Tarcza 4.0: ZBP zgłasza uwagi do propozycji ustawowych wakacji kredytowych

W dniu 22 maja 2020 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 382). Tego samego dnia projekt ustawy został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu, które odbyło się w dniu 27 maja 2020 r. W wyniku pierwszego czytania projekt ustawy został skierowany do Komisji Finansów Publicznych, która rozpatrzyła projekt ustawy na posiedzeniu w dniu 27 maja 2020 r.

Czytaj także: Tarcza antykryzysowa 4.0 w Sejmie: co dalej z kontrowersyjnymi przepisami?

W dniu 28 maja 2020 r. miało miejsce drugie czytanie, w trakcie którego zgłoszone zostały poprawki do projektu ustawy. Projekt ustawy został ponownie skierowany do Komisji Finansów Publicznych w celu rozpatrzenia zgłoszonych poprawek.

Kredyty o obniżonym oprocentowaniu dla przedsiębiorców

Projektowana ustawa ma umożliwić przedsiębiorcom, dotkniętym skutkami COVID-19, zaciągnięcie kredytów o obniżonym oprocentowaniu. Banki, które zawrą umowę z BGK, będą udzielać przedsiębiorstwom dotkniętym skutkami COVID-19 kredytów; do odsetek dopłaci BGK ze środków budżetu państwa. W celu realizacji ustawy w BGK powstanie Fundusz Dopłat do Oprocentowania. Adresatami rozwiązania są przedsiębiorcy oraz podmioty prowadzące działalność w sektorze podstawowej produkcji produktów rolnych. O takie kredyty będą mogli ubiegać się przedsiębiorcy niezależnie od wielkości, przy czym wielkość przedsiębiorcy będzie warunkować wysokość uzyskanego wsparcia. Przedsiębiorca z sektora MŚP otrzyma dopłatę stanowiącą część odsetek należnych bankowi odpowiadającą 2 punktom procentowym; pozostali – w wysokości 1 punktu procentowego. Umowy kredytu z dopłatą będzie można zawierać do 31 grudnia 2020 r., zaś dopłaty będą wypłacane za okres nie dłuższy niż 12 miesięcy od zawarcia umowy kredytu z dopłatą.

Czytaj także: Tarcza antykryzysowa: BGK dopłaci firmom do oprocentowania kredytów >>>

Ustawowe wakacje kredytowe

Kolejnym rozwiązaniem są tzw. ustawowe wakacje kredytowe. Przewiduje się możliwość zawieszenia na okres do 3 miesięcy spłaty kredytu, bez naliczania odsetek i innych opłat. Nowe przepisy dotyczyć będą tylko tych, którzy stracili pracę lub inne główne źródło dochodu po 13 marca b.r. Rozwiązanie wskazane w ustawie będzie dotyczyło umów kredytowych zawartych przed 13 marca 2020 r., jeśli termin zakończenia okresu kredytowania określony w tych umowach przypada po upływie 6 miesięcy od dnia 13 marca 2020 r.  Zawieszenie obowiązku spłacania kredytu, zarówno części kapitałowej, jak i odsetkowej. W tym okresie kredytodawca nie będzie mógł pobierać żadnych innych opłat, z wyjątkiem opłat z tytułu składek za umowy ubezpieczenia powiązane z umową kredytu. Okres kredytowania, jak i wszystkie terminy przewidziane w umowie kredytu, ulegną stosownemu przedłużeniu o okres zawieszenia. W przypadku, w którym kredytobiorca ma kilka kredytów tego samego rodzaju u danego kredytodawcy, będzie mógł skorzystać z wakacji kredytowych tylko wobec jednego z nich.

Związek Banków Polskich zgłosił uwagi do powyższej propozycji legislacyjnej. W zgłoszonych uwagach zwrócono przede wszystkim uwagę na krytyczne zastrzeżenia o charakterze systemowym
i operacyjnym, dotyczące wykonywania przepisów o tzw. ustawowych wakacjach kredytowych, które uniemożliwiają wdrożenie przez sektor bankowy rozwiązania w formie proponowanej w projekcie, tj.:

• ZBP kwestionuje zasadność wprowadzenia rozwiązania legislacyjnego polegającego na wdrożeniu ustawowych „wakacji kredytowych” w sytuacji, gdy stosowna inicjatywa została podjęta przez sektor bankowy i jest z powodzeniem realizowana przez cały sektor – wdrożenie tzw. moratorium pozaustawowego („wakacje bankowe”);
• projektowane przepisy w sposób niewystarczający wskazują warunki, które muszą spełnić kredytobiorcy, aby skorzystać z wakacji kredytowych. Kryterium utraty pracy lub innego głównego źródła dochodu powinno być doprecyzowane w ten sposób, iż konsekwencją utraty tego przychodu jest niemożliwość wykonywania zobowiązań wobec wierzycieli oraz że przyczyną utraty źródła dochodu jest sytuacja pandemii COVID-19;
• pojęcie „zawieszenia wykonania umowy” jest pojęciem nieznanym prawu polskiemu oraz pojęciem niejednoznacznym;
• projekt ustawy nie przewiduje jakichkolwiek przepisów przejściowych, co oznacza, że banki nie mają czasu na dostosowanie się do wdrożenia wakacji kredytów ex lege;
• zawieszenie wykonania umowy przewidziane w projekcie oznacza de facto darmowe korzystanie z kapitału przez okres 3 miesięcy, co oznacza istotne obciążenie finansowe dla banków i w konsekwencji stanowi zagrożenie dla stabilności sektora finansowego;
• zakresem zawieszenia nie powinny być objęte kredyty, co do których już aktualnie istnieje możliwość skorzystania z wakacji kredytowych na podstawie innych ustaw (np. kredyty studenckie, kredyty z udzielonym wsparciem BGK, w tym w ramach programu Rodzina na Swoim);
• z projektu ustawy powinni być również wyłączeni kredytobiorcy pozostający w opóźnieniu płatności co najmniej 1 raty przed 13 marca 2020 roku;
• złożenie wniosku w formie trwałego nośnika nie gwarantuje zapewnienia identyfikacji klienta, zastosowane pojęcie rodzi także trudności interpretacyjne (może okazać się niezrozumiałe dla konsumenta);
• nie wiadomo, co oznacza utrata głównego źródła dochodu; o ile w przypadku, gdy takie źródło stanowi umowa o pracę, nie budzi to zasadniczych wątpliwości, to nie jest jasne jak postępować w przypadku pozostałych źródeł, np. klient utrzymuje się z kilku bądź nawet kilkunastu umów cywilnoprawnych bądź z umowy o pracę i jednocześnie umów cywilnoprawnych, jak wówczas wyznaczyć to źródło;
• wyjaśnienia wymaga, jak należy postępować w sytuacji, gdy po 13 marca 2020 r. kredytobiorca utracił główne  źródło dochodów, a następnie w okresie przed złożeniem wniosku o udzielenie wakacji kredytowych nastąpiło przywrócenie źródła dochodu, tzn. miało ono jedynie charakter przejściowy;
• nie jest jasne w jaki sposób bank ma weryfikować oświadczenie klienta, w ocenie ZBP powinna następować jakaś forma weryfikacji, tj. potwierdzenie faktu utraty pracy lub potwierdzenie utraty głównego źródła dochodu (np. deklaracje do Urzędu Skarbowego);
• brak przepisu, który przewidywałby czasowe ograniczenie uprawnienia do zawieszenia wykonywania umowy;
• konstrukcja zawieszenia nie wyłącza możliwości korzystania z limitów kredytowych kredytów udzielonych w rachunkach bankowych lub kartach kredytowych;
• przepisy całkowicie nieprecyzyjnie wyrażają się o skutkach zawieszenia;
• brak jest szczegółowych rozwiązań dotyczących ubezpieczeń – w przypadku uiszczenia składki jednorazowej okres ochrony kończy się z upływem okresu na jaki umowa została pierwotnie zawarta (nie przedłuża się automatycznie).

Przepisy antyprzejęciowe

Projekt zawiera tzw. przepisy antyprzejęciowe, których celem, zdaniem autorów projektu, ma być ochrona polskich firm przed wykupem przez podmioty spoza Unii Europejskiej. Wprowadzone zasady kontroli przejęć spółek mają obowiązywać przez 2 lata, a transakcje nabycia znaczącej liczby udziałów w takich spółkach będą podlegały kontroli Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ochrona ma dotyczyć przedsiębiorstw, których przychód na terytorium Polski przekroczył równowartość 10 mln euro w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających chęć przejęcia. Ww. rozwiązanie ma obejmować niektóre branże, m.in. spółki publiczne, działalności gospodarcze związane z: energią elektryczną, gazem, paliwami, telekomunikacją.

Zasady wykonywania pracy zdalnej

W projekcie znajdują się również przepisy doprecyzowujące zasady wykonywania pracy zdalnej, czasowe zawieszenie obowiązku odbierania zaległych urlopów do 30 września bieżącego roku, umożliwienie wypowiedzenia umów o zakazie konkurencji w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ograniczenie – do kwoty 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę – odpraw i odszkodowań w przypadku ustania stosunku pracy, rozwiązania umowy agencyjnej, umowy zlecenia, czy innej umowy o świadczenie usług.

Pakiet rozwiązań dedykowanych dla jednostek samorządu terytorialnego

Projekt zawiera również pakiet rozwiązań dedykowanych dla jednostek samorządu terytorialnego, które w związku z pandemią odnotowują spadek wpływów w szczególności z tytułu podatków. Mowa m.in. o podwojenie udziału powiatów, w tym miast prezydenckich, w dochodach z gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa, wprowadzenie w 2020 r. możliwości nierównowagi strony bieżącej budżetu JST dodatkowo o wartość faktycznego ubytku w dochodach podatkowych, złagodzenie w 2020 r. reguły fiskalnej ograniczającej zadłużenie o kwotę faktycznego ubytku w dochodach podatkowych jednostki.

Rozwiązania z zakresu prawa podatkowego

Z zakresu prawa podatkowego, projekt przewiduje: rozszerzenie zakresu darowizn podlegających odliczeniu od podstawy obliczenia podatku dochodowego, umożliwienie odliczenia podatku przez podatników z tytułu darowizn rzeczowych w formie komputerów przekazanych wskazanym podmiotom. Przewidziano również rozwiązania, które mają ułatwić realizację przetargów w warunkach epidemii COVID-19 oraz poprawić sytuację wykonawców zamówień publicznych.