Prezydenckie propozycje zmian w zakresie pomocy kredytobiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej

Nowa ustawa określa zasady przyznawania i warunki korzystania ze zwrotnego wsparcia finansowego przyznawanego osobom fizycznym zobowiązanym do spłaty kredytu mieszkaniowego, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, zasady przyznawania i warunki korzystania z pożyczki na pokrycie pozostałej części zadłużenia oraz zasady wspierania dobrowolnej restrukturyzacji. Instytucją, przez którą kierowana jest do potrzebujących kredytobiorców pomoc, będzie Bank Gospodarstwa Krajowego, a źródłem jego finansowania jest Fundusz Wsparcia Kredytobiorców powołany do życia ustawą z 9 października 2015 r. o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy. Nowa ustawa zakłada dodatkowo wyodrębnienie w jego ramach Funduszu Restrukturyzacyjnego, który miałby być źródłem finansowania wspierania dobrowolnej restrukturyzacji.

Projekt wprowadza istotne zmiany poprzednich przepisów ustawy z dnia z 9 października 2015 r. Wprowadzone przez tę ustawę zasady pomocy kredytobiorcom dawały możliwość pokrywania przez 18 miesięcy zobowiązań kredytobiorcy do wysokości 1 500 zł miesięcznie ze środków Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. Po dwóch latach od wypłaty ostatniej transzy wsparcia, kredytobiorca zaczynał spłacać sumę otrzymanej pomocy, przy czym pomoc ta była nieoprocentowana, a okres spłaty mógł obejmować nawet 8 lat.

Pozornie atrakcyjna oferta pomocy z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców nie przypadła jednak do gustu samym kredytobiorcom. Z około 600 mln zł zgromadzonych w funduszu w ciągu ponad roku wykorzystano dotychczas zaledwie nieco ponad 10 mln zł, co w opinii samej kancelarii prezydenta należy przypisywać przede wszystkim zbyt restrykcyjnym zasadom dostępu do pomocy. Przypomnijmy tylko, że według obecnie obowiązujących przepisów  aby otrzymać pomoc, kredytobiorca musi spełniać jeden z trzech podstawowych warunków:

• w dniu złożenia wniosku o wsparcie kredytobiorca posiada status bezrobotnego,
• koszty obsługi kredytu mieszkaniowego przekraczają 60% dochodu gospodarstwa domowego (miesięcznie),
• miesięczny dochód gospodarstwa domowego, pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu mieszkaniowego uprawniałby gospodarstwo domowe do świadczeń z pomocy społecznej.

Prezydencki projekt zakłada zmianę zasad dostępu do pomocy, a więc przede wszystkim dwukrotne podniesienie limitu dochodu uprawniającego do wnioskowania o wsparcie, zwiększenie wysokości wsparcia z 1 500 do 2 000 zł miesięcznie, wydłużenie okresu wsparcia z 18 do 36 miesięcy oraz okres spłaty z 8 do 12 lat. Projekt zakłada również możliwość częściowego umorzenia zobowiązań z tytułu wsparcia, szczególnie w sytuacji regularnego spłacania rat. Drugim, poza restrykcyjnymi zasadami dostępu do wsparcia, powodem niskiego wykorzystania środków z funduszu jest według autorów projektu fakt, iż  „rozpatrywanie wniosków w zbyt dużym zakresie pozostawiono kredytodawcom”. Stąd też projekt ustawy zakłada wprowadzenie procedury odwoławczej w przypadku odrzucenia wniosku przez kredytodawcę. Osoba wnioskująca o wsparcie w przypadku decyzji odmownej banku będzie miała prawo do zwrócenia się do Rady Funduszu o ponowne rozpatrzenie wniosku. Dodatkowo, bank nie będzie mógł wypowiedzieć umowy kredytu mieszkaniowego w okresie rozpatrywania wniosku.

Projekt ustawy przewiduje również nowe rozwiązanie polegające na udzieleniu kredytobiorcy przez BGK pożyczki na spłatę zadłużenia. Maksymalna wysokość takiej pożyczki wyniosłaby 72 000 zł, a środki te miałyby być przeznaczone na spłatę zadłużenia i w konsekwencji na zwolnienie hipoteki ustanowionej na zadłużonej nieruchomości. Rozwiązanie takie dałoby części kredytobiorców możliwość sprzedaży nieobciążonych nieruchomości, a co za tym idzie – uzyskania za nie rynkowych cen. Kredytobiorca spłacałby zaciągniętą pożyczkę na zasadach obowiązujących w przypadku wsparcia w spłacaniu rat kredytu.

Zupełną nowością wprowadzaną przez projekt nowej ustawy jest wprowadzenie wsparcia dla banków z tytułu przewalutowania kredytów indeksowanych i denominowanych znajdujących się w ich portfelach. Zgodnie z intencją autorów projektu, banki, które zdecydują się na restrukturyzację kredytów walutowych, otrzymają zwrot różnicy między wartością kredytów przed i po restrukturyzacji. Do realizacji tego celu w ramach Funduszu Wsparcia powołany zostanie specjalny Fundusz Restrukturyzacyjny, który zasilany będzie składkami banków o wysokości uzależnionej od wielkości posiadanego przez bank portfela kredytów walutowych. Mechanizm ten promować ma te banki, które w zdecydowany sposób zaangażują się w proces przewalutowania kredytów. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy, wpłaty na Fundusz Restrukturyzacyjny nie przekroczą 3,2 mld zł rocznie.

Proponowane zmiany pozytywnie zaopiniowały zarówno Komisja Nadzoru Bankowego, jak i Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Jerzy Ptaszyński

Centrum AMRON