Publiczne wsparcie dla dostępu do proinnowacyjnych usług finansowych
Siły napędowe współczesnych gospodarek
Otwierający tę część konferencji dr Konrad Wojnarowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, podkreślił, że innowacje, rozwój i badania to najważniejsze siły napędowe współczesnych gospodarek. Polska jest krajem o dużym potencjale kapitału ludzkiego, z roku na rok wzrasta liczba innowacyjnych firm – świadczy to o tym, że również nasi przedsiębiorcy dostrzegają opłacalność inwestycji w badania i rozwój.
Innowacyjność wymaga długofalowej strategii, konsekwencji w jej realizowaniu oraz wsparcia ze strony państwa. Istotny jest przy tym sprawny, prosty i przejrzysty podział środków europejskich na ten cel.
Polska jest największym beneficjentem programów unijnych. Fundusze przeznaczone na rozwój nowoczesnej gospodarki sięgają 36 mld zł. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zamierza wspierać przede wszystkim innowacje realizowane w obszarach kluczowych dla współczesnej gospodarki, takich jak cyfryzacja, zielona transformacja, elektromobilność, alternatywne źródła energii czy start-upy.
Wciąż jeszcze większość środków przeznaczona jest na wsparcie dotacyjne, jednak – co jest wyjściem naprzeciw potrzebom przedsiębiorców i próbą mocniejszego zintegrowania funduszy europejskich z rozwiązaniami przygotowywanymi przez instytucje finansowe w Polsce – oferowane jest również wsparcie zwrotne. Dostęp do usług finansowych, o czym chyba nikogo nie trzeba przekonywać, to podstawa działalności tych MMŚP, które chcą się rozwijać.
Środki dostępne w programach finansowych z funduszy Unii Europejskiej nie zastąpią oczywiście sprawnego rynku finansowego i jego licznych instytucji, zapewniających finansowanie dłużne czy kapitałowe, ale stanowią znaczące uzupełnienie oferty, wspierają bowiem firmy, które z różnych przyczyn mają utrudniony dostęp do finansowania rynkowego.
Perspektywa finansowa 2014–2020 potwierdziła, że bardzo efektywne są instrumenty łączące kapitał prywatny z dostępnym w sektorze bankowym czy na rynku kapitałowym wsparciem ze środków publicznych – na przykład w formie gwarancji bankowej. Istotną rolę odgrywają tu także fundusze venture capital, które wykorzystują środki inwestorów prywatnych i inwestora publicznego.
Dr Konrad Wojnarowski zaznaczył, że Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej dąży do tego, aby w sferze usług finansowych w jak największym stopniu wykorzystywano potencjał, dostępną infrastrukturę i kapitał ludzki. Gwarancje mają ułatwić przedsiębiorcom, korzystającym z finansowania bankowego, uzyskiwanie kredytu. Mogą one zabezpieczać zarówno cele inwestycyjne, jak i obrotowe. Istotne są przy projektach innowacyjnych, zwłaszcza związanych z transformacją cyfrową, robotyzacją i rozwiązaniami proekologicznymi, jak również przy inwestycjach podnoszących efektywność energetyczną przedsiębiorstw.
Najważniejszą formą wsparcia MMŚP wciąż jednak pozostają dotacje. W obecnej perspektywie przedsiębiorcy mogą skorzystać z konkursów ścieżki SMART. To zupełnie nowe podejście, w którym biznesmen sam wybiera na co chce otrzymać finansowanie (do wyboru są: badania, rozwój i innowacje, wdrożenie, rozwiązanie cyfrowe, rozwiązania proekologiczne, rozwój kadr oraz badania i rozwój).
Warto zwrócić uwagę na kredyt ekologiczny, którego celem jest wspieranie przedsiębiorstw w transformacji zwiększającej ich efektywność energetyczną. Wsparcie to ma formę dotacji – tzw. premii ekologicznej wypłacanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Podobną formą wsparcia był kredyt technologiczny.
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej podkreślił, że również programy regionalne z perspektywy 2021–2027 oferują bloki pożyczek, czynią to za pośrednictwem sektora bankowego.
Wspomniał o programie InvestEU, po środki z którego sięga BGK, o docelowej łącznej wartości nawet 3 mld zł. Instrument ten wspiera rozwój gospodarki Unii Europejskiej nie tylko poprzez udostępnianie finansowania zwrotnego na atrakcyjnych warunkach, ale również poprzez wsparcie doradcze oferowane przez Centrum Doradztwa InvestEU. Mogą z niego korzystać także MMŚP. Zdaniem resortu rynek oczekuje dodatkowych źródeł atrakcyjnego kredytu.
Czytaj także: Prezes ZBP o dialogu z resortem finansów w sprawie kredytowania gospodarki
Przygotowanie do korzystania z programu InvestEU
Prof. Waldemar Sługocki, sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, podkreślił, że choć InvestEU jest ważnym programem, to jednak nie jest to oferta narodowa, taka jak polityka spójności, czy chociażby Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności, w których dokładnie określono instrumenty, źródła i kierunki interwencji, jak też cele, które musimy osiągać przy realizacji określonych jednostkowych projektów. Nie wolno zapominać, że będziemy musieli rozliczyć się z Komisją Europejską z realizowanych inwestycji.
Czytaj także: Finansowanie dla MMŚP, jest w czym wybierać
Istotną rolę w informowaniu i przygotowaniu przedsiębiorców do efektywnego korzystania z rozwiązań oferowanych przez program InvestEU odgrywa Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej przy ZBP.
Natomiast Bank Gospodarstwa Krajowego będzie operatorem tego instrumentu finansowego. Doświadczenie na tym polu obu tych instytucji daje gwarancję, że polskie podmioty będą dobrze przygotowane do korzystania z tego instrumentu finansowego.
Program już wystartował
O InvestEU – najnowszej inwestycji UE dla MŚP w Polsce mówiły prof. Teresa Czerwińska, wiceprezes Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego i prof. Marta Postuła, pierwszy wiceprezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego.
Stwierdziły, że nowe finansowanie dla sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw jest dostępne od 1 lipca 2024 roku. To wyjątkowe wydarzenie, jest to bowiem pierwsza umowa Banku Gospodarstwa Krajowego jako partnera, który będzie implementować InvestEU w Polsce, a dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego istotne jest to, że będzie w tym partnerować.
Czytaj także: Gwarancja Investmax zabezpieczy ponad 3 mld zł kredytu dla MŚP
Dzięki środkom dostępnym dla BGK w ramach gwarancji, można będzie wspierać mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa na zasadach preferencyjnych, a wiadomo, że ten sektor ma utrudniony dostęp do finansowania.
InvestEU jest niezwykle ważny dla konkurencyjności gospodarki polskiej i całej Unii Europejskiej. W ciągu dwóch lat grupa EBI podpisała w Polsce 20 operacji na kwotę 1,7 mld euro, co pozwoli zmobilizować blisko 8 mld euro dodatkowych inwestycji. Finansowanie to nie będzie wliczane do limitu pomocy de minimis.
Prof. Marta Postuła poinformowała o podpisanych już przez BGK umowach z Bankiem Pekao SA, mBankiem, Alior Bankiem oraz Bankiem Spółdzielczym w Brodnicy.
Środki dla MMŚP
Panel dyskusyjny moderowała Agnieszka Wachnicka, wiceprezes ZBP, a uczestniczyli w nim: Katarzyna Duber-Stachurska, prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości; prof. Marta Postuła, pierwszy wiceprezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego; Piotr Kamiński, wiceprezes zarządu Pracodawcy RP; Bartosz Kublik, prezes zarządu Banku Ochrony Środowiska; Małgorzata Matejkowska, prezes zarządu Kujawsko-Dobrzyńskiego Banku Spółdzielczego; Monika Palimąka, dyrektor Departamentu Programów Publicznych i ESG w PKO Banku Polskim oraz Monika Byrska, dyrektorka Departamentu Programów Publicznych w Banku Pekao SA.
Nie trzeba przekonywać, jak ważne są mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa w naszym krwiobiegu gospodarczym, ani podkreślać jaki jest ich udział w PKB. Dlatego znalezienie środków, żeby je wspierać i promować jest kluczowe – stwierdziła Agnieszka Wachnicka.
Prof. Marta Postuła mówiła o ofercie BGK skierowanej do MŚP i o coraz mocniejszym nakłanianiu władz UE do udzielania wsparcia z użyciem środków zwrotnych. Pozwalają one między innymi na wykorzystanie dźwigni kapitału. Gwarancje Investmax z regwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego to atrakcyjna forma wsparcia dla przedsiębiorców, skorzystać z niej będą mogły także MMŚP, a łączna wartość kredytów zabezpieczonych nową gwarancją może przekroczyć 3,1 mld zł.
Ekomax to z kolei bezpłatna gwarancja spłaty kredytu udzielana dzięki środkom Zielonego Funduszu Gwarancyjnego FENG z Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). BGK próbuje, wspólnie z rządem, nadążać za wyzwaniami rynku dotyczącymi mikro, małych i średnich firm.
Katarzyna Duber-Stachurska, stwierdziła, że przedsiębiorcy preferują wsparcie dotacyjne. Zdaniem PARP nie ma ono zastępować gwarancyjnych instrumentów zwrotnych. To ma być instrument komplementarny i docierać tam, gdzie – z różnych powodów – banki ze swoim finansowaniem docierać nie mogą, na przykład do start-upów.
Agencja ma całą gamę bardzo zróżnicowanych instrumentów wspierających projekty na początkowym etapie, bądź te poświęcone wyłącznie badaniom i rozwojowi. Istotne jest, by przedsiębiorcy zapoznali się z tymi instrumentami i wybrali ten, który najlepiej odpowiada ich potrzebom i inwestycjom. Środków jest dużo i PARP ogłosi w tym roku 9 naborów, wcześniejszych 16 jest już realizowanych – są to kwoty przekraczające 6 mld zł.
Przedsiębiorcy czasami podchodzą do wsparcia dotacyjnego w sposób mało przemyślany. To nie jest już wsparcie dla każdego i na każdy projekt. To są instrumenty kierowane do tych przedsiębiorców, sektorów i obszarów, na których nam, jako Polsce, najbardziej zależy.
Piotr Kamiński stwierdził, że instrumenty do finansowania firm są, ale gorzej jest wiedzą o nich; dlatego warto stworzyć jedną wspólną platformę, na której będą umieszczone wszystkie o nich informacje.
Przedsiębiorcy chcą wprowadzać innowacje na przykład organizacyjne bądź obniżające koszty produkcji, ale nie mogą na to uzyskać środków. Programy gwarancyjne co prawda są, ale rozwiązanie to nie zadziała, jeśli nie ma zdolności kredytowej.
Zdaniem wiceprezesa zarządu Pracodawcy RP brakuje wsparcia ze środków podporządkowanych. Zaproponował, żeby polski sektor bankowy uruchomił swoje fundusze inwestycyjne, może wspierane przez środki europejskie, by wspomagać MMŚP. Istotne jest to zwłaszcza w przypadku projektów, które uzyskały już jakieś dofinansowanie, prace nad nimi są już zaawansowane, a nikt nie chce ich dalej finansować.
Czytaj także: Powstanie wspólna platforma banków i organizacji przedsiębiorców o dostępnych formach wsparcia dla firm?
Pomoc banków
Monika Byrska podkreśliła, że Pekao SA jest pierwszym bankiem, który wdrożył operacyjnie program Investmax. Pojawiają się bardzo duże środki – zarówno w formie dotacyjnej, jak też w formie pożyczkowej – i Bank w tych programach uczestniczy. Również w tych dotyczących pożyczek rozwojowych w poszczególnych regionach kraju.
Najważniejsze jest to, by firmy się rozwijały, zwiększały innowacyjność, były bardziej konkurencyjne i mogły produkować więcej i szybciej lub przy mniejszych nakładach kapitałowych.
To wciąż jeszcze ogromne wyzwanie dla przedsiębiorstw, w szczególności tych mniejszych. Cały czas borykają się one z barierą kapitałową, poszukują inwestorów i próbują zatrzymać wyspecjalizowanych pracowników, coraz częściej kuszonych przez konkurencję. To trudne w sytuacji, kiedy rynki są otwarte i eksperci niekoniecznie muszą pracować w Polsce, mogą za granicą, również dla wielkich korporacji.
Bank Pekao SA nie tylko doradza firmom. Jeżeli potrzebują inwestora, ma odpowiednie kompetencje, aby go znaleźć. Udzielił już wielu kredytów inwestycyjnych na dalszy rozwój przedsięwzięcia – począwszy od małych pomysłów dla małych firm – aż do dużych inwestycji infrastrukturalnych. W serwisie internetowym stworzono miejsce, gdzie znaleźć można informacje dotyczące dostępnych dotacji. Można też o nich porozmawiać z konsultantem.
Monika Palimąka poinformowała, że również PKO Bank Polski ma wyszukiwarkę, która ułatwia przedsiębiorcy odnalezienie dotacji i to nie tylko tych oferowanych na naszym rynku krajowym, ale również w ramach środków europejskich. Umożliwia też szukanie dotacji poprzez definiowanie swojego planu inwestycyjnego. Przedsiębiorca może nawet dowiedzieć się jakie jest prawdopodobieństwo, że otrzyma wybraną dotację.
Obecnie Bank promuje możliwe do wykorzystania środki unijne. Mówiła o spotkaniach przeprowadzanych z przedsiębiorcami – odbywają się one w różnych regionach kraju, a uczestniczą w nich także biznesmeni nie będący klientami banku.
Bartosz Kublik stwierdził, że w ciągu najbliższych kilku dni Bank Ochrony Środowiska podpisze umowę z BGK o nowym funduszu gwarancyjnym (umowa jest już podpisana – przyp. red).
Jest także rozpatrywany jego wniosek związany ze zrównoważonym rozwojem i już pod koniec lata lub wczesną jesienią Bank będzie mógł zaoferować klientom nowe interesujące oferty.
Działania BOŚ nakierowane są na innowacje związane z całością transformacji energetycznej i z inwestycjami proekologicznymi. Dzisiaj 40–41% portfela kredytowego Banku można uznać za proekologiczne. We wszystkich oddziałach Banku funkcjonują zespoły inżynierów ekologów. Mogą oni wspierać klienta przy realizacji projektu, służąc mu specjalistyczną wiedzą inżynierską i ekologiczną.
Zdaniem prezesa BOŚ, polski system bankowy jest przygotowany do prowadzenia transformacji, jest wiele programów dotacyjnych, gwarancyjnych, poręczeniowych zwrotnych i bezzwrotnych. Także na poziomie bankowości lokalnej. Potrzeby związane z transformacją energetyczną i ochroną środowiska do 2030 roku sięgają nawet 1,4 bln zł. Bankowość może je zaspokoić, problem leży po stronie popytowej.
Małgorzata Matejkowska podkreśliła znaczenie programów BGK w minionych dwudziestu latach. Bank, którym kieruje korzysta praktycznie ze wszystkich programów wsparcia dla przedsiębiorstw i bardzo się cieszy z kolejnego, który właśnie został ogłoszony. Z bezpośrednich kontaktów z przedsiębiorcami wynika, że chętnie braliby oni kredyty, ale nie mają poczucia stabilności swych biznesów i ich finansowania.
Dziś nie wystarczy zatrudnienie radcy prawnego, bo on też nie wszystko wie. Nie ma informacji, że w danym roku pojawi się określona dyrektywa i trzeba będzie wprowadzać określone rozwiązania; nie wie też, jakie mogą być związane z tym koszty. Tymczasem odpowiednia stabilizacja informacyjna pozwoliłaby przedsiębiorcom skumulować kapitał i przygotować się do tych zmian.
W trakcie dyskusji rozmawiano między innymi o transformacji energetycznej, zielonej transformacji i ESG. Wspomniano o środkach z KPO na transformację energetyczną, które będą częściowo kierowane do większych firm, ale również o rozwiązaniach wynikających z polityki mieszkaniowej i środkach, jakie w jej ramach przewidziano dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Podkreślono rolę Akademii PARP, której szkolenia dają podstawową, ale nadal bardzo potrzebną wiedzę oraz o Akademii GOZ, czyli gospodarki obiegu zamkniętego.
Zwrócono uwagę, że również małe i średnie przedsiębiorstwa będą musiały, i to raczej szybciej niż później, dołączyć do wyścigu w kierunku zielonej gospodarki i ESG.
Bartosz Kublik zapowiedział opublikowanie przez BOŚ przewodnika dla małych i średnich firm poświęconego wdrażaniu ESG.
Piotr Kamiński poinformował, że organizacja Pracodawcy RP podpisała umowę z EBI, w programie ELENA, na bycie operatorem finansowania audytów związanych z poprawą efektywności energetycznej przy ubieganiu się firm o kredyt ekologiczny.
Zwrócono uwagę, że ważne jest jasne i przejrzyste prawo i stabilność podatkowa. Stwierdzono również, że nadal należy rozwijać system poręczeniowy.
