Stanowisko UKNF w sprawie tzw. planów awaryjnych z BMR, np. w przypadku zniknięcia WIBOR-u

Przypomnieć należy, że europejski prawodawca w następstwie kontrowersji w związku z ujawnionymi manipulacjami w obliczaniu wskaźnika referencyjnego LIBOR przyjął Rozporządzenie BMR.

Trochę historii

Zgodnie z założeniami BMR miało tworzyć odpowiednie standardy opracowywania wskaźników referencyjnych, gwarantować rzetelność metody obliczania wskaźnika referencyjnego a także m.in. ustanawiać zasady stosowania wskaźników referencyjnych do wybranych celów.

Projekt został przedstawiony przez Komisję Europejską w 2012 r., następnie przyjęty w 2016 r. i wszedł w życie 1 stycznia 2018 r.

BMR i stare umowy z klientami

Wejście w życie BMR stanowiło istotne novum na rynku, ponieważ w sposób kompleksowy i innowacyjny regulowało pewne obszary. Jednym z istotnych obowiązków wprowadzonych przez BMR był obowiązek opracowywania planów awaryjnych na wypadek istotnej zmiany lub zaprzestania opracowywania danego wskaźnika referencyjnego oraz odpowiednio uwzględniania tych planów w stosunkach umownych z klientami.

Wprowadzenie rzeczonego obowiązku (określonego w art. 28 ust 2 BMR) stanowiło szczególne wyzwanie w odniesieniu do tzw. starego portfela, a więc umów zawartych przed wejściem w życie BMR.

Wszak z BMR ani wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych nie wynika wprost obowiązek retroaktywnego działania w postaci wprowadzania klauzul awaryjnych (odzwierciedlających główne postanowienia planów awaryjnych mające wpływ na wybór wskaźnika alternatywnego) do umów finansowych zawartych przed 1 stycznia 2018 r.

Jak tworzyć plany awaryjne?

Wyzwaniem było zarówno właściwe opisanie procedury postępowania w przypadku wystąpienia zdarzenia istotnej zmiany lub zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego, jak i określenie potencjalnych alternatywnych wskaźników referencyjnych.

W praktyce pojawiło się także wiele wątpliwości, część z nich dotyczyła definicji zdarzenia istotnej zmiany. Samo rozporządzenie BMR nie wprowadza legalnej definicji istotnej zmiany, natomiast termin ten pojawia się w BMR w kontekście obowiązków nakładanych na administratorów wskaźników i odnoszących się do metody obliczania wskaźnika referencyjnego.

Podobnie niejasnym jest zagadnienie „uwzględniania” planów awaryjnych w umowach z klientami. W praktyce pojawiają się wątpliwości jaki powinien być oczekiwany tryb postępowania w celu uwzględnienia planu awaryjnego w konkretnych umowach.

Na te wątpliwości, w oparciu o analizę opracowanych przez podmioty nadzorowane planów awaryjnych, postanowił odpowiedzieć UKNF wydając „Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie planów (tzw. planów awaryjnych), o których mowa w art. 28 ust. 2

Rozporządzenia BMR, oraz w sprawie odzwierciedlenia planów w stosunkach umownych z klientami skierowane do banków komercyjnych, w tym banków zrzeszających, oraz do banków spółdzielczych”.

Stanowisko UKNF

Stanowisko zawiera nie tylko wskazówki interpretacyjne dotyczące tego czym jest i jak powinna być interpretowana „istotna zmiana”,  ale zawiera m.in. wykaz elementów, z których powinien składać się każdy plan awaryjny.

UKNF w Stanowisku prezentuje pogląd, że zasadniczo istnieją dwa dopuszczalne podejścia do określenia przez bank definicji istotnej zmiany i odpowiedniego odzwierciedlenia tego w planie awaryjnym.

Pierwszym podejściem jest przyjęcie tożsamej definicji istotnej zmiany z tą określoną przez administratora wskaźnika. Co w praktyce sprowadza się do określenia zdarzenia istotnej zmiany, jako zdarzenia niezależnego od banku i w pełni odzwierciedlającego założenia przyjęte przez administratora, który jest nadzorowany przez odpowiedni publiczny organ.

Stanowisko UKNF stanowi istotny głos w dyskusjach toczących się wokół wymogów stawianych planom awaryjnym, które opracowywane są przez banki na podstawie BMR

Drugie podejście przewiduje samodzielne zdefiniowanie pojęcia „istotnych zmian wskaźnika”. Druga metoda sprowadza się do indywidualnego określenia przesłanek po spełnieniu których bank uzna, że doszło do istotnej zmiany i zostaje uruchomiona procedura opisana w planie awaryjnym.

Co istotne, te dwie metody wywołują odmienne oczekiwania wobec sposobu odzwierciedlania takiego planu awaryjnego w umowie z klientem.

W przypadku definiowania przez bank „istotnej zmiany” jako  „istotnej zmiany metody” określonej przez administratora, zdaniem UKNF, odzwierciedlenie planu awaryjnego w umowie finansowej nie powinno wiązać się z zawarciem aneksu do umowy pomiędzy bankiem i klientem, ponieważ bank definiując w planie awaryjnym istotną zmianę wskaźnika, jako istotną zmianę metody przyjętą przez administratora, nie będzie miał wpływu na ustalenie wysokości oprocentowania kredytu.

Dalej UKNF w Stanowisku wskazuje, że ten pierwszy model, w pełni utożsamiający istotną zmianę, o której mowa w art. 28 ust 2 z istotną zmianą metody opisaną przez administratora jest podejściem powszechnie wykorzystywanym na polskim rynku i akceptowanym przez nadzór podejściem.

Stanowisko UKNF stanowi istotny głos w dyskusjach toczących się wokół wymogów stawianych planom awaryjnym, które opracowywane są przez banki na podstawie BMR.