Prawie połowa beneficjentów wykorzystała wakacje kredytowe na nadpłatę posiadanych zobowiązań

Raport przygotował zespół z udziałem dr hab. Katarzyny Kochaniak – profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, dr hab. Pawła Ulmana – profesora Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, dyrektora Instytutu Metod Ilościowych w Naukach Społecznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, mgr Izabeli Adamskiej doktorantki Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, doradcy Private Banking z kilkunastoletnim stażem.

Badaniem objęto 800 gospodarstw domowych w Polsce, mających w latach 2022–2023 zobowiązania z tytułu kredytów mieszkaniowych w złotych, o zmiennym oprocentowaniu.

Zbiorowość respondentów (osób będących kredytobiorcami lub współkredytobiorcami) cechowała się podobieństwem do populacji kredytobiorców mieszkaniowych w Polsce, pod względem następujących cech: wieku, wykształcenia, województwa zamieszkania oraz roku zaciągnięcia kredytu.

Co dały klientom banków wakacje kredytowe?

W latach 2022–2023 sytuacja dochodowa i wydatkowa znacznej części gospodarstw kredytobiorców była trudna. Co czwarte opóźniało moment opłacania stałych rachunków. Blisko połowa ankietowanych odczuła wówczas pogorszenie jakości życia, a co czwarte gospodarstwo uważało, iż żyje skromnie – napisano w raporcie.

Blisko połowa gospodarstw potwierdziła, iż w latach 2022–2023 koszt posiadanego przez nie zadłużenia z tytułu ogółu kredytów i pożyczek znacząco się powiększył, a co piąte nie było w stanie spłacać rat w terminach umownych.

62% badanych gospodarstw domowych zaciągnęło kredyty hipoteczne w warunkach malejących rynkowych stóp procentowych, co dawało poczucie taniości długów. Autorzy raportu podkreślają, że około połowa gospodarstw zaciągnęła kredyt o zmiennym oprocentowaniu, ponieważ nie miała możliwości wyboru rodzaju stopy procentowej.

Z badań wynika, że blisko połowa beneficjentów wakacji kredytowych wykorzystała środki z niespłacanych rat na nadpłatę posiadanych zobowiązań, a nieco mniejszy ich odsetek na finansowanie podstawowych potrzeb.

Jednocześnie zauważono, że odsetek niespłacających rat terminowo w latach 2022-2023 byłby wyższy, gdyby nie wprowadzono wakacji kredytowych.

Mogło być nieco inaczej

Gospodarstwa domowe doświadczyły negatywnych konsekwencji szybkiego i znacznego wzrostu kosztów odsetek, m.in. z powodu braku wyboru warunków kredytowania. Sytuacja ta podkreśla znaczenie Rekomendacji S w zakresie dostępu konsumentów do produktów zmienno- i stałoprocentowych.

Zbyt długi okres pomiędzy pierwszymi zaleceniami Komisji Nadzoru Finansowego z 2016 roku – a wprowadzeniem do ofert banków kredytów hipotecznych o okresowo stałym oprocentowaniu działał na niekorzyść blisko połowy ankietowanych.

Autorzy raportu stwierdzają, że wyniki badania potwierdziły, iż segmenty detalicznego rynku finansowego mogą stać się źródłem napięć zagrażających stabilności finansowej, zaś powszechność dostępu wakacji kredytowych sprzyjała korzystaniu z nich także przez gospodarstwa, które wsparcia nie potrzebowały.

Z wakacji korzystało m.in. co trzecie gospodarstwo nie odczuwające negatywnych zmian w jakości życia w latach 2022–2023. Co więcej, co czwarty beneficjent odczuwający brak lub niewielką niedogodność z powodu wzrostu rat kredytów wydatkował środki „uwolnione” z rat na cele, które nie były pilne.

Wprowadzone ustawą tzw. wakacje kredytowe łagodziły ogólny problem opóźnień w spłacie rat kredytów mieszkaniowych. Wyniki badania potwierdziły, iż bezwarunkowy dostęp do tego rozwiązania sprzyjał jednak jego nadużywaniu przez gospodarstwa domowe, które wsparcia nie potrzebowały.

W podsumowaniu raportu czytamy m.in.: „Biorąc pod uwagę straty sektora bankowego z tytułu wakacji kredytowych w latach 2022–2023, ich ewentualne przedłużanie powinno zatem wiązać się z wprowadzeniem określonych kryteriów dostępu do tej formy wsparcia.”