Problematyczne prawo Słowaków do gotówki

W związku z przyspieszonymi wyborami kampania parlamentarna na Słowacji trwa w pełni. Tematyka dotycząca zapewnienia płatności gotówkowych dojrzewała jednak od dawna.

Słowacja, jako członek strefy euro, przygląda się z bliska debacie w sprawie cyfrowego euro.

Przegłosowanie poprawki do konstytucji zbiegło się zresztą z kontrolowanym przeciekiem dokumentu Komisji Europejskiej, w którym potwierdza się plan wdrożenia cyfrowego euro w celu wzmocnienia włączenia finansowego, konkurencji w płatnościach cyfrowych oraz jako reakcja na rozwój technologiczny. Projekt wniosku Komisji pojawi się oficjalnie 28 czerwca 2023 r.

Czytaj także: Prezes Fundacji Polska Bezgotówkowa o krajowych i unijnych planach dotyczących płatności bezgotówkowych

Każdy będzie miał prawo płacić gotówką, ale …

Słowacki parlament zagwarantował konstytucyjne prawo do płatności gotówkowych właśnie w związku z obawami dotyczącymi cyfrowych płatności. Każdy będzie miał więc prawo płacić za zakupy towarów i usług gotówką.

Wnioskodawcy obawiają się np., że cyfrowe euro mogłoby wyeliminować gotówkę i zostać wykorzystywane do płatności cyfrowych, ale byłoby też kontrolowane przez Europejski Bank Centralny. 

„Wprowadzenie do konstytucji prawa do gotówki jest jednym ze sposobów rozwiązania na korzyść społeczeństwa wszelkich prób ścisłego ograniczenia i ostatecznej likwidacji prawa do płacenia gotówką” – napisano w uzasadnieniu.

Eurosceptyczni politycy nie ukrywali, że chodzi o cyfrowe euro, które ich zdaniem „może być początkowo sprzedawane jako alternatywa”, ale „stopniowo stanie się jasne, że będzie tylko na wyłączność”. Sugerowali zresztą, że spowoduje to nawet „monitorowanie całego życia człowieka” przez EBC.

Nadto wnioskodawcy argumentowali też, że bez gotówki zmniejszyłaby się wiedza finansowa młodzieży.

Słowacka konstytucja zagwarantuje więc prawo do gotówki, a zwykli obywatele nie muszą się martwić, że fizyczne pieniądze znikną wraz z cyfryzacją. Przyjęta poprawka ma też jednak na celu ochronę najuboższych mieszkańców, czyli tych bez dostępu do usług bankowych lub bez zaufania do instytucji finansowych.

Czytaj także: Dlaczego banki centralne obawiają się cyfrowych finansów?

… przyznano też sprzedawcom możliwość odmowy przyjęcia gotówki

Przyjęte rozwiązanie jest także dalekie od jednoznaczności. Jednocześnie przyznano sprzedawcom możliwość odmowy przyjęcia gotówki. Parlament przegłosował bowiem poprawkę, która daje detalistom prawo do odmowy płatności gotówką z „właściwych lub powszechnie obowiązujących powodów”. Ma to na celu ochronę automatów obsługujących wyłącznie karty lub właścicieli sklepów, którzy martwią się rabunkami lub zarazkami na banknotach i monetach. Do tej pory musieli akceptować euro, ale teraz będą mieli już wybór.

W komentarzach przeważają opinie, że nowelizacja może oznaczać, że prawo do gotówki jest faktycznie słabsze niż wcześniej, ponieważ obowiązujące prawo banku centralnego ogranicza odmowę wypłaty gotówki do przyczyn „prawnych”, a odmowa przyjęcia gotówki była faktycznie stosowana w przypadkach „dobrej wiary”, np. w razie braku reszty do wydania.

Wnioskodawcy tłumaczą, że nie było w tym żadnej sprzeczności. Gdyby taka nowelizacja nie została uchwalona, ​​klient mógłby zażądać zapłaty gotówką w e-sklepie, mówią.

Dziś Słowacy już wiedzą, że stworzono prawo, które sobie zaprzecza. Chroniąc prawo do zapłaty gotówką, przyznano jednocześnie możliwość odmowy jej przyjęcia z uzasadnionych powodów. Poza tym istnieją wątpliwości, w jaki sposób wpłynie to na kilka obowiązujących już ustaw. Czy nagle można dostarczyć milion euro w torbie w ramach prowadzonych interesów?

Ostatecznie może to paradoksalnie przesunąć Słowację w stronę społeczeństwa bezgotówkowego, mówią też inni.

Niektórzy słowaccy politycy, w tym były premier Heger, zwracają uwagę, że wykorzystano zagwarantowanie prawa do spieniężenia w konstytucji w ramach swojej kampanii wyborczej.

Konstytucjonaliści zyskują z kolei argument, aby najwyższe prawo nie mogło być zmieniane w tak łatwy sposób, nawet jeśli konstytucja nie mogła przewidywać szybkiego rozwoju nowoczesnych form płatności. 

Ustawa konstytucyjna zacznie obowiązywać od 1 lipca 2023 r.