CRR 3 – co czeka banki w 2025 roku?

Reforma przepisów dotyczących wymogów ostrożnościowych obowiązujących banki wprowadza mniejsze lub większe zmiany we wszystkich obszarach ryzyka, dla których banki wyliczają wymogi kapitałowe, rozszerza wymogi raportowe oraz modyfikuje zapisy dotyczące kalkulacji funduszy własnych i konsolidacji ostrożnościowej.  

Mimo, że ostateczny kształt przepisów nie jest jeszcze znany, to wiadomo, że zakres zmian jakie banki będą musiały wprowadzić w związku z nowymi regulacjami będzie szeroki i zmiany te mogą istotnie wpływać na sytuację kapitałową banków działających w Polsce.

Czytaj także: Pakiet bankowy: czas na trilog i Parlament Europejski

Jakich zmian się spodziewamy?

CRR 3 wprowadzi zmiany do sposobu kalkulacji wymogów kapitałowych we wszystkich obszarach ryzyka.

Wprowadzony zostanie tzw. output floor (poziom wyjściowy), który ma na celu ograniczenie nieuzasadnionej zmienności wymogów kapitałowych generowanych przez modele wewnętrzne oraz nadmiernej redukcji kapitału, którą instytucje korzystające z modeli wewnętrznych mogą uzyskać w stosunku do instytucji korzystających z metod standardowych. Poziom wyjściowy oznacza, że instytucje stosujące metody zaawansowane do kalkulacji wymogów kapitałowych będą musiały równolegle wyliczać wymogi kapitałowe z wykorzystaniem wyłącznie metod standardowych. Wartość wymogów, jaka ostatecznie będzie je obowiązywała nie będzie mogła być niższa niż 72,5% wartości wymogów wyliczonych metodami standardowymi (po upływie 5-letniego okresu przejściowego).

CRR 3 wprowadza szereg zmian do metody standardowej dla ryzyka kredytowego, tak aby zwiększyć wrażliwość tej metody na ryzyko w kilku kluczowych aspektach. Dodatkowo, CRR 3 przyspiesza moment, od którego banki są zobowiązane utrzymywać kapitał na zabezpieczenie ryzyka kredytowego. Wprowadzony będzie obowiązek uwzględniania w kalkulacji wymogów kapitałowych umów, które zostały zaoferowane przez instytucję, ale jeszcze nie zostały zaakceptowane przez klienta. Takie pozycje mają być traktowane analogicznie do zobowiązań pozabilansowych i przypisywany ma im być CCF właściwy dla rodzaju umowy.

Zwiększenie wrażliwości metody standardowej na ryzyko ma zostać osiągnięte poprzez modyfikacje sposobu przypisywania wag ryzyka, w szczególności dla:

• instytucji nieposiadających oceny ratingowej – bank będzie zobowiązany dokonywać wewnętrznej oceny ryzyka takich podmiotów i przypisywać wagę ryzyka na podstawie tej oceny;
• ekspozycji wobec przedsiębiorstw z tytułu kredytowania specjalistycznego – waga ryzyka będzie przypisywana na podstawie oceny ratingowej lub będzie zależała od celu finansowania i etapu projektu;
• ekspozycji wobec osób fizycznych (ekspozycje zaliczane do klasy detalu lub zabezpieczone na nieruchomościach mieszkalnych), które są denominowane w walucie innej niż waluta źródła dochodu dłużnika – mnożnik 1,5 nakładany na wagę ryzyka;
• ekspozycji detalicznych transakcyjnych – niższa waga ryzyka;
• ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach – dodatkowe wymogi dotyczące wyceny nieruchomości, uwzględnienie nowej, bazującej na LtV, metody przypisywania wag ryzyka dla części ekspozycji i zmiana kalibracji obecnej metody dla pozostałych ekspozycji.

Zmiany wprowadzane w metodzie standardowej mają różny kierunek wpływu – część z nich będzie skutkować wzrostem wymogów kapitałowych, a część może skutkować spadkiem wymogów. W związku z powyższym istotne jest wczesne zidentyfikowanie tych obszarów nowej regulacji, które będą skutkowały największymi zmianami wartości wymogu kapitałowego i odpowiednie przygotowanie się do ich wdrożenia, w szczególności rozpoczęcie gromadzenia danych niezbędnych do zaadresowania nowych wymogów.

Istotne zmiany wprowadzane są również do metody IRB. Ograniczony będzie zakres stosowania metody IRB – brak możliwości stosowania metod zaawansowanych dla klasy ekspozycji kapitałowych, a wyłącznie metoda F-IRB dopuszczalna dla ekspozycji wobec instytucji, ekspozycji wobec pozostałych podmiotów sektora finansowego oraz wobec dużych przedsiębiorstw.

Pozostałe zmiany wprowadzane w metodzie IRB dotyczą m.in.:

• wprowadzenia nowych klas ekspozycji;
• modyfikacji formuły wyznaczania wagi ryzyka;
• wprowadzenia tzw. input floors, czyli minimalnych wartości parametrów wejściowych do formuły wyznaczania wagi ryzyka (PD, LGD, CCF);
• modyfikacji podejścia do uwzględniania ochrony kredytowej rzeczywistej i nierzeczywistej.

W obszarze ryzyka operacyjnego, po dokonaniu przeglądu stosowanych rozwiązań, oprócz braku wrażliwości na ryzyko w metodach standardowych stwierdzono brak porównywalności wynikający z szerokiego zakresu praktyk modelowania wewnętrznego w kontekście metody zaawansowanego pomiaru. W związku z tym, w celu uproszczenia ram ryzyka operacyjnego, wszystkie istniejące podejścia do szacowania wymogów kapitałowych zastąpiono pojedynczą metodą nieopartą na modelach – tzw. nową metodą standardową.

Metoda wprowadzona w Unii Europejskiej różni się od oryginalnej metody zaproponowanej przez Komitet Bazylejski, w szczególności ze względu na brak mnożnika odzwierciedlającego rzeczywiste straty operacyjne banku. Metoda ta bazuje na danych z rachunku wyników i bilansu banku, a wymóg kapitałowy wyznaczany jest jako suma trzech komponentów – komponentu odsetek, leasingu i dywidendy, komponentu usług i komponentu finansowego – przemnożonych przez odpowiedni wskaźnik.

Poza zmianą metody wyznaczania wymogu kapitałowego, CRR 3 wprowadza dodatkowe wymogi dotyczące ujawniania danych o stratach operacyjnych oraz wymogi dotyczące infrastruktury informatycznej wykorzystywanej do utrzymywania i aktualizacji zbioru danych dotyczących strat. 

CRR 3 porządkuje również wymogi dotyczące ryzyka rynkowego – wprowadza wiążące wymogi oparte na alternatywnej metodzie standardowej (tzw. FRTB) oraz dodatkowe wymogi procesowe i jakościowe dla banków stosujących alternatywną metodę standardową. Wprowadzane są również mnożniki zwiększające wartość wymogu liczonego uproszczoną metodą standardową.

W zakresie wymogu z tytułu korekty wyceny kredytowej (CVA) CRR 3, w przeciwieństwie do oryginalnej Bazylei III, utrzymuje obecne wyłączenia z kalkulacji wymogu, natomiast wprowadza zmiany w formule wyliczania wartości wymogu metodą podstawową oraz zmienia wagi ryzyka przypisywane kontrahentom.

Wprowadzane są również zmiany w obszarze raportowania – rozszerzony zostanie zakres raportowania dla ryzyka operacyjnego, CVA oraz ESG. Dodatkowo zmienia się sposób ujawniania informacji wymaganych w ramach Filara III. Dane, które podlegają ujawnieniom Filara III będą przekazywane EUNB i publikowane w centralnej bazie danych prowadzonej na szczeblu europejskim. Banki nadal będą mogły publikować raporty Filara III w celu, na przykład, wyjaśnienia ujawnianych danych, natomiast nie będzie to obowiązkowe.

W Dyrektywie CRD 6 przewidziane są również dodatkowe wymogi dotyczące ESG, w tym:

• wymóg uwzględnienia ryzyka ESG w kalkulacji kapitału wewnętrznego;
• wymóg uwzględnienia ryzyka ESG w strategiach, politykach, procedurach i systemach identyfikacji, pomiaru i monitorowania ryzyka;
• wymóg badania odporności banku na długoterminowe negatywne skutki czynników z zakresu ESG w różnych scenariuszach, w tym w scenariuszach skrajnych;
• wymóg uwzględnienia tematów związanych z ryzykiem ESG w przeglądach i ocenach przeprowadzanych przez organ nadzorczy.

Czytaj także: Bankowość i Finanse | Ryzyko | Jak będzie wyglądać zarządzanie ryzykiem za dziesięć lat

Jak wprowadzane zmiany wpłyną na banki?

Zmiany wprowadzane przez CRR 3 do sposobu kalkulacji wymogów kapitałowych wpłyną prawdopodobnie na ogólny, kilkunastoprocentowy wzrost wymogów kapitałowych dla banków działających w Polsce. Co ważne, wprowadzane zmiany mają różny kierunek wpływu – część z nich na pewno będzie skutkowało wzrostem wymogów kapitałowych, część – spadkiem, a w przypadku części wpływ nie jest jednoznaczny i może powodować zarówno spadek, jak i wzrost wymogów.

W związku z tym określenie ostatecznego wpływu nowych regulacji na wartość wymogów kapitałowych poszczególnych instytucji wymaga szczegółowej analizy ich portfela. Przeprowadzając taką analizę należy zwracać uwagę na zapisy CRR 3 umożliwiające obniżenie wymogów kapitałowych. Możliwości te zwykle wiążą się z rozszerzonymi wymogami dotyczącymi danych, a więc istotne jest aby wcześniej zidentyfikować jakie nowe dane będą niezbędne do przeliczeń, przygotować mechanizmy gromadzenia tych danych, przeprowadzić analizę ich jakości oraz rozpocząć prace nad poprawą jakości i integracją danych z systemami wyliczeniowymi.

Wdrożenie CRR 3 będzie wymagało zmian w systemach IT wykorzystywanych do kalkulacji i raportowania wymogów kapitałowych, a poza tym niezbędne będzie przeprowadzenie szeregu dodatkowych prac dostosowawczych, w tym w szczególności:

• wyjaśnienie wpływu nowych regulacji na wartość wymogów kapitałowych i przyczyn zmian wszystkim jednostkom zainteresowanym w banku;
• opracowanie zmian w procesach i procedurach adresujących nowe wymogi;
• uwzględnienie zmian regulacyjnych w strategii, ofercie produktowej, wycenie produktów, testach warunków skrajnych, procesie kredytowym itd. – tu szczególnie istotne jest przeanalizowanie wymagania włączenia do kalkulacji wymogów kapitałowych umów, które zostały zaoferowane przez instytucję, ale jeszcze nie zostały zaakceptowane przez klienta. Niezbędne jest ustalenie dla każdego oferowanego produktu momentu, w którym uznajemy, że oferta została złożona oraz zapewnienie, że włączenie tego typu produktów do wyliczeń wymogów kapitałowych nie będzie skutkowało dużymi wahaniami wartości wymogów. Ten punkt powinien być również brany pod uwagę przy planowanych akcjach sprzedażowych i innych działaniach marketingowych, tak by uniknąć nadmiernych wahań wartości wymogów. Dodatkowo, ze względu na ten istotny nowy wymóg szczególnie wartościowe wydaje się wcześniejsze dostosowanie do nowej regulacji, tak by możliwe było przeprowadzanie równoległych przeliczeń wartości wymogu według nowych i starych zasad jeszcze przed wejściem w życie CRR 3. Co najmniej półroczny tzw. parallel run pozwoli na obserwację wartości wymogu i ewentualne podjęcie działań korygujących zaobserwowane sytuacje niepożądane.

Podsumowując, w ciągu nadchodzących dwóch lat czeka nas poważna reforma w zakresie wymogów kapitałowych obowiązujących banki.

Wprowadzane zmiany wpłyną na wzrost wartości wymogów kapitałowych, co przy aktualnej sytuacji kapitałowej sektora może powodować konieczność dokapitalizowania dla części banków.

Jednocześnie, ze względu na duży zakres wprowadzanych zmian, wymagane będzie odpowiednie dostosowanie procesowe, zarówno od strony procesów obliczeniowo-raportowych, jak i procesów zarządczych, związanych z ofertą produktową, planowaniem finansowym, strategią.

Ewa Kaczyńska,

Senior Manager | Consulting | Risk Advisory | Deloitte