Temat Numeru | Rok Edukacji Ekonomicznej | Edukacja finansowa to misja społeczna

Jacek Ramotowski

– Potrzebna jest nam edukacja finansowa, gdyż ona może ograniczyć wiele ryzyk – mówił członek Rady Polityki Pieniężnej Ludwik Kotecki podczas konferencji „Zarządzanie Ryzykiem i Kapitałem” zorganizowanej przez Europejski Kongres Finansowy.

Znajomość ekonomii nadal nie najlepsza

Edukacja finansowa ma wymiar makro- i mikroekonomiczny. Banki dobrze wiedzą, że klient, który ma wiedzę o finansach jest mniej ryzykowny (i dla siebie, i dla banku), dlatego mocno angażują się w edukację. Tymczasem jednak wiedza finansowa w dzisiejszych czasach nie sprowadza się już tylko do rozumienia procentu składanego czy elementarnych zjawisk makroekonomicznych i ich wpływu choćby na raty kredytu – co mogło się wydawać jej fundamentem jeszcze dekadę lub dwie temu. Ponieważ zarządzanie finansami osobistymi przeniosło się do sieci, kwestią nierozerwalną z wiedzą ekonomiczną staje się wiedza o cyberzagrożeniach i sposobach, jak się przed nimi chronić..

O ile w wiedzy finansowej widać pewne postępy, to – jak wynika z badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków 2023” Warszawskiego Instytutu Bankowości i Fundacji GPW – najbardziej dramatycznie odczuwamy (aż 44% badanych) brak wiedzy z obszaru cyberbezpieczeństwa. Z kolei badanie „Bezpieczeństwo Cyfrowe Polaków 2024” opublikowane właśnie przez firmę ­SMSAPI pokazuje, że 46% z nas nie wie, na czym polega phishing – socjotechniczna metoda cyberataku najczęściej używanego przez przestępców. We współczesnym świecie wiedza o finansach i o bezpieczeństwie w cyberprzestrzeni stały się nierozdzielne.

Cyberbepieczeństwo to nie jedyna doświadczana przez nas luka w wiedzy ekonomicznej. Raport WIB pokazuje, że własną wiedzę oceniamy raczej słabo. Średnia ocena swojej wiedzy ekonomicznej badanych wyniosła w tym roku 2,88 (w pięciostopniowej skali). 38% z nas ocenia swoją wiedzę jako bardzo i raczej małą, zaś 31% – jako dużą i bardzo dużą. To mniej niż w poprzednim roku, kiedy średni wynik tego badania wniósł 2,91. Niżej swoją wiedzę oceniają najstarsi i najsłabiej wykształceni, wyżej – osoby lepiej wykształcone.

Badanie „Poziom wiedzy finansowej Polaków” jest realizowane od 2018 r., zatem pokazuje już trendy. Stało się jednym z kluczowych, corocznych opracowań dotyczących wiedzy i edukacji ekonomicznej w Polsce. Przeprowadzane jest przez CBM Indicator na zlecenie i przy współpracy merytorycznej z Fundacją Warszawski Instytut Bankowości oraz Fundacją GPW. Ma służyć diagnozie dotyczącej m.in. samooceny poziomu wiedzy, preferencji, wyzwań i oczekiwań społecznych w obszarze wiedzy na temat finansów osobistych, bankowości i inwestowania.

Jeśli popatrzeć na wyłaniające się trendy widać, że nasza samoocena rośnie powoli, jednak stabilnie, niemal z roku na rok. W 2019 r. pozytywnie własną wiedzę finansową skłonnych było oceniać zaledwie 9% Polaków, a negatywnie – bez mała połowa.

Odrabianie zaległości

Co mogło wpłynąć na taką poprawę samooceny w ciągu kilku ostatnich lat? Szoki, dzięki którym polskie społeczeństwo szybciej odrabiało ekonomiczne zaległości. Ubiegłoroczny raport Santander Consumer Banku „Polaków Portfel Własny: czas oszczędzania” zdiagnozował, że ogarnęła nas niepewność jutra wynikająca ze splotu takich zdarzeń, jak pandemia, napaść Rosji i wojna w Ukrainie, wzrost cen energii i inflacja. To zmusiło nas do bardziej wnikliwego i racjonalnego przyglądania się własnym portfelom.

Ostatni raport banku Citi Handlowy, Fundacji Kronenberga oraz Fundacji THINK, sporządzony przy współpracy Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, pokazał, iż stosunek ...