Jak się może zmienić koszyk inflacyjny, i jak ta zmiana wpłynie na określanie poziomu inflacji?

Co roku w marcu GUS rewiduje wagi w koszyku inflacji CPI w oparciu o aktualne szacunki struktury wydatków z budżetów gospodarstw domowych, a następnie rewiduje wstępny szacunek inflacji za styczeń, który w tym roku wyniósł 2,7% r/r.

W bieżącym roku rewizja wag jest szczególnie istotna z uwagi na wybuch pandemii COVID-19, który znacząco zaburzył strukturę konsumpcji gospodarstw domowych. Z uwagi na wprowadzone obostrzenia dostępność niektórych usług (np. hotele, restauracje, podróże samolotem) została mocno ograniczona.

Na podstawie dostępnych danych analitycy Credit Agricole Bank Polska S.A. oszacowali najbardziej prawdopodobny kierunek i skalę zmian wag w koszyku inflacyjnym oraz ocenili jego wpływ na dynamikę cen.

Punkt odniesienia, Węgry

Pierwszym źródłem informacji nt. zmiany struktury wydatków gospodarstw domowych są wagi inflacji używane do obliczania zharmonizowanych wskaźników cen konsumpcyjnych (tj. inflacji HICP) opublikowane przez Eurostat.

Należy jednak pamiętać, że są one obliczane są przez kraje członkowskie według ujednoliconej metodologii Unii Europejskiej, do czego wykorzystywane są dane pochodzące z rachunków narodowych, a nie badania budżetów domowych. Tym samym zmiany wg jednej i drugiej metodyki nie odpowiadają sobie w pełni. Przykładowo, kategoria „żywność i napoje bezalkoholowe” posiada wagę ok. 25% w koszyku inflacji CPI natomiast w koszyku HICP przypisany jest jej udział ok. 18%.

Co więcej, poza rozbieżnościami w poziomie wag poszczególnych kategorii w koszyku można zaobserwować również różnice w kierunku ich zmian. Od 2018 r. waga żywności stopniowo zwiększała się w koszyku CPI, podczas gdy obniżała się w przypadku inflacji HICP.

Dlatego pomimo dużych zbieżności pomiędzy zachowaniem się wag w tych dwóch podejściach, nie można na ich podstawie bezpośrednio wnioskować o oczekiwanej zmianie struktury koszyka w Polsce w 2021 roku. I dlatego skorzystaliśmy również z wag koszyka CPI na 2021 r. opublikowanego na Węgrzech. Uważamy, że z uwagi na globalny charakter szoku związanego z pandemią COVID-19, zmiany wag poszczególnych kategorii w tych dwóch krajach miały podobny przebieg.

Następnie, dla każdej z kilkunastu kategorii w polskim koszyku inflacyjnym (wg metodyki CPI) zbudowaliśmy model ekonometryczny objaśniający jej wagę udziałem analogicznej kategorii w koszyku HICP lub CPI na Węgrzech. W większości przypadków dopasowanie tych modeli do danych było bardzo dobre.

Wagi koszyka inflacyjnego na Węgrzech oraz te dla Polski zgodne z metodyką Eurostatu są za 2021 r. i są już znane. Dlatego z użyciem wspomnianych modeli mogliśmy oszacować wagi CPI w Polsce w 2021 roku.

Czytaj także: Wskaźnik PMI dla Polski w lutym wzrósł do najwyższego poziomu od 32 miesięcy

Spadki i wzrosty ‒ podział na kategorie

Największe zmiany zaobserwowaliśmy w przypadku kategorii „żywność i napoje bezalkoholowe”, której waga naszym zdaniem zwiększyła się do 26,2% w 2021 r. wobec 25,2% w 2020 roku.

Największe spadki odnotowano w przypadku transportu (z 9,9% do 8,9% w 2021 r.), hoteli i restauracji (z 6,1% do 5,7%) oraz odzieży i obuwia (4,9% do 4,6%)

W kierunku relatywnego wzrostu udziału żywności w całości wydatków gospodarstw domowych oddziaływała niższa dostępność niektórych usług oraz substytucja konsumpcji w restauracjach jedzeniem w domu.

Oczekujemy, że zwiększyły się również wagi kategorii „użytkowanie mieszkania i nośniki energii” (z 18,4% do 19,1% w 2021 r.) m.in. z uwagi na znaczące podwyżki cen wywozu śmieci oraz łączności (z 4,5% do 4,9%) ze względu na poniesione koszty związane z przedłużającą się perspektywą pracy zdalnej.

Największe spadki odnotowano natomiast w przypadku transportu (z 9,9% do 8,9% w 2021 r.), hoteli i restauracji (z 6,1% do 5,7%) oraz odzieży i obuwia (4,9% do 4,6%). Wagi pozostałych kategorii nie uległy znaczącym zmianom.

Czytaj także: Eurostat: inflacja HICP w Polsce wzrosła do 3,6 proc. rdr w styczniu

Wydatki gospodarstw domowych

Zmiany struktury koszyka są również istotne z punktu widzenia oceny tendencji w zakresie kształtowania się wydatków gospodarstw domowych.

Konsumpcja żywności zwiększyła się o 13,5 mld zł (wzrost o 4,1%) pomiędzy 2019 r. i 2020 r.

Biorąc pod uwagę nominalne wartości konsumpcji w 2019 r. i 2020 r. oraz oszacowaną przez nas strukturę wag możemy obliczyć, że wydatki na hotele i restauracje zmniejszyły się w 2020 r. o 5,2 mld zł (spadek o 6,6%), na rekreację i kulturę spadły o 2,7 mld zł (3,1%), a wydatki poniesione na odzież i obuwie zmniejszyły się o 4,0 mld zł (6,2%).

Jednocześnie konsumpcja żywności zwiększyła się o 13,5 mld zł (wzrost o 4,1%) pomiędzy 2019 rokiem i 2020 rokiem.

Prognoza inflacji

Uważamy, że przedstawiona powyżej zmiana struktury koszyka inflacji CPI będzie oddziaływać w kierunku rewizji inflacji bazowej do 4,1% r/r w styczniu wobec 4,0% szacowanych przez nas na podstawie wag z 2020 roku.

Oczekujemy, że inflacja ogółem w styczniu finalnie ukształtuje się na poziomie 2,6-2,7% r/r wobec opublikowanych wcześniej 2,7%.

Jednocześnie znaczący wzrost wagi kategorii „żywność i napoje bezalkoholowe”, której dynamika cen będzie się naszym zdaniem kształtowała blisko lub poniżej zera w okresie I-III kw. br., będzie istotnym czynnikiem antyinflacyjnym w 2021 r.

Oczekujemy, że inflacja ogółem w styczniu finalnie ukształtuje się na poziomie 2,6-2,7% r/r wobec opublikowanych wcześniej 2,7%.

Stanowi to wsparcie dla naszej prognozy inflacji w 2021 r., która w naszej ocenie wyniesie średniorocznie 2,6% r/r wobec 3,4% w 2020 roku.

Czytaj także: Finansowe problemy Polaków: 41 proc. uważa, że nie starcza im na życie