Jacek Ramotowski

W tym i przyszłym roku banki osiągną rekordowe nominalnie zyski, ale ich pozycja kapitałowa jest gorsza niż 10 lat temu. Sektor ugina się pod nadmiarem płynności, ale akcja kredytowa rośnie bardzo wolno. Gospodarka co prawda przyspieszyła, ale przedsiębiorstwa wcale nie zaczęły cyklu inwestycyjnego i nie starają się o kredyt. To niektóre z paradoksów, jakie wyjaśniają autorzy raportu „Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków w I kwartale 2024 r”.

Sztuczna inteligencja i jej wykorzystanie w bankowości to czyste złoto – wynika z dotychczasowych, często już zaawansowanych doświadczeń polskich banków. Ale są dwie przeszkody. Pierwsza – ludzie odnoszą się do niej z nieufnością. Druga – bankowcy obawiają się, że legislatorzy uchwalą prawo, w którym będzie mnóstwo pułapek i potrzasków. A Unia ogłosiła właśnie fundamentalny AI Act. Jak stawić czoła tym wyzwaniom – doradzają prawnicy, autorzy raportu „Aktualne wyzwania prawne związane z zastosowaniem sztucznej inteligencji w polskim sektorze bankowym”.

Polski sektor bankowy jest za mały, by finansować wielkie projekty inwestycyjne, jakich potrzebuje nasz kraj, a sytuacja w tej sferze pogarsza się co roku. Kapitały banków są adekwatne przy braku popytu na kredyt, mogą zatem okazać się niewystarczające, jeśli na rynku dojdzie do ożywienia.

Banki centralne od dekady pracują nad wprowadzeniem swoich walut w postaci cyfrowej. Europejski Bank Centralny po pandemii mocno przyspieszył z cyfrowym euro. Stworzył projekt przewidujący, że waluta w tej postaci trafi pod strzechy. Raport „Droga do cyfrowego euro – bieżące propozycje i ocena ich konsekwencji” analizuje blaski i cienie wstępnej jeszcze koncepcji EBC.

Niska stopa oszczędności gospodarstw domowych pogarsza długoterminowe perspektywy rozwoju polskiej gospodarki. Choć banki mają wysoką nadpłynność i niską relację kredytów do depozytów, udział tych ostatnich w polskim PKB spada. Raport naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego „Kierunki ewolucji depozytów bankowych i ich przyszła rola w rozwoju polskiego sektora bankowego” wyjaśnia, dlaczego oprocentowanie depozytów nie nadąża za inflacją, kreśli przyszłe scenariusze dla banków i deponentów i prezentuje kilka ważnych rekomendacji dla polityki instytucji finansowych i polityki publicznej.

Wiedza ekonomiczna Polaków rośnie, ale wciąż jest wiele do zrobienia w tym obszarze. Sami zresztą oceniamy jej poziom jako słaby, co potwierdza, że programy edukacyjne w tym zakresie są potrzebne. Na czym powinny się skupiać? Jak oszczędzać, żeby zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa. Jak świadomie korzystać z kredytów, adekwatnie do możliwości finansowych. W tym wciąż się gubimy, a finanse osobiste – jak pokazują badania – mają ogromny wpływ na nasz dobrostan psychiczny. Przed edukacją ekonomiczną stoi wiele zadań, a badania pokazują, że nawet misja społeczna.

Banki osiągnęły w 2023 r. spektakularnie wysokie wyniki, ale kolejne lata będą znacznie słabsze. To stawia pod znakiem zapytania zdolność sektora do odtwarzania kapitału i finansowania potrzeb inwestycyjnych gospodarki. Pomimo wyglądających na doskonałe nominalnych rezultatów, realnie sektor bankowy wciąż się kurczy i potrzebuje zmiany polityki regulatorów.

Cele klimatyczne, zielona transformacja i zrównoważony rozwój – to pojęcia, które skupiają społeczną uwagę na całym świecie. Banki jako sektor mają być motorem ­społeczno-gospodarczej transformacji. Mają z tym wiele problemów, bo standardy i regulacje dopiero powstają, a wprowadzanie zasad ESG, choć długoterminowo przyniesie korzyści, może być krótkoterminowo kosztem. Jak wobec tego zasady ESG wdrażają polskie banki?

Polski sektor bankowy dość skutecznie kontroluje ryzyko kredytowe i poziom powstających w jego wyniku strat. Wskaźnik złych kredytów maleje, ale do poziomów w sektorach bankowych krajów Europy Zachodniej mamy spory dystans. Nie jest całkowicie nieprawdopodobny scenariusz makroekonomiczny, w którym gwałtowne pogorszenie sytuacji w krótkim czasie stanowiłoby bardzo duży problem dla polskiego sektora.

Regulująca rynek płatności dyrektywa PSD2 spowodowała diametralne zmiany w tym segmencie usług finansowych. Zrewolucjonizowała ona zarówno rynek dostawców, zakres ich odpowiedzialności, jak i zasady gry, wpłynęła też na wysokość opłat. W Polsce zapisy dyrektywy przetłumaczono błędnie, myląc pojęcia uwierzytelnienia i autoryzacji. Trzeba to szybko naprawić – twierdzą autorzy raportu „Ocena wybranego zakresu implementacji PSD2 w Polsce i kierunki zmian”.

Inflacja pozwoliła bankom osiągnąć lepsze wyniki. W tym roku będą rekordowe, lecz perspektywy na następne lata są znacznie gorsze, gdyż wzrost ten jest przejściowy. Krótkoterminowym wahaniom podlegają również aktywa, akcja kredytowa i kapitały własne banków. Ich erozja może się jeszcze pogłębić, polski sektor bankowy się kurczy i wszedł w okres wysokiej niestabilności.