35 lat Europy bez granic – rocznica umowy z Schengen

Nie ulega wątpliwości, że umowa z Schengen to jedno z najważniejszych porozumień, które zbliżyło do siebie wszystkich obywateli UE i pozwoliło na zdecydowanie łatwiejsze prowadzenie działalności transgranicznej przez przedsiębiorców unijnych.

Umowa z Schengen i COVID-19

W obecnej sytuacji zagrożenia epidemią Covid-19, kiedy praktycznie wszystkie granice wewnętrzne w UE zostały zamknięte ze względu na potrzebę ochrony zdrowia publicznego, możemy jeszcze mocniej docenić korzyści, które możemy czerpać z porozumienia w Schengen.

Swoje podstawy umowa z Schengen znajduje w europejskich swobodach przepływu kapitału i osób. Już Traktat rzymski z 1957 ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą ustanowił prawo przepływu pracowników, lecz z uwagi na kontrole graniczne praca w innym państwie członkowskim, zwłaszcza w przypadku pracy transgranicznej czyli pracy w innym państwie niż państwo zamieszkania, wiązało się z trudnościami częstych kontroli granicznych.

Jak to się zaczęło?

Zmiana paradygmatu w zakresie podejścia do kontroli granicznych nastąpiła oddolnie wraz ze wzrostem zaufania między państwami. Państwa Beneluxu (Belgia, Holandia i Luksemburg) w 1970 roku ustanowiły wspólny obszar paszportowy.

Następnie w 1984 r. Francja i Niemcy Zachodnie podpisały dwustronną umowę w celu zniesienia kontroli wzdłuż wspólnej granicy. Wspólnie te pięć państw podjęło działania w celu ułatwienia granicy przez pojazdy, umożliwiania mieszkańcom obszarów przygranicznych przekraczania granic w miejscach innych niż punkty kontrolne i harmonizacji polityki wizowej, które sfinalizowano zawarciem umowy z Schengen w czerwcu 1985 r.

Co ważne, pierwotnie było to porozumienie zawarte niezależnie od EWG, jako umowa wyłącznie międzyrządowa.

W 1990 r. dodano do Schengen konwencję wykonawczą, która doprecyzowywała zagadnienia istotne dla bezpieczeństwa granic zewnętrznych i harmonizacji działań oraz stworzyła system informacyjny Schengen (SIS), bazę danych, która umożliwia krajom udostępnianie informacji organów ścigania oraz informacji w zakresie kontroli granicznych dotyczących niektórych kategorii osób lub towarów.

Kto jest w strefie Schengen?

Ostatecznie układ z Schengen wdrożono w życie z początkiem 1995 roku, gdy w strefie Schengen ustały kontrole graniczne. Obecnie do Strefy Schengen należy 26 z 27 państw (wyjątek stanowi Irlandia), lecz cztery z nich (Bułgaria, Chorwacja, Cypr i Rumunia) nie zniosły jeszcze kontroli granicznych.

Ponadto, członkowie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) niebędący członkami UE – Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria, należą do strefy Schengen.

Warto podkreślić jak dużym osiągnięciem jest strefa Schengen. To projekt wymagający bardzo wysokiego poziomu zaufania między państwami i obywatelami.

Otwieramy nawzajem swoje granice ufając, że zyskamy więcej z łatwiejszej współpracy niż stracimy na oddaniu części kontroli.

Z pewnością to buduje istotnie poczucie wspólnoty w Unii Europejskiej, a sama umowa z Schengen stanowiła moment zwrotny, od którego państwa członkowskie zaczęły myśleć o potrzebie wspólnej ochrony granic zewnętrznych.