Temat numeru | OBSŁUGA GOTÓWKI | Zmiany w obrocie gotówkowym muszą być realizowane na podstawie harmonogramów, wypracowanych i uzgodnionych z rynkiem

Podczas ubiegłorocznego Kongresu Obsługi Gotówki prezes Narodowego Banku Polskiego prof. Adam Glapiński zapowiedział podjęcie działań na rzecz równoprawnego traktowania płatności gotówkowych i bezgotówkowych w obrocie detalicznym, czego jednym z efektów jest niedawna nowelizacja ustawy o usługach płatniczych. Czy faktycznie dochodziło do przypadków dyskryminacji osób usiłujących dokonać zapłaty w formie tradycyjnej?

– Problem był jak najbardziej realny. Około 9% uczestników badania, przeprowadzonego przez NBP w 2020 r., a więc już po wybuchu pandemii, wskazywało, że zetknęli się oni z odmową przyjęcia płatności gotówkowej. Na przestrzeni ostatniego roku sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu, gdyż analizy NBP z sierpnia br. wykazują, że aż 18% respondentów doświadczyło w czasie pandemii problemów związanych z akceptacją gotówki. Zmiany, które obowiązują od 5 listopada br. w ustawie o usługach płatniczych, uznać należy za duży sukces, także w kontekście społecznym. Efekt ten został osiągnięty dzięki współdziałaniu banku centralnego, Prezydenta RP, który wystąpił z inicjatywą legislacyjną, oraz parlamentu, który ze zrozumieniem odniósł się do narastającego problemu, jakim jest odmowa akceptacji płatności gotówkowych w obrocie detalicznym.

Podkreślić należy, że dotychczas kwestia ta nie była uregulowana formalnie w sposób właściwy, bo choć banknoty i monety emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnymi środkami płatniczymi w Polsce, to zdarzały się przypadki odmowy ich akceptacji przy rozliczeniach gotówkowych. W obecnym stanie prawnym akceptanci nie mogą wymagać od konsumentów zapłaty wyłącznie w formie elektronicznej, nie wolno im też pobierać dodatkowych prowizji czy opłat za przyjęcie gotówki. Należy się cieszyć, że wszyscy profesjonalni uczestnicy obrotu gotówkowego dostrzegli taką potrzebę, i że udało się szybko odpowiedzieć na tak poważne wyzwanie, jakim było faktyczne odbieranie klientom swobody wyboru formy płatności przez niektórych dostawców towarów i usług.

Przedsiębiorcy, którzy nie dopuszczali płatności tradycyjnych, motywowali tę decyzję względami sanitarno-epidemiologicznymi. Czy bank centralny dysponuje analizami odnośnie ewentualnego ryzyka transmisji wirusa w związku z korzystaniem z gotówki?

– Chcąc oszacować niebezpieczeństwo, związane z przenoszeniem zakażeń za pośrednictwem środków płatniczych, NBP konsultował się z Krajowym Konsultantem ds. Epidemiologii, w celu potwierdzenia, że ryzyko transmisji poprzez banknoty jest minimalne, co do zasady porównywalne z tym, które towarzyszy korzystaniu z innych przedmiotów codziennego użytku. Do podobnych wniosków prowadzą analizy Europejskiego Banku Centralnego, z których wynika, iż ryzyko transmisji wirusa ­SARS-CoV-2 za pośrednictwem banknotów jest niskie. Oznacza to, iż przy zachowaniu podstawowych zasad higieny, w szczególności w zakresie mycia rąk, jesteśmy w stanie zminimalizować ryzyko zakażenia.

Równocześnie w samym Narodowym Banku Polskim wdrożyliśmy procedury w zakresie m.in. składowania przez pewien czas gotówki odprowadzonej przez banki, przed jej ponownym skierowaniem do obiegu. Należy równocześnie pamiętać, iż gotówka znajduje się w permanentnym ruchu. Nie sposób spowalniać tego procesu, np. w handlu detalicznym czy firmach CIT, bo to prowadziłoby wprost do sparaliżowania obrotu gospodarczego, przy praktycznym braku korzyści z punktu widzenia sanitarnego. Wirus, jak już wspomniałam, może być przenoszony na innych przedmiotach, takich jak choćby telefony komórkowe, z których korzystamy na bieżąco. Wszelkie procedury zmniejszania zagrożenia epidemicznego związane z użytkowaniem znaków pieniężnych muszą być stosowane w sposób racjonalny.

Pierwsze tygodnie pandemii upłynęły pod znakiem wzmożonego zapotrzebowania na gotówkę. Czy po tych kilkunastu miesiącach możemy mówić o trwałych zmianach w zachowaniu ludzi względem gotówki, a może ...