Podatek bankowy a marże kredytowe

Prowadząc dyskusję dotyczącą wysokości marż kredytowych i dokonując międzynarodowych porównań, należy robić to z daleko idącą ostrożnością.

Trudności związane z takimi porównaniami wynikają przede wszystkim z ogromu czynników mających wpływ na różnice w wysokości marż kredytowych, takich jak: profil kredytowy klienta, wysokość wkładu własnego, korzystanie / bądź też niekorzystanie  z cross-sellingu, apetyt banku na ryzyko, jakość portfela kredytowego, czy też sytuacja makroekonomiczna – w szczególności w odniesieniu do wysokości stopy referencyjnej mającej fundamentalny wpływ na wysokość oprocentowania kredytów.

W długim horyzoncie wysokość oprocentowania w 96% wynika właśnie z wysokości stopy referencyjnej.

Czytaj także: Bankowcy wyjaśniają od czego zależy oprocentowanie kredytu

Wysokość marż kredytowych a programy mieszkaniowe

Dokonując porównań w zakresie wysokości marż kredytowych nie można również zapomnieć, że w większości europejskich krajów poszczególne państwa biorą znacznie większą odpowiedzialność za politykę mieszkaniową i dążą do wyższej dostępności mieszkaniowej.

Działania takie podejmowane są przez 25 z 27 państw UE-27 i polegają przede wszystkim na publicznych programach gwarancji (zdejmujących w sposób mechaniczny część ryzyka z banków), programach obniżających oprocentowanie kredytów poprzez system dopłat, ale również dopłaty do oprocentowania kredytów w postaci ulg podatkowych. W większości europejskich państw polityka mieszkaniowa opiera się o mix tego typu rozwiązań.

Jednocześnie dwa kraje, w których takie rozwiązania nie występują – to Litwa i Polska. Z pominięciem konta mieszkaniowego i nie dającej jeszcze żadnych korzyści premii mieszkaniowej oraz Programu Rodzinny Kredyt Mieszkaniowy, który w żadnym stopniu nie zwiększa dostępności mieszkaniowej, a jedynie daje gwarancję na wysokość wkładu własnego, przy czym z uwagi na zastosowane limity jego rola jest ograniczona (maksymalny limit ceny 1m2 mieszkania w Warszawie uprawniający do skorzystania z Programu jest o ok. 20% niższy od średniej ceny 1m2 mieszkania w stolicy).

Co istotne, w okresie wyższych stóp procentowych, marże kredytowe banków zazwyczaj zmniejszają się, natomiast w okresie niższych stóp procentowych, marże utrzymują się na nieco wyższym poziomie (coś na wzór zjawiska lepkości cen).

Obecnie, w okresie utrzymujących się wysokich stóp procentowych, gdy kredyt z powodu wysokości stopy referencyjnej staje się relatywnie drogi (taki jest w końcu cel polityki pieniężnej – wysokie stopy procentowe mają za zadanie m.in. ograniczyć kreację pieniądza przez banki), marże kredytowe ulegają zmniejszeniu. Tak też dzieje się w polskim sektorze bankowym.

Tym bardziej zaskakujące może być to, że w sytuacji, w której marże kredytowe osiągają wartości wyraźnie niższe (1,7%) od długoterminowej średniej (2,5%) – podnosi się medialna wrzawa mająca swoje korzenie w trwającej kampanii wyborczej.

Czytaj także: Podatek bankowy w obecnym kształcie utrudnia kredytowanie gospodarki

Czynniki wpływające na wysokość marży kredytowej

Wysokość marży kredytowej w odniesieniu do kredytów zmiennoprocentowych, choć w polskim sektorze bankowym jest wysoka, nie jest najwyższa spośród innych europejskich państw.

Według danych European Mortgage Faderation, na koniec III kwartału ’24 (aktualnie najświeższe dane), marża kredytowa dla kredytów zmiennoprocentowych (traktowana w tradycyjny sposób jako oprocentowanie minus stopa referencyjna = marża) wyższa była m.in. na Węgrzech (2,13%), w Niemczech (2,07%), czy też w Holandii (1,94%).

Należy mieć jednak na uwadze, że wysokość marży kredytowej w polskim sektorze ma swoje ścisłe wyjaśnienie w skali niewystępującego w innych europejskich krajach ryzyka związanego z działalnością kredytową banków (ryzyko prawne) oraz w obciążeniu działalności kredytowej podatkiem bankowym.

Przeprowadzona przez Zespół Badań i Analiz ZBP dekompozycja marży kredytowej wskazuje, że w latach 2016-2024 średnio w 19% marża kredytowa zwiększana była przez podatek bankowy, zaś dodatkowo w latach 2020-2024 w ponad 48% marża kredytowa zwiększana była przez ryzyko prawne działalności kredytowej banków.

Ryzyko związane immanentnie z prowadzoną działalnością kredytową banków (po wyłączeniu ryzyka prawnego) w polskim sektorze bankowym systematycznie spadało, co miało również swoje odzwierciedlenie w niższej marży z tego tytułu. Jest to przede wszystkim efekt systematycznie poprawiającej się jakości portfela kredytowego oraz obniżającego się ryzyka kredytowego banków.