Raport Specjalny | Bankowość Spółdzielcza | Konsolidacja? Tak, ale jaka?

Objęcie strukturami systemów ochrony instytucjonalnej zdecydowanej większości lokalnych instytucji finansowych stanowiło bez wątpienia punkt zwrotny. Przeniesienie odpowiedzialności za te sfery działalności banku, które nie decydują o jego tożsamości i relacjach z lokalnym środowiskiem na poziom utworzonych przez nie wyspecjalizowanych struktur w żadnym wypadku nie osłabiają autonomii banków lokalnych. Na dodatek powołanie do życia systemów ochrony instytucjonalnej stanowiło wprost realizację wymogów, zapisanych w unijnym pakiecie CRD IV/CRR. W jakim stopniu procesy konsolidacyjne w sektorze wynikają z zewnętrznych wymogów regulacyjnych, a w jakim z oddolnej inicjatywy samych bankowców – jako element przemyślanej i długofalowej strategii?

Regulacje to konsekwencja transformacji rynku finansowego

Uwarunkowania prawno-regulacyjne to bez wątpienia istotna przesłanka dla działań konsolidacyjnych. Rosnące wymogi kapitałowe – przypomnijmy, że tylko w ub.r. zwiększyły się one z 12,875% do 13,5% całkowitej kwoty ekspozycji na ryzyko, czy zbliżająca się szybkimi krokami konieczność sprostania wymogom MREL i wygenerowania dodatkowych buforów na wypadek procedury resolution to poważne wyzwanie dla najmniejszych graczy. Podobny charakter może mieć spełnienie na własną rękę wszystkich obowiązków związanych z zabezpieczeniem zasobów teleinformatycznych czy ochroną danych osobowych klientów. Postępująca digitalizacja gospodarki, presja ze strony fintechów i globalnych potentatów w rodzaju Google czy Facebooka, wreszcie wzmożona aktywność doskonale zorganizowanych cyberprzestępców – ze wszystkimi tymi wyzwaniami bankowości, również spółdzielczej, przychodzi się zmierzyć niezależnie od tej czy innej dyrektywy, rozporządzenia delegowanego Komisji Europejskiej bądź rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego. Ponad wszelką wątpliwość odpowiedź na te strategiczne wyzwania będzie łatwiejsza w ramach silnych struktur zrzeszeniowych, które przejmą sporą część odpowiedzialności za back office.

Sposób na utrzymanie niezależności?

Konsolidacja pionowa, czyli pogłębianie współpracy w ramach zrzeszeń i przekazywanie części zadań przez banki spółdzielcze do wspólnotowych struktur, to nie jedyny kierunek integracji lokalnego sektora finansowego. Istotne znaczenie mają również procesy poziome, czyli łączenie się banków funkcjonujących na jednym terenie w większe struktury, związane z reguły z poszerzaniem zasięgu z lokalnego na regionalny. Obydwa rodzaje działań to odpowiedź na problemy i wyzwania współczesności.
Integracja pionowa jest w stanie zminimalizować negatywne skutki regulacyjnego tsunami, wzmocnić potencjał kapitałowy i kompetencje technologiczne poszczególnych członków, nie jest natomiast sposobem na dostosowanie się poszczególnych banków, na poziomie lokalnych społeczności, do dynamicznych przemian struktury społeczno-ekonomicznej. Odpływ kolejnych pokoleń mieszkańców z gmin i powiatów do wielkich metropolii dokonuje się na naszych oczach. Sektor agro jest u progu wielkich przemian, ale i tak należy założyć, że niewielkie gospodarstwa żyjące w większym stopniu dzięki środkom pomocowym aniżeli sprzedaży własnych produktów będą sukcesywnie zastępowane przez duże podmioty, którym bliżej do klasycznego przedsiębiorstwa. Lokalny biznes, również w jego handlowym segmencie, prędzej czy później przeniesie się do kanałów zdalnych. W nieodwracalny sposób odmieni to postać polskich wsi, miasteczek, gmin i powiatów, a wspólny mianownik transformacji stanowi digitalizacja i postępujące ograniczenie tradycyjnych form gospodarowania.

Równie dyskusyjne może się okazać samodzielne funkcjonowanie banku, który swym zasięgiem obejmowałby relatywnie niewielki rejon. Statystyki sprzed kilkunastu miesięcy udowadniają, że udział spółdzielców w całym sektorze bankowym wynosi ok. 20% pod względem zatrudnienia, dwukrotnie mniej jeśli chodzi o aktywa i aż czterokrotnie mniej pod względem osiągniętego wyniku finansowego. Sytuację dodatkowo komplikuje obecny kryzys. Obniżka stóp procentowych i niepewna jakość portfela kredytowego mogą spowodować radykalne pogorszenie kondycji finansowej części banków. To pogłębi proces dostosowywania się do rynku w kierunku integracji poziomej.

Integracja pozioma, realizowana w formie oddolnego procesu, może mieć kluczowe znaczenie dla branży również z uwagi na potrzebę utrzymania autonomii. Instytucje o zasięgu regionalnym będą bowiem mniej narażone na negatywne konsekwencje niespodziewanych kryzysów. Dzięki poprawie wyników finansowych, lepszemu zagospodarowaniu – wskutek łączenia sąsiednich banków – zasobów ludzkich, lokalowych i technologicznych mogą powstać silne podmioty, które wobec władz zrzeszeń bę...