„Coś być musi, do cholery, za zakrętem…”

Przypomnijmy. Za czasów „władzy ludu pracującego”, kartek na benzynę i fiatów 125p taksówkarze dzielili się na tych prawilnych (miejskich) i „prywatną inicjatywę”. Oczywiście, dostęp do tej drugiej grupy był ściśle limitowany, a otrzymanie licencji taksówkowej było wyczynem na niezwykłą miarę. W chwili kiedy nad Wisłą wygrał kapitalizm – postanowiono poluzować ów gorset. Niestety, nie zlikwidowano najbardziej absurdalnego elementu – czyli limitów ilościowych, ustalanych odgórnie przez włodarzy miasta, ograniczając się w niektórych przypadkach do zwiększenia ilości taksówek. Cel był oczywisty – wszak korporacje należące do samorządów w dużej części przetrwały balcerowiczowską „terapię szokową”; obawiano się zatem, aby kapitalistyczne wilki nie podgryzły i tej gałęzi magistrackich dochodów. I tu decydenci popełnili niewybaczalny grzech nr 1, zapominając o prawdzie oczywistej: do gospodarki rynkowej – obojętne, czy tej rodem z XIX stulecia, czy też tej noszącej dumny przydomek „społeczna” – ograniczenie ILOŚCI usługodawców w drodze ustawy pasuje niczym kwiatek do kożucha. Można zrozumieć – również w przypadku taksówek – najbardziej wyśrubowane normy jakościowe, prokonsumenckie czy bezpieczeństwa, w pełni akceptowalny jest stały nadzór nad pewnymi branżami o znaczeniu strategicznym – jak to ma miejsce choćby w odniesieniu do sektora bankowego. Kiedy jednak ktoś wchodzi w kompetencje niewidzialnej ręki rynku, i zaczyna arbitralnie ograniczać liczbę usługodawców jedynie po to, by „starych wyjadaczy” chronić przed konkurencją – można spokojnie stawiać dolary przeciw orzechom że oto, niepostrzeżenie, rożnie nam nie lada problem natury systemowej. Co więcej – z całym tym pasztetem przyjdzie się zmagać kolejnym pokoleniom – dzieciom, a może nawet i wnukom.

Na efekty nie trzeba było długo czekać. Biorąc jakąkolwiek gazetę z początku lat 90. można nieomal iść o zakład, że na którejś stronie pojawi się informacja o „taxi mafii”. Bandyckie wybryki niektórych „złotówek” stanowiły – również w ówczesnym prawie – czyny odpowiednio stypizowane w kodeksie karnym; jedynym rozsądnym rozwiązaniem było zatem traktowanie oprychów zza kółka przez policję i prokuraturę omnia cum severitate (z pełną surowością). Niestety, ustawodawca wespół z samorządowcami popełnili tu niewybaczalny grzech nr 2 – decydując się na dalsze zaostrzenie zasad przyznawania taksówkowych licencji. To tak, jakby w odpowiedzi na plagę złodziei na rowerach wyrywających kobietom torebki podwyższyć wymagania na… kartę rowerową. Sensowne? A co to ma za znaczenie – ważne, żeby taksówkarzom nie stała się krzywda…

Tak też stało się i w tym przypadku. Ponieważ natura nie znosi próżni, w mgnieniu oka znalazł się ktoś, kto w sposób kreatywny – acz, zaznaczmy to dobitnie, w pełni zgodny z ówczesnym prawem – odczytał zapisy ustawy o transporcie drogowym. Efektem był wysyp najróżniejszego rodzaju firm oferujących „przewóz osób” – które poza brakiem taksówkowej licencji w zasadzie niczym nie różniły się od taksówkowych korporacji. Oburzenie „prawdziwych” taksiarzy było, z ich punktu widzenia, w pełni zrozumiałe – za takowe nie sposób uznać natomiast reakcji włodarzy naszego kochanego kraju, od tych na szczeblu centralnym poczynając. Mówiąc bez ogródek – ustawodawca zaczął się od tej chwili zachowywać niczym niezapomniany pułkownik Nicholson z amerykańskiego superprzeboju „Most na rzece Kwai”. Będąc w japońskiej niewoli tak dalece zaangażował się on w zadanie budowy mostu dla nieprzyjaciela, że na śmierć zapomniał po co ten most, po co ta wojna i po co w ogóle to wszystko. Pomysł, aby przedsiębiorcom świadczącym przewóz osób zabronić umieszczania na samochodzie jakichkolwiek informacji dotyczących firmy był bowiem nie tylko oczywiście sprzeczny z konstytucyjną zasadą równości podmiotów (niby dlaczego szewc może sobie całe auto okleić reklamami, krawiec tak samo, a prywatny przewoźnik nie?), co przede wszystkim niezgodny z… zasadami prowadzenia działalności gospodarczej, mówiącymi, że miejsce prowadzenia tejże działalności powinno być oznakowane marką przedsiębiorcy, i to w sposób jak najbardziej widoczny. Logiczne? A diabli i z logiką, ważne, żeby taksówkarzom nie stała się krzywda…

Jeśli ktoś by pomyślał, że na tym kończy się ta historia rodem z Monty Pythona – jest w duuużym błędzie. Ponieważ przewoźnicy nie dali za wygraną, ustawodawca postanowił dalej dokręcać śrubę. Przede wszystkim, nie wolno już obsługiwać „okazjonalnego przewozu osób” innymi pojazdami niż 8-9 osobowe busy. Oczywiście, od tej zasady istnieje masa wyłączeń – na przykład dla firm wożących nowożeńców, którzy zapewne nie chcieliby, aby na wspólną drogę przez życie zabrał ich pojazd do złudzenia przypominający furgonetkę z ogromnym napisem „POSADZKI MIXOKRETEM, TYNKI AGREGATEM” na boku, jednak i to nie jest takie łatwe. Żeby realizować takie usługi, trzeba wykazać się – to nie żart – majątkiem w wysokości 9 tysięcy euro na każdy posiadany pojazd. Oficjalne uzasadnienie: zabezpieczenie finansowe na poczet wynajmu zastępczego pojazdu w sytuacji, kiedy dojdzie do awarii dajmy na to pod Pcimiem, a pasażer baaardzo spieszy się na lotnisko w Balicach – nie wytrzymuje próby czasu, kiedy wziąć pod uwagę, że zabezpieczeniem tym może być na przykład… nieruchomość. – „Cierp, biedny pasażerze, aż łaskawie znajdę kupca na mieszkanie, wtedy wynajmę Ci zastępczego busa” – czy o to legislatorom chodziło? Niestety – wszystko wskazuje, że to tylko dalszy efekt pożałowania godnej walki o status quo w branży taxi. Bo przecież właściciel 50-osobowego autokaru kupuje za tysiaka polisę odpowiedzialności zawodowej przewoźnika – i problem transportu zastępczego ma z głowy. Duży busiarz może – mały nie. Konstytucyjne? A pies tam z Konstytucją tańcował – ważne, żeby taksówkarzom nie stała się krzywda…

Jak rozwiązać ten cały węzeł gordyjski? Niestety, dziś trudno mówić nawet o jego rozcięciu. Musiałby znaleźć się ów Aleksander, który asertywnie podejmie decyzję o likwidacji ilościowych limitów i stworzeniu sensownych standardów kwalifikacyjnych taksówkarzy w ich miejsce. To, że osoba, której powierzamy swoje bezpieczeństwo w czasie podróży powinna mieć wyższe kompetencje aniżeli szwagier Piekutoszczak, który w każdy weekend ze swoją Gienią jechał syrenką na działkę, to chyba oczywiste. To, że regulatorem ilości punktów usługowych – również tych mobilnych – powinna być niewidzialna ręka rynku, również nie powinno budzić jakichkolwiek zastrzeżeń. Niestety, na tak przełomowy krok chyba się nie zanosi; panowie zza fajery po raz kolejny zablokują wówczas warszawskie ulice, rząd i parlament po raz kolejny pozostawi limity „z uwagi na ważny interes społeczny” – a protestujący rozjadą się do domów, nucąc pod nosem stary przebój Jaremy Stępowskiego „Ja naturę mam taką, nie ma na mnie cwaniaków…”. Sęk w tym, że od przeszło dziesięciu lat nie jesteśmy już zależni tylko od siebie. Niedawna afera z społecznościowym serwisem pseudotaksówkowym powinna dać wszystkim do myślenia: jeśli nie weźmiemy się w garść, jeśli pod pojęciem społecznej gospodarki rynkowej nadal będziemy uznawać utrzymywanie tego ekonomicznego parku jurajskiego na szkodę budżetu, klientów i wolnej konkurencji – może się okazać, że następne rozstrzygnięcia w sprawie rynku przewozów osobowych nad Wisłą zapadną z dala od naszych granic: w Brukseli lub, co gorsza, w Strasburgu. A tam z pewnością nikt nawet nie pomyśli o tym, „żeby taksówkarzom nie stała się krzywda…”