EKF: Szybko spada wiarygodność ekonomiczna Polski
Największy spadek indeksu WEP nastąpił w latach 2019-2021, indeks osiągnął wartość ujemną 2,12 pkt, podczas gdy jeszcze w latach 2014-2015 był na minimalnym plusie.
Jak zauważył prof. Jerzy Hausner indeks nie pokazuje czy gospodarka danego państwa jest wiarygodna czy nie, ale wskazuje na to czy ta wiarygodność maleje czy rośnie. Ten wzrost lub spadek mają znaczący wpływ na koszty prowadzenia biznesu w danym kraju.
Na przykład, jak wskazał, spadająca wiarygodność ekonomiczna państwa utrudnia i wydłuża proces działań dezinflacyjnych.
Na wartość WEP składa się siedem indeksów cząstkowych: praworządność, swoboda działalności gospodarczej, wiarygodność finansów publicznych, stabilność systemu finansowego, ochrona i bezpieczeństwo pracy, jakość usług publicznych, respektowania zobowiązań międzynarodowych. Razem są uwzględniane 122 wskaźniki.
Ratingi i zaufanie obywateli
W latach 2019-2021 największe spadki odnotowano wśród indeksów cząstkowych: wiarygodność finansów publicznych, stabilność systemu finansowego.
Uczestniczący w prezentacji indeksu dr Sławomir Dudek główny ekonomista Forum Obywatelskiego Rozwoju skoncentrował się właśnie na finansach publicznych. Zaznaczył, że cząstkowy indeks wiarygodności w finansach publicznych jest na ujemnym poziomie od 2016 roku, jednak od tego czasu do 2021 roku jego wartość pogłębiła się niemal 3-krotnie.
Z kolei dane za pierwsze półrocze 2022 roku wskazują dalsze, znaczące pogorszenie wiarygodności finansów publicznych.
Sławomir Dudek powiedział: „Mierzymy wiarygodność szerzej niż agencje ratingowe – one mierzą wiarygodność fiskalną, mierzą czy kraj jest wypłacalny, czy jego zadłużenie nie spowoduje niewypłacalności lub czy ustabilizowanie finansów państwa nie będzie wymagało jakiś trudnych politycznie decyzji, np.cięć, które mogą wywołać protesty społeczne.”
„My badamy też zaufanie obywateli do państwa, czyli badamy wewnętrzną percepcję obywateli, czy wierzą, że pobierane od nich podatki są dobrze wydawane, czy finanse publiczne są przejrzyste” – dodał główny ekonomista FOR.
Finanse publiczne poza kontrolą parlamentu
Omawiając brane pod uwagę dane do tworzenia indeksu Sławomir Dudek wymienił cztery obszary.
Pierwszym jest, jak to określił, percepcja rynkowa. Obejmuje ona między innymi uśredniony rating ze wszystkich agencji ratingowych, rentowność obligacji kraju do rentowności obligacji niemieckich ( spread między nimi), CDS-y czyli ubezpieczenie od niewypłacalności kraju.
Drugi obszar to stan finansów publicznych, czyli np. poziom długu, poziom deficytu w relacji do PKB, szereg innych miar zadłużenia, kwestia spełniania reguł przewidzianych dla poziomu długu i deficytu ( reguły krajowe, unijne).
Trzeci obszar to jakość i przejrzystość reguł fiskalnych, a czwarty przejrzystość i przewidywalność systemu podatkowego.
Główny ekonomista FOR wymienił szereg niepokojących zmian, które zaszły w wymienionych czterech obszarach. Przede wszystkim wskazał na dramatyczne pogorszenie się w 2022 roku spreadu polskich obligacji wobec obligacji niemieckich pod względem ich rentowności, czy pogorszenie się CDS-ów dla Polski.
Inną budzącą niepokój sytuacją jest fakt, że poza tzw. budżetem centralnym jest już 72 procent jego deficytu, czyli znajduje się on poza kontrolą polskiego parlamentu.
Naganne jest także dotowanie różnego rodzaju podmiotów za pomocą obligacji, a nie dotacji, co jest swoistym trickiem księgowym.
Wiarygodność to dotrzymywanie zobowiązań
Prof. Jerzy Hausner podkreślił, że wiarygodność ekonomiczną państwa buduje dotrzymanie zobowiązań przez państwo.
Jeśli jest wprowadzana do ustawy klauzula umożliwiająca otrzymanie jednoznacznej wiążącej interpretacji podatkowej, to ta klauzula jest zobowiązaniem. Jeśli jest ona wycofana, to następuje osłabienie wiarygodności państwa czego efektem jest bardzo niski poziom inwestycji w naszym kraju.
„Jeśli celem NBP jest stabilizowanie siły nabywczej pieniądza to – jest to zobowiązanie. Jeśli w rożnych dziedzinach państwo nie dotrzymuje zobowiązań, jakkolwiek nie byłyby one formułowane, to znaczy, że obniża ono swoją wiarygodność. W ten sposób podnosi koszty prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich uczestników rynku, a także nie jest w stanie odpowiedzieć na oddziaływania zewnętrzne” – podsumował prezentację Indeksu Wiarygodności Ekonomicznej Polski prof. Jerzy Hausner.
Indeks powstaje w interdyscyplinarnym zespole, z różnych ośrodków pod kierunkiem prof. Jerzego Hausnera.
Koordynatorem projektu jest Fundacja GAP (Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej).
Dr Sławomir Dudek, główny ekonomista FOR jest odpowiedzialny w tym projekcie za obszar wiarygodności finansów publicznych.
W skład zespołu wchodzą również: dr hab. prof. SGH Agnieszka Chłoń-Domińczak, dr Bartłomiej Biga, dr hab., prof. SGH Andrzej Rzońca, dr hab. prof. UG Leszek Pawłowicz, dr Tomasz Geodecki, Adam Balcer, dr Jakub Głowacki oraz prof. dr hab. Jacek Męcina.
