Prof. Jan Szambelańczyk o wynikach banków spółdzielczych

Karol Mórawski: Do jakiego stopnia wzrost rentowności sektora po pojawieniu się wyższych stóp procentowych jest zjawiskiem przejściowym, na ile można liczyć na utrwalenie się tego trendu, a jakie są główne zagrożenia?

Prof. dr hab. Jan Szambelańczyk: Precyzyjna odpowiedź wymagałaby dostępu do danych sprawozdawczych, i to z uwzględnieniem informacji dla poszczególnych banków. Takie informacje  są przede wszystkim zgromadzone w Komisji Nadzoru Finansowego i Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

Na podstawie znanych mi danych mogę stwierdzić, że od początku pandemii COVID-19 do dziś sytuacja w  sektorze banków spółdzielczych zmieniała się znacząco. Początkowe obawy o głęboki kryzys nie znalazły potwierdzenia w praktyce.

Niestety, jeżeli chodzi o udział lokalnych instytucji finansowych w sektorze bankowym to tempo przyrostu aktywów w bankach komercyjnych było i jest wyraźnie wyższe niż u spółdzielców.

Czytaj także: Przewodniczący KNF: jak banki spółdzielcze powinny wykorzystać swoje dobre wyniki finansowe

Lepszy wynik, ale wzrosły koszty

Największa zmiana dokonała się jednak w wyniku finansowym netto. Ten bowiem zwiększył się w bankach lokalnych z ok. 5% do ponad 13%, osiągając ok. 2,6 mld zł (według danych KNF na 30 września 2022 r.), co oznacza historyczny rekord.

Co do jego wymiaru wartościowego, spowodował to głównie wzrost stóp procentowych, a odnośnie udziału w sektorze bankowym – spadek wyniku netto w bankach komercyjnych z tytułu ujęcia skutków wakacji kredytowych.

Wspaniały wręcz rezultat pozwolił poprawić niemal wszystkie wskaźniki efektywności oraz spełnić wymagania ostrożnościowe, szczególnie z wykorzystaniem reguł działania w strukturach IPS.

Nie można jednak pominąć okoliczności, że wśród 494 banków spółdzielczych (zgodnie z informacją KNF na Konferencji KZBS 25 listopada 2022 r.) mamy zarówno te, które znacząco przyczyniły się do rekordowego wyniku, jak i te, które świecą światłem odbitym.

Satysfakcja z tego wyniku nie może przesłaniać faktu, iż zwielokrotniony przyrost wyniku z odsetek, w stosunku do lat ubiegłych, wyprzedził nieunikniony wzrost kosztów, a w kolejnych okresach bardzo trudno będzie powtórzyć ten rekord – jak nie przymierzając sukces polskiej kadry piłkarskiej na mistrzostwach świata w 1974 czy 1982 roku.

Trzeba bowiem uwzględnić, że niemal nie uległ zmianie udział banków lokalnych w zatrudnieniu w sektorze, oscylując ok. 19%, choć liczba etatów zmniejszyła się od czerwca 2021 roku z 27,8 do 27,1 tysięcy. Podobnie jeżeli chodzi o należności od sektora niefinansowego (z 6,0 do 5,8%).

Czytaj także: KNF zaleciła zwiększenie funduszu pomocowego IPS banków spółdzielczych

Demografia, migracje i bankowość lokalna

Nieco bardziej zmniejszył się udział w depozytach samorządów (z 35 do 33%), w depozytach osób prywatnych (z 9,5 do 9,1%), wreszcie w aktywach (z 7,0 do 6,6%).

I choć wskaźniki jakości portfela kredytowego w bankach spółdzielczych są dobre, przy stosunkowo wysokim poziomie wyrezerwowania, to według analizy vintage BIG najmłodsze kredyty psują się szybciej niż starsze.

Nakłada się na to niemal zamrożenie aktywności inwestycyjnej, także w segmentach rynku, w których niektóre banki lokalne uzyskały spektakularne osiągnięcia.

Za intrygujące uznać można, że część klientów zaciąga kredyty gospodarcze w bankach lokalnych, zaś konsumpcyjne poza sektorem spółdzielczym

Dodać do tego trzeba spadającą lojalność wraz z obniżaniem przeciętnego wieku klientów. A nie sposób pominąć charakterystyki demograficznej, w tym konsekwencji migracji/ exodusu ludności z aglomeracji czy miast na tereny do niedawna typowo wiejskie.

Przestrzegam, że fiesta spowodowana okolicznościowym sukcesem nie potrwa długo.

Pełna treść artykułu jest dostępna w grudniowym numerze 2022 Miesięcznika Finansowego BANK