Młodzi na rynku pracy. IV edycja raportu EFL „Pod lupą”

Pod lupą”, którego patronem jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, poświęcony jest problemom młodych na rynku pracy. Okazuje się, że trzy czwarte firm MŚP zatrudnia młodych – wiemy, co je do tego skłania. Znamy też powody, które tłumaczą dystans jednej czwartej badanych wobec młodych pracowników.

Raport „Młodzi na rynku pracy. Pod Lupą”, przygotowany przez EFL na podstawie badań przeprowadzanych wśród przedsiębiorców jesienią br. przez Keralla Research¹ – to próba spojrzenia na sytuację młodych na rynku pracy z perspektywy potencjalnego pracodawcy z sektora, na który przypada połowa miejsc pracy w Polsce. Kwestia pracy młodych osadzona jest w szerszym kontekście – zarówno na tle barier hamujących rozwój MŚP, jak i wyzwań rynku pracy w Polsce i Europie. Bezrobocie osób poniżej 30. roku życia jawi się jako jeden z bardziej palących problemów nie tylko w naszym kraju i już teraz jest przedmiotem europejskich regulacji. Jeden z rozdziałów poświęcony jest kwestii czynników, które przez przedsiębiorców postrzegane są jako najdotkliwsze przeszkody w rozwoju biznesu. W części głównej publikacja pokazuje, czy i jak firmy zatrudniają młodych, dlaczego to robią i jakie mają z tym trudności. Ostatni rozdział zawiera opinie eksperckie dotyczące perspektyw młodych na rynku pracy i szans na poprawę sytuacji w Polsce.

Figle statystyki

Tegoroczny raport to również narzędzie weryfikacji mitów dotyczących młodych na rynku pracy. Pierwszym z nich jest poziom bezrobocia wśród młodych. Na koniec lipca br. wyniósł on 23,1 proc. Czy jednak naprawdę bez pracy jest niemal co czwarty Polak w wieku 18-30 lat? Nie, ponieważ bezrobocie liczone jest jako stosunek ludzi bez pracy w tym przedziale wiekowym do ogółu populacji 18-30 latków zdolnych do pracy – pracujących i niepracujących. Metoda pomija zupełnie tych, którzy się uczą. Aktywnych zawodowo jest ok. 34 proc. z tej grupy, zatem rzeczywiste bezrobocie wśród tych, którzy chcą pracować, a nie mogą – wynosi mniej niż 8 proc.

MŚP zatrudnia młodych

Mitem jest, że firmy nie zatrudniają osób młodych. Aż trzy czwarte małych i średnich firm zatrudnia pracowników poniżej 30 lat. Im większa firma, tym częściej. Relatywnie częściej młodych można znaleźć w firmach budowlanych, produkcyjnych oraz hotelarstwie i gastronomii, rzadziej – w usługach. Badanie pokazuje, że nie występuje tu statystycznie istotne zróżnicowanie regionalne, co podważa kolejny mit o szczególnie trudnej sytuacji młodych ludzi w województwach wysokiego bezrobocia. Zatrudniając młodych, połowa pracodawców z małych i średnich firm korzysta ze współpracy z organizacjami zewnętrznymi. 21 proc. MŚP posiłkuje się wsparciem finansowania pracy młodych ludzi, część współpracuje ze szkołami zawodowymi, technikami czy uczelniami.

Raport podważa kolejny mit, według którego młodzi pracują głównie na podstawie tzw. umów śmieciowych. Nic podobnego, ponieważ aż 89 proc. firm sektora MŚP zatrudnia młodych na podstawie umów o pracę, w dodatku na cały etat. Umowy o dzieło i zlecenia to rzeczywistość mniej niż ¼ firm, a staże i szkolenia dotyczą zaledwie kilkunastu procent podmiotów, co może wynikać z nie najlepszej współpracy z urzędami pracy.

Dostęp do kadr wśród barier rozwoju

Raport wskazuje także, jakie rozwiązania sprzyjają rozwojowi biznesu, a jakie go hamują. Dla sektora MŚP najistotniejszymi ograniczeniami, które utrudniają prowadzenie i rozwój biznesu, są: wysokie obciążenia płac i zatrudnienia (44,4 proc.), skomplikowane przepisy (43,3 proc.) i zbyt duża biurokracja (38,5 proc.). Rzadziej niż kilka lat temu przedsiębiorcy narzekają na zatory płatnicze, które jeszcze trzy lata temu były zmorą polskiego biznesu. Istotna jest również bariera dostępności kadr. Z badań wynika, że dwie trzecie małych i średnich firm prowadziło rekrutację – i mimo 12-procentowego bezrobocia co drugi przedsiębiorca miał kłopoty ze znalezieniem odpowiedniego kandydata do pracy! Najtrudniej było znaleźć pracowników wykwalifikowanych – zarówno pracowników fizycznych do specjalistycznych czynności, jak i wysoko kwalifikowanych umysłowych.

Młodzi bez roszczeń, za to kreatywni

Jednym z najciekawszych rezultatów badania jest zróżnicowana ocena młodych pracowników przez pracodawców: 47,1 procent uważa ich kompetencje za zdecydowanie lub raczej niewystarczające, a 45 procent za raczej lub zdecydowanie wystarczające. Najważniejszą wadą młodych w oczach przedsiębiorców jest brak doświadczenia zawodowego (62,2 proc.) oraz luki w wiedzy ogólnej i technicznej (25,3 proc.). Odpowiedzi uzyskane w badaniu obalają mit o przypisywanej młodym roszczeniowości. Co ciekawe: mankamenty „wewnętrzne”, które leżą po stronie młodych (brak chęci do pracy, zaradności, odpowiedzialności, roszczeniowość) to w sumie jedynie ¼ wskazań. Większość badanych widzi korzyści z zatrudniania młodych ludzi, ponieważ wnoszą oni do firmy kreatywność, nowe pomysły i nowinki techniczne, a także usprawnienia i dynamizm. Dobrze dają sobie radę ze sprzętem teleinformatycznym, szybko przyswajają wiedzę i są bardziej dyspozycyjni.

Jak pomóc? Edukacja i finansowanie

Powody, dla których część firm nie zatrudnia młodych ludzi, na ogół można określić jako systemowe. Argumentem są m.in. zbyt wysokie koszty zatrudnienia, brak doświadczenia i kompetencji, głównie wskutek demontażu systemu szkolnictwa zawodowego i praktyk. Na pytanie, co mogłoby skłonić przedsiębiorców do zatrudniania młodych ludzi, na pierwszym miejscu wymieniono dofinansowanie (pokrycie kosztów zatrudnienia w całości lub części), a na drugim – lepszą edukację, bardziej dopasowaną do potrzeb firmy. Zatrudnienie młodych ludzi to – jak podkreślają badani przedsiębiorcy – inwestycja w rozwój firmy, jednak koszty tej inwestycji są zbyt wysokie i zwracają się dopiero po kilku latach. Potrzebne są zarówno nowe warunki prawne, jak i instrumenty finansowania firm. Raport pokazuje, że wsparcie młodych to wymóg czasów, jak i szansa na rozwój sektora MŚP – i całej gospodarki. Ułatwiając młodym podjęcie pracy, odciążymy budżet i instytucje państwa odpowiedzialne za walkę z bezrobociem i innymi problemami społecznymi. Więcej młodych w firmach to zastrzyk energii, źródło kreatywności i innowacji dla MŚP. Praca dla młodych to wreszcie dla nich samych źródło utrzymania i początek drogi ku usamodzielnieniu.

EFL SA również w działaniach biznesowych przyłącza się do rozwiązywania problemu zatrudnienia, już teraz oferując przedsiębiorcom usługę, która premiuje kształcenie młodych osób i tworzenie dla nich miejsc pracy – Leasing Europejski Praca dla młodych. Dzięki współpracy EFL i Europejskiego Banku Inwestycyjnego mali i średni przedsiębiorcy, zatrudniając młodych, uzyskują dostęp do atrakcyjnego finansowania inwestycji.

Źródło: Europejski Fundusz Leasingowy SA

(1) W badaniu „Młodzi na rynku pracy” wzięło udział 800 firm w całym kraju. Badanie wykonano metodą ilościową, techniką CATI wśród mikro-, małych i średnich firm (zatrudniających do 250 osób). Próba losowo-kwotowa uwzględniała zróżnicowanie ze względu na rozmiar zatrudnienia, typ działalności i województwo. Ankietę przeprowadzono w dniach 5.08 – 12.09. 2014.