Andrzej Lazarowicz

Nie da się zaprzeczyć, że hałas i szum mocno utrudniają normalne funkcjonowanie. No bo spróbuj się skupić człowieku, gdy ktoś ci nad głową huczy i huczy. Albo spróbuj zasnąć, gdy sąsiad z sąsiadką akurat heavy metalu słuchają, lubo też wymieniają poglądy na temat swojego związku czy też pochodzenia, historii i prowadzenia się przodków.

Wieki temu alchemicy głowili się nad tym, jak ołów zamienić w złoto. Dziś całkiem inni alchemicy usilnie pracują nad tym, by na owo złoto przekuć swe zachowania i – rzucane czasem na wiatr – słowa.

Kolejna olimpiada i kolejny czas podziwiania mistrzów. Ja, jako człek swój wzrost i wagę posiadający, osobliwie sympatią darzę łyżwiarzy szybkich. Bo rzeczywiście nie lada mistrzem być trzeba, żeby nie tylko stać stabilnie na lodzie na czymś, co szerokością żyletkę przypomina, ale jeszcze poruszać się na tym w tempie o zawrót głowy przysparzającym.

Skromność właściwie nie jest moją specjalnością – rzekł przed laty Salvador Dali (właściwie Salvador Felip Jacint Dalí, 1904-1989, hiszpański malarz, rzeźbiarz, architekt, pisarz i reżyser). On akurat, w jakimś tam stopniu, miał prawo tak powiedzieć.

Włóczy się po świecie tak wielu ludzi, że świat ten ledwo może ich pomieścić. Łażą, szukają szczęścia, gonią za pieniądzem, marzą o karierze. Nie można jednak o nich powiedzieć, że żyją. Oni jednie przebywają na tym świecie. A na dodatek w żadnym wypadku nie są w stanie pojąć, że najważniejsze jest nie tyle bycie, co przeżywanie. Że nie liczy się to, ile lat jest się na tym świecie, ale to, ile się lat przeżyło.

Jest taki dzień, bardzo ciepły, choć grudniowy / Dzień, zwykły dzień, w którym gasną wszelkie spory / Jest taki dzień, w którym radość wita wszystkich / Dzień, który już każdy z nas zna od kołyski… – napisał kiedyś Krzysztof Dzikowski. Muzykę skomponował Seweryn Krajewski i w ten sposób powstała jedna z piękniejszych bożonarodzeniowych piosenek. I rzeczywiście nijak nie da się ukryć, że każdy ten dzień zna. I każdy, choćby nie wiem jak starym był koniem, na ten dzień czeka.

Myślę więc jestem – stwierdził onegdaj Kartezjusz. Niestety nie oznacza to jeszcze, że jeśli nie myślę, to mnie nie ma. A życie aż nadto przykładów na to dostarcza. Na dodatek ci niemyślący wcale nie mają się gorzej niż ci myślący. Wręcz przeciwnie – wielokrotnie o niebo lepiej. Może i dlatego, że gdyby pomyśleli z kim trzymają, to przestaliby z nim trzymać. I zaraz z generałów, no – pułkowników może – staliby się szeregowcami albo co najwyżej starszymi szeregowymi.

Popsuła się nam pogoda. Ale nie tylko ona. Także i życie, głównie polityczne. Wciąż słyszę bowiem narzekania, że i społeczeństwo, i politycy spsiali nam, że nie wiadomo co…

Jam, nie chwaląc się, tego dokonał – mawiał, dość często zresztą, imć Onufry Zagłoba. A ja, niczym Kubuś, miś o małym rozumku, Puchatek, przekonany byłem, że to jeno wymysł noblisty Sienkiewicza był. To znaczy, nie Kubuś Puchatek, jeno Zagłoba herbu Wczele. Aż po pół wieku boleśniem przekonał się, że w XXI wieku brakuje Kubusiów, za to aż nadmiar Onufrych. Jeno dziś nieco sprytniejsi od pierwowzoru są. Nie twierdzą wprost, że oni coś uczynili, delikatnie jednak – no nie chcę być uznanym za megalomana, powtarzając – przypisują sobie zasługi innych. Zaś inni owi milczą, dobre bowiem wychowanie z domu wynieśli i mimo lat uważają, że skromność cnotą jest i basta.

Tyle się mówi o tym, że zanim coś się powie raz, ze dwa razy powinno się pomyśleć. I niby to racja, czego po wielokroć doświadczamy, wysłuchując różnych dysput – osobliwie publicznych – lub też osób publicznych przepytywanych w świetle fleszy.

Idzie człek ulicą, a tam idą inni – jak on szarzy i nad życiem pochyleni. Odpali telewizor – a tam uśmiechnięci ludzie w schludnych garniturach, wiecznie z siebie zadowoleni. Ot, wybrańcy fortuny. A może jej zakładnicy?

Myślenie nie boli, ani tym bardziej nie jest sportem ekstremalnym. Uprawiać zatem może je każdy. A nawet, ale to moje prywatne zdanie, powinien. Sęk w tym, że myślenie myśleniu nierówne. Jak i człowiek człowiekowi zresztą.

O ludziach, którzy robią znakomite interesy powiada się, że mają do nich nosa. W ich jednak wypadku i nos (czyli wyczucie), i czoło (czyli intelekt) jednakowo ważną odgrywają rolę. Zupełnie inaczej jest z tymi, którzy dziś robią kariery. W ich przypadku decyduje nos. Najczęściej co i raz zadzierany wyżej.

Bo to wymierający dziś gatunek. Sztuczna inteligencja coraz częściej zastępuje naturalną. Nabyta zaś – wrodzoną. Rzekł dawno temu towarzysz watażka Stalin, że trzeba dużej odwagi, by być tchórzem w Armii Czerwonej. Wcześniej Anatole France (właściwie Jacques Anatole Thibault – poeta, powieściopisarz i krytyk francuski) stwierdził – w miarę jak się starzejemy, odkrywamy że najrzadsza jest odwaga myślenia. A jeszcze wcześniej Georg Christoph Lichtenberg (niemiecki satyryk, aforysta, krytyk sztuki) obwieścił – istnieją ludzie, którzy mają tak mało odwagi, by stwierdzić cokolwiek, że boją się nawet oświadczyć, iż wieje wiatr – chociaż wyraźnie to czują – o ile nie usłyszą przedtem, że ktoś już to powiedział.

Myślę więc jestem – stwierdził onegdaj Kartezjusz. Ale mylił się ten jeden z najwybitniejszych uczonych XVII wieku, uważany za prekursora nowożytnej kultury umysłowej. Dziś do szczęścia wystarczy być, po co jeszcze myśleć?

A jednak się kręci – miał stwierdzić Galileusz. I rzeczywiście kręci się ten świat bez względu na to, ilu idiotów stało się głównymi jego menedżerami. A że menedżerowie takowi władzą dzielić się nie chcą, za to odpowiedzialnością jak najbardziej, to i otaczają się innymi, niższej kasty managerami, których dawniej radą królewską nazwać by wypadało.

Jeśli człowiek nie ma nic do powiedzenia, powinien milczeć. Jaki sens ma gadanie o tym, co wydarzyło się w świecie, skoro na bieżąco czynią to telewizja i portale internetowe. A komentować to – przecież może każdy. Warto raczej zastanowić się nad tym, co dają one światu i ludziom – zabijają w nich wiarę w coś, czy wręcz przeciwnie, na nowo ją rozbudzają. Ale nie każdego na taką refleksję stać.

Nie ma w świecie nic bardziej nudnego niż zagajenie rozmowy stwierdzeniem „ładną (lub brzydką – w zależności od okoliczności) pogodę dziś mamy”. Jeśli w ten sposób chce ktoś poderwać osobę, która wpadła mu w oko, już na samym starcie ma przechlapane. Ale cóż, ukryć się nie da, że owa pogoda ma – i to dość znaczący – wpływ na człowieka i jego życie. Nawet tego, co to już swoje na tym świecie przeżył, liczy sobie sto kilo żywej wagi i przy tym całkiem jeszcze żwawo się rusza.

Jakiś czas zastanawiałem się nad tym i dziś jestem już pewien: zbiór tak zwanych prawd oczywistych nigdy nie pozostanie zamknięty. Każdy dzień, ba każda minuta niesie ze sobą kolejną wartą zapisania myśl.

Współczesny świat przestał być miejscem, którym można się zachwycić. Coraz mniej w nim ludzi twórczych, coraz więcej odtwórczych; coraz mniej myślących, coraz więcej konsumentów. Znikają idealiści, rosną szeregi konformistów. Stał się bazarem, na którym handlować można wszystkim – ideami, stanowiskami, tytułami, golizną, sensacją, poglądami, ludźmi, wiarą, ba nawet śmiercią. Praktycznie nie istnieje już coś takiego, jak tabu, a przyzwoitość to raczej słownikowa definicja niż praktyka dnia powszedniego. A na dodatek handlarze głośno i natrętnie zachęcają do kupna ich i tylko ich towarów. Naprawdę można się w tym wszystkim pogubić.