Udział instrumentów dłużnych w aktywach banków prawie zrównał się z udziałem kredytów dla sektora niefinansowego

Udział instrumentów dłużnych w aktywach banków prawie zrównał się z udziałem kredytów dla sektora niefinansowego
Fot. stock.adobe.com / Rachwalska Irena
Udostępnij Ikona facebook Ikona LinkedIn Ikona twitter
Marginalizacja roli sektora bankowego, wzmacniana nakładaniem licznych obciążeń podatkowych i parapodatkowych (w tym destrukcyjnie działająca formuła podatku bankowego) prowadzą do deformacji struktury aktywów w polskim sektorze bankowym, pisze dr Tomasz Pawlonka, dyrektor Zespołu Badań i Analiz w Związku Banków Polskich.

Według danych KNF oraz NBP po 11 miesiącach 2024 roku, udział instrumentów dłużnych w aktywach banków prawie zrównał się z udziałem kredytów dla sektora niefinansowego.

Wartość instrumentów dłużnych znajdujących się w aktywach banków przekroczyła bilion złotych i prawie zrównała się pod względem wartości z portfelem pracujących kredytów dla sektora niefinansowego. Różnica między tymi pozycjami aktywów wynosi już jedynie 3,77 mld zł.

Kontynuacja wyraźnych trendów najprawdopodobniej już w danych za grudzień 2024 r. doprowadzi to patologicznej sytuacji, w której w aktywach banków znajduje się więcej instrumentów dłużnych niż kredytów dla sektora niefinansowego.

1 grafika aktywa banków
Źródło: Opracowanie własne ZBiA ZBP, dane KNF

W aktywach banków dominują instrumenty dłużne skarbu państwa i instrumenty gwarantowane przez skarb państwa. Stanowią one około 20% aktywów banków.

Z kolei nadpłynność finansowa ulokowana jest w instrumentach dłużnych banku centralnego.

2 grafika aktywa banków
Źródło: Opracowanie własne ZBiA ZBP, dane NBP

Czytaj także: Prezes ZBP o polskim sektorze bankowym w 2024 roku

Banki – aktywa sektora spółdzielczego i komercyjnego

Deformacja aktywów sektora bankowego dotyczy zarówno banków komercyjnych, jak i banków spółdzielczych.

Środki zainwestowane w sposób bezpośredni (przez banki spółdzielcze) oraz pośrednio – poprzez banki zrzeszające, stanowią blisko 59% aktywów.

Z kolei kredyty dla sektora niefinansowego stanowią około 30% aktywów banków spółdzielczych.

W strukturze aktywów banków komercyjnych sytuacja jest analogiczna, choć występuje z mniejszych nasileniem.

Instrumenty dłużne stanowią 34,5% aktywów, zaś kredyty dla sektora niefinansowego odpowiadają za 35,2% aktywów banków komercyjnych.

3 grafika aktywa banków
Źródło: Opracowanie własne ZBiA ZBP, dane KNF

Czytaj także: Banki spółdzielcze zapewniają stabilne finansowanie potrzeb inwestycyjnych polskiego sektora rolno-spożywczego

Wzrost wartości instrumentów dłużnych

Analizując zmiany zachodzące na przestrzeni ostatnich 4 lat, dostrzec można bardzo silny wzrost wartości instrumentów dłużnych w aktywach banków.

Od początku 2020 roku ich wartość zwiększyła się o ponad 684 mld zł, zaś w samym 2024 r. (w trakcie 11 miesięcy) o 136 mld zł.

W tym samym czasie wartość kredytów dla sektora niefinansowego wzrosła w tempie ponad 8-krotnie mniejszym (+ 84,5 mld zł).

Niewielkim – ale jednak – pocieszeniem jest fakt, że w 2024 roku, po dwóch latach spadku wartości portfela kredytów dla sektora niefinansowego (powodowanych głównie wakacjami kredytowymi), nastąpiło zwiększenie wartości portfela kredytów dla sektora niefinansowego o ok. 50 mld zł (a zatem na poziomie blisko 2,5-krotnie mniejszym niż przyrost instrumentów dłużnych w aktywach banków).

Niekorzystanie wygląda również sytuacja w zakresie wzrostu kredytów dla przedsiębiorstw.

W latach 2020-2024 portfel kredytów dla przedsiębiorstw wzrósł o 25,7 mld zł, zaś portfel kredytów inwestycyjnych dla przedsiębiorstw wzrósł o niespełna 21 mld zł.

4 grafika aktywa banków
Źródło: Opracowanie własne ZBiA ZBP, dane KNF

Nabywanie instrumentów dłużnych a możliwości kredytowania gospodarki

Wysoki udział instrumentów dłużnych w aktywach banków pozwala na stabilizację przychodów odsetkowych, co w szczególności istotne w warunkach oczekiwanego w 2025 roku spadku stóp procentowych. Już dziś przychody odsetkowe banków w ok. 26% generowane są właśnie poprzez przychody z instrumentów dłużnych.

Z drugiej jednak strony, wysokie zaangażowanie banków w nabywanie instrumentów dłużnych ogranicza ich aktywność w zakresie wzrostu kredytowania sektora niefinansowego. Co więcej, wysoki udział instrumentów dłużnych w aktywach banków, w szczególności obligacji Skarbu Państwa, w przypadku wzrostu rentowności tych instrumentów na skutek np. oddziaływania ryzyka geopolitycznego, może doprowadzić do istotnych konsekwencji po stronie kapitałów banków.

Wzrost rentowności obligacji Skarbu Państwa powoduje bowiem konieczność aktualizacji ich wyceny, co odnoszone jest bezpośrednio w kapitałach własnych banków.

W efekcie możliwa jest sytuacja, z którą mieliśmy do czynienia w 2022 roku, w której kapitały własne kurczą się w ciągu kilku miesięcy o kilkanaście procent (o ponad 30 mld zł). Prowadzi to do gwałtowanego obniżenia zdolności banków do finansowania gospodarki, obniżenia współczynników kapitałowych.

Co gorsze, pogorszenie sytuacji w tym przypadku następuje zarówno w polskiej gospodarce, jak i w sektorze bankowym. W konsekwencji pogorszenie koniunktury w polskiej gospodarce może być wzmacniane poprzez pogorszenie sytuacji sektora bankowego (co dodatkowo pogłębia okres gorszej koniunktury).

Czytaj także: Jak ponieść stopę inwestycji w Polsce?

Dr Tomasz Pawlonka – dyrektor Zespołu Badań i Analiz, Związek Banków Polskich, dyrektor Programu Analityczno-Badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości, adiunkt w Katedrze Finansów SGGW w Warszawie.
Dr Tomasz Pawlonka – dyrektor Zespołu Badań i Analiz, Związek Banków Polskich, dyrektor Programu Analityczno-Badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości, adiunkt w Katedrze Finansów SGGW w Warszawie. Doktor nauk ekonomicznych. Realizuje prace nad warunkami rozwoju sektora bankowego, z uwzględnieniem środowiska makroekonomicznego i regulacyjnego, zagadnień struktury rynku finansowego i finansowania gospodarki. Posiada praktyczne doświadczenia analityczne w zakresie sektora bankowego ze szczególnym uwzględnieniem bankowości spółdzielczej. Od samego początku związany z Programem Analityczno-Badawczym WIB, którego pracami kieruje od marca 2024 r. Doświadczony prelegent i autor ponad 40 publikacji, w tym czterech monografii. Adiunkt w Katedrze Finansów SGGW w Warszawie. Wieloletni doświadczony nauczyciel akademicki. Jego działalność naukowo-dydaktyczna skoncentrowana jest na bankowości, finansach behawioralnych oraz zarządzaniu finansami przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw agrobiznesu.
Źródło: BANK.pl