemów z wypełnieniem nowych wymogów nadzorczych dotyczących minimalnych współczynników wypłacalności.

Kilka banków może jednak wymagać dokapitalizowania w przypadku wprowadzenia przez nadzór dodatkowego buforu ochrony kapitału na poziomie 2,5 pkt proc. Ankieta PLQIS objęła banki, których suma bilansowa wynosiła łącznie 57,87 proc. sumy bilansowej polskiego sektora bankowego (61,09 proc. aktywów sektora banków komercyjnych oraz 10,31 proc. sektora banków spółdzielczych). Celem badania było oszacowanie wpływu zmian wymogów regulacyjnych, określonych przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego w grudniu 2010 (zaktualizowanych w czerwcu 2011), na banki działające w Polsce, w zakresie:

• funduszy własnych i współczynnika wypłacalności – poprzez wprowadzenie bardziej rygorystycznych definicji składowych funduszy własnych, nowych rodzajów współczynników, eliminacji tzw. kapitału krótkoterminowego oraz dwóch rodzajów buforów kapitałowych;
• dźwigni finansowej;
• nowych norm płynności krótko- i długoterminowej, w postaci wskaźników – pokrycia płynności (Liquidity Coverage Ratio – LCR) i stabilnego finansowania (Net Stable Funding Ratio – NSFR), różniących się od stosowanych na podstawie Uchwały 386/2008 KNF odpowiednio wskaźników płynności M2 i M4.

Zmiany te, określane wspólną nazwą – Bazylea III, staną się niebawem częścią prawa europejskiego w postaci ramowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady oraz szczegółowego rozporządzenia Komisji Europejskiej (zwanych łącznie CRD IV).

Nowe współczynniki

Oprócz klasycznego współczynnika wypłacalności, który jest określany poprzez relacje funduszy własnych do całkowitych aktywów ważonych ryzykiem wprowadzono dodatkowe:

• Współczynnik CET1 – określa relację tzw. rdzennych funduszy podstawowych do całkowitej wartości aktywów ważonych ryzykiem;
• Współczynnik Tier 1 – określa relację funduszy podstawowych (fundusze rdzenne razem z dodatkowymi funduszami podstawowymi) do całkowitej wartości aktywów ważonych ryzykiem.

Średni poziom współczynnika wypłacalności CET1 dla wszystkich banków objętych badaniem wynosi 12,15 proc. przed uwzględnieniem pomniejszeń oraz 11 proc. z uwzględnieniem pomniejszeń. Wyniki te bardzo pozytywnie kontrastują z wynikami analogicznego badania, przeprowadzonego przez EBA na próbce banków z krajów Unii Europejskiej (EU-QIS), z którego wynika, że CET1 w grupie dużych banków międzynarodowych w wyniku zastosowania pomniejszeń spadłby z 10,7 proc. do 4,9 proc., natomiast w grupie mniejszych banków z 11,1 proc. do 7,1 proc.

W analizie firmy PwC dla banków komercyjnych CET1 kształtowałby się odpowiednio na poziomie 12,19 proc. i 11,02 proc., dla banków spółdzielczych – 9,09 proc. i 9,05 proc. Współczynnik oparty na funduszach podstawowych (Tier 1) dla wszystkich banków objętych badaniem spadłby z 11,23 proc. do 11,05 proc., dla banków komercyjnych z 11,24 proc. do 11,06 proc., a dla spółdzielczych z 10,36 proc. do 9,88 proc. Wyniki wskazują zatem, że proponowane zmiany miałyby dużo większy wpływ na sektor BS-ów.

Średnia wartość całkowitego współczynnika wypłacalności opartego na funduszach własnych (Tier 1 + Tier 2), a więc klasycznego, stosowanego od lat, dla wszystkich banków objętych badaniem spadłaby z 13 proc. do 12,8 proc. Spadek związany jest z wprowadzoną przez Bazyleę III nową, bardziej restrykcyjną w stosunku do obecnej, definicją funduszy własnych i pomniejszeń tych funduszy (wpływ na licznik) oraz wpływu owych zmian na wartość aktywów ważonych ryzykiem (mianownik).

Bufory kapitałowe

Jednym z najbardziej istotnych nowych rozwiązań wprowadzonych przez Komitet Bazylejski jest koncepcja buforów kapitałowych. Fundusze własne banku powinny być adekwatne do sytuacji makroekonomicznej, niezbędne jest więc zapewnienie równowagi pomiędzy okresami koniunktury i dekoniunktury. Bufor kapitałowy powinien być traktowany jako ograniczenie względne, którego niespełnienie nie pociąga za sobą tak brzemiennych konsekwencji, jak w przypadku minimalnych poziomów współczynników wypłacalności. Bank będzie mógł dalej prowadzić działalność operacyjną w niezmienionym zakresie, jednakże zostanie nałożone pewne ograniczenie na wielkość dystrybucji zysku.

Pierwszym rodzajem bufora jest bufor ochrony kapitału. Powinien być on gromadzony w okresach dobrej koniunktury i dostępny do wykorzystania w okresach trudnej sytuacji rynkowej. W zależności od tego, w jakim stopniu wielkość bufora kształtuje się poniżej wysokości wyznaczonej przez regulacje, bank będzie musiał zatrzymać odpowiednią część zysku, aby uzupełnić kapitał. Tym samym nie będzie mógł przeznaczyć tego zysku na wypłatę dywidend. Bufor ochrony kapitału planowo zostanie wprowadzony 1 stycznia 2016 r. Początkowo jego wartość zostanie ustalona na poziomie 0,625 proc. jako dodatkowa wielkość ponad minimalny współczynnik wypłacalności CET na poziomie 4,5 proc. Stopniowo wartość ta będzie podwyższana, by docelowo, z dniem 1 stycznia 2019 r. osiągnąć wielkość 2,5 proc.

Drugim rodzajem bufora jest bufor antycykliczny. Może on zostać wprowadzony przez nadzór danego kraju w sytuacji intensywnego wzrostu akcji kredytowej, który potencjalnie prowadziłaby do nadmiernego wzrostu ryzyka systemowego w czasie rynkowej dekoniunktury. Nadzór będzie mógł nałożyć bufory z przedziału od 0 proc. do 2,5 proc. Ogłoszenie decyzji o wprowadzeniu/zwiększeniu poziomu bufora musi nastąpić z 12-miesięcznym wyprzedzeniem, natomiast decyzja o zmniejszeniu poziomu bufora będzie mieć skutek natychmiastowy.

Wyniki analizy wskazują, że wszystkie banki objęte analizą spełniłyby kryterium współczynnika wypłacalności CET1 na poziomie minimum 7 proc. bez konieczności powiększenia swojej bazy kapitałowej. W przypadku współczynnika wypłacalności Tier 1, cztery banki (dwa komercyjne i dwa spółdzielcze) wymagałyby dokapitalizowania w łącznej kwocie ponad 147,2 mln zł. Z kolei trzy banki komercyjne oraz jeden bank spółdzielczy wymagałyby zwiększenia swojej bazy kapitałowej o łączną kwotę ponad 842,4 mln zł w celu osiągnięcia przez całkowity współczynnik wypłacalności minimalnej wymaganej wartości 10,5 proc. W odniesieniu do współczynnika wypłacalności CET1 na poziomie minimum 9,5 proc. łącznie jedenaście banków (sześć komercyjnych i pięć spółdzielczych) wymagałoby zwiększenia poziomu kapitałów w sumie o ponad 2 mld zł. W przypadku współczynnika wypłacalności Tier 1, siedemnaście banków (dziesięć komercyjnych i siedem spółdzielczych) wymagałoby dokapitalizowania w łącznej kwocie prawie 1,8 mld zł. Z kolei osiemnaście banków (dziesięć komercyjnych i osiem spółdzielczych) wymagałoby zwiększenia swojej bazy kapitałowej o łączną kwotę prawie 3,7 mld zł w celu osiągnięcia przez całkowity współczynnik wypłacalności wartości 13 proc.

Klasyfikacja funduszy

Regulacje Bazylei III w zakresie pozycji zaliczanych do funduszy własnych mają na celu wzmocnienie struktury jakościowej funduszy własnych poprzez wyeliminowanie tych pozycji, których zdolność do absorbowania strat okazała się w świetle ostatnich doświadczeń niewystarczająca. W tym celu zmieniono podział funduszy własnych oraz wprowadzono nowy współczynnik wypłacalności CET1 oparty tylko na funduszach ...