Forum Finansowania MMŚP 2023: jak wesprzeć dostęp do usług finansowych w czasie transformacji?
W swoim wystąpieniu wprowadzającym do panelu Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej stwierdziła, że firmy MŚP stanowią największy komponent w polskiej gospodarce i odpowiadały za 71,6% naszego PKB w 2020 r.
Państwo i administracja stwarzają bezpieczne i stabilne warunki zarówno dla działalności przedsiębiorstw, jak i usług finansowych dla firm i obywateli. Wymieniła instrumenty, którymi administracja wspiera i chce nadal wspierać firmy MŚP. Na przykład BGK oferuje instrumenty zabezpieczające finansowane takie jak gwarancja de minimis. Według danych z raportu BGK – 48% firm, które w 2021 r. uzyskały kredyt z gwarancją de minimis stwierdziło, że nie otrzymałyby finansowania bez tego zabezpieczenia.
Podkreśliła również znaczenie działalności Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych UE przy ZBP. Od 2016 r. w ramach instrumentu „Przedsiębiorcza Polska Wschodnia, Turystyka”, z którego oferowane są pożyczki na rozwój turystyki, skorzystało już tysiąc przedsiębiorców z tego makroregionu. Łączna wartość udzielonego wsparcia to ponad 215 mln zł. Podobne wsparcie będzie kontynuowane z nowego funduszu na lata 2021 – 2027 i na wsparcie branży turystycznej przeznaczone zostanie ponad 530 mln zł.
Przypomniała, że w czasie pandemii uruchomiono takie instrumenty wsparcia jak pożyczki płynnościowe i dotacje na kapitał obrotowy. Wspomniała też o programie Fundacji Polska Bezgotówkowa. Transformacja w dostępie do usług finansowych nie tylko się dzieje, ale jesteśmy aktywnymi jej współtwórcami i dotyczy to administracji, oraz przedsiębiorców.
Czytaj także: Forum Finansowania Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorców (MMŚP) 2023 o technologii w służbie współpracy banku z przedsiębiorcą
Z kolei Witold Willak, dyrektor Działu Współpracy z Międzynarodowymi Instytucjami Finansowymi Komisji Europejskiej, Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczo-Finansowych podkreślił, że centralne instrumenty finansowe są wsparciem dla dwóch głównych filarów, jakimi są teraz polityka spójności, której Polska jest dużym beneficjentem oraz Krajowy Program Odbudowy.
Zwrócił uwagę na trzy wyzwania. Jednym jest brak rąk do pracy, edukacji i odpowiednich kwalifikacji. Drugi to inflacja, a trzeci to ułatwienia dla prowadzenia biznesu.
Kluczowe znaczenie ma to, jak zapobiec inflacji bez ograniczenia rozwoju gospodarki. Wspomniał o programie InvestEU, który zakłada 26 mld euro gwarancji, co pozwoli na 380 mld euro inwestycji w obszarach istotnych dla Europy – cieszy szybkie jego wdrażanie. Dodatkowy nabór do Programu będzie miał miejsce pod koniec 2023 roku.
Ekspert wspomniał również między innymi o dużej efektywności środków finansowych zwrotnych, zwiększeniu inwestycji strategicznych oraz o europejskim funduszu obrony. Przypomniał także o planowanym wsparciu dla Ukrainy w kwocie 50 mld euro na lata 2024 – 2027, co może być szansą dla polskich przedsiębiorstw MŚP, by uczestniczyć w odbudowie tego kraju.
Czytaj także: Forum Finansowania MMŚP 2023: otoczenie regulacyjne a dostęp przedsiębiorców do usług finansowych
Panel dyskusyjny moderował Bartosz Kublik, wiceprezes ZBP, a wzięli w nim udział: Radosław Drozd, wiceprezes zarządu PKO Leasing; Jan Klimek, wiceprezes Związku Rzemiosła Polskiego, prezes Izby Rzemiosła oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach i członek Rady Dialogu Społecznego; Arkadiusz Lewicki, dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE; Tomasz Miklas, wiceprezes zarządu Alior Banku; dr Michał Polański, dyrektor Centrum Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości; Grzegorz Rabsztyn, dyrektor Biura Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Polsce oraz Tomasz Robaczyński, członek zarządu BGK.
Tomasz Robaczyński podkreślił, że od kilku lat potrzebne jest wsparcie przedsiębiorców ze strony instytucji publicznych. Od 2020 r. mieliśmy przede wszystkim problem z płynnością przedsiębiorstw. BGK wyszedł z inicjatywą polepszenia produktów, które funkcjonowały na rynku, czyli głównie gwarancji. W przypadku gwarancji de minimis zmieniono jej parametry, np. prowizja została obniżona do zera, a zakres pokrycia do 80%. To przyczyniło się do tego, że udzielono 350 tys. takich finansowań w tym okresie. To uruchomiło akcję na ponad 265 mld zł w kredytach. Przyjmuje się, że w ramach tej gwarancji uratowanych zostało 0,5 mln miejsc pracy.
W podobny sposób zostały także zmodyfikowane wszystkie pozostałe produkty. Dzięki programom tymczasowym najpierw związanych z pandemią, a potem z kryzysem, wszedł fundusz gwarancji płynnościowych i kryzysowych wielkoskalowych dla dużych przedsiębiorstw. Jak stwierdził, system gwarancyjny jest najbardziej efektywny z punktu widzenia wykorzystania środków publicznych w stosunku do efektów, jakie można uzyskać.
Jak podkreślił Grzegorz Rabsztyn, wsparcie sektora MSP jest jednym z filarów działalności EBI. Środki z EBI są atrakcyjne dla przedsiębiorstw MŚP i w ciągu ostatnich czterech lat finansowanie dla tego sektora tylko w Polsce przekroczyło 7 mld euro i jest ono przekazywane do firm za pośrednictwem sektora finansowego. W czasie trwania pandemii, EBI podjął działania takie jak wdrażanie europejskiego funduszu gwarancyjnego i było to w UE 20 mld euro wsparcia, co wygenerowało 180 mld euro inwestycji.
Ekspert mówił również o zaangażowaniu, razem z PFR, w realizację Tarczy finansowej i bezpośrednie wsparcie dla MŚP. Wspomniał o wsparciu innowacyjności i dużej w tym roli Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego.
Czytaj także: Forum Finansowania MMSP o inwestycjach 99 procent polskich firm
Arkadiusz Lewicki odniósł się do 15 lat funkcjonowania na naszym rynku Krajowego Punktu Kontaktowego. Jak stwierdził – mamy bardzo dobrze rozwinięty rynek zarówno jakościowo, jak i cenowo w stosunku do możliwości klientów, jednak jest potrzeba bliższej współpracy z sektorem publicznym w przygotowaniu przedsiębiorców do przejścia przez obecny trudny okres.
Chodzi tu o pięć rewolucji, które nas czekają. Czyli: cyfrowej, technologicznej, demograficznej, prawnej (tzw. tsunami regulacyjne) i wojennej (przedefiniowanie geopolityki, co wpłynie na inwestycje np. w obronność).
Przez minione lata polski rynek finansowy bardzo dużo się nauczył. W 2006 r. byliśmy na ostatnim miejscu we wszystkich rankingach programów europejskich, jeśli chodzi o wykorzystanie środków, a obecnie mamy jednych z najlepszych graczy w Europie w tym zakresie. Również nasi urzędnicy coraz lepiej radzą sobie w kontaktach z Brukselą, a ZBP ma swoje przedstawicielstwo przy organach UE.
Arkadiusz Lewicki zwrócił uwagę, iż InvestEU to obecnie największy program inwestycyjny i – o czym jest przekonany – również tu Polska osiągnie sukces. Tym bardziej, że współpracuje się tu bezpośrednio z UE, niezależnie od sytuacji prawnej w kraju. Wystarczy tylko mieć dobry produkt, żeby się z nim przebić i finansować klientów. Jak podał, w tej chwili było już prawie 30 złożonych wniosków. W jego ocenie finansowanie zwrotne jest racjonalniejsze niż dotacje.
Czytaj także: Ile znaczą MMŚP w gospodarce Unii Europejskiej?
Jak mówił dr Michał Polański, zadaniem Agencji jest sprawne wdrożenie wynegocjowanych programów. Większość z nich to dotacje. Nawiązując do dyskusji czy lepsze są dotacje, czy też instrumenty zwrotne stwierdził, że zależy to od potrzeb i od grup odbiorców.
Oceniane projekty muszą być innowacyjne, czyli służyć stworzeniu prac badawczo-rozwojowych i wdrożeniu innowacji. Inne projekty są realizowane przez start-upy i Agencja jest tu jednym z najważniejszych graczy w Polsce, który współfinansuje start-upy na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Również wspierane są one merytorycznie.
Kolejna grupa wspierana dotacjami to firmy, które wychodzą na rynki międzynarodowe, ale nie dotyczy to poszczególnych transakcji.
Agencja finansuje też inwestycje, które są celem publicznym, ale dla firm niekoniecznie są priorytetowe. Na przykład chodzi tu o projekty związane z gospodarką obiegu zamkniętego, ze wzornictwem przemysłowym itp. Banki współfinansują również takie projekty. Podkreślił znaczenie działalności edukacyjno-wspierającej.
Jak podkreślił Tomasz Miklas w Alior Banku przedsiębiorca, który potrzebuje finansowania jednakowo na działalność obrotową, jak i inwestycyjną może liczyć na wszystko, co mu jest potrzebne. Jest dostępna szeroka gama produktów inwestycyjnych, technologicznych, z premią BGK, modernizacyjnych itp.
Nie byłoby to możliwe, gdyby nie było środków pomocowych. W jego ocenie, jeśli chodzi o wsparcie finansowe przedsiębiorców, nie są dziś potrzebne żadne korekty.
Jak stwierdził Radosław Drozd, leasing odpowiada na wyzwania gospodarki i to w sposób bardzo udany. Leasing na trwale zakorzenił się w systemie finansowym w Polsce. Obecnie kończy się siódmy program COSME, który wygasa w byłej perspektywie UE. Przez 12 lat z projektów tych skorzystało 45 tys. klientów PKO Leasing i wygenerowało to 6 mld zł akcji kredytowej.
Od stycznia ruszy w PKO Leasing program InvestEU. Ekspert zastanawiał się czy nie powinno obejmować się też transportu wraz z nową perspektywą finansową. Polska może być wielkim hubem logistycznym przy odbudowie Ukrainy i polskie firmy będą przewoziły te towary.
Dodał także, że jego zdaniem objęcie rolników prowadzących duże gospodarstwa przepisami dotyczącymi konsumentów, może mieć wpływ na branżę leasingową. W takiej sytuacji rolnik będzie podlegał pod ustawę o kredycie konsumenckim, co może utrudnić im dostęp do leasingu.
Czytaj także: Prezes Krakowskiego Banku Spółdzielczego o dostępności kredytów dla lokalnych przedsiębiorców
Prof. Jan Klimek stwierdził, że gdy otwierał firmę pół wieku temu, to dostęp do finansowania był lepszy. Trzeba wrócić do okresu transformacji ustrojowej. W 1989 r. na 800 tys. wszystkich firm w Polsce 550 tys. stanowiły firmy rzemieślnicze. Jeśli dziś mówimy, że 54,5% to firmy MŚP i w tym 93% to sektor mikroprzedsiębiorstw, to mieści się w tym rzemiosło i firmy rodzinne. Zwrócił także uwagę na potrzebę poszukiwania talentów.
Mówił ponadto o luce finansowej małych i średnich firm w UE, która jest oceniana na 20 – 30 mln euro. Jak się podaje, 18% takich firm nie otrzymało pełnej kwoty pożyczki w banku, o jaką się starało. To pokazuje, że problem nie dotyczy tylko naszego kraju, a całej Europy. Firmy rodzinne są dla nas bardzo cenne, ale też potrzebują finansowania.
W trakcie dyskusji mówiono też o znaczeniu stabilności regulacyjnej zarówno dla banków, jak i dla przedsiębiorców. To powinno zwiększyć „apetyt” całej gospodarki, jeśli chodzi o inwestycje. Rozmawiano także o rynkach związanych z inwestowaniem w odbudowę Ukrainy.
Przypomniano o przechodzeniu na umowy z podpisem cyfrowym, co ułatwi funkcjonowanie przedsiębiorcom np. w przypadku zawierania umów leasingu online. Mikroprzedsiębiorcy powinni umieć się znaleźć w obecnym świecie, w którym rozwija się wykorzystanie sztucznej inteligencji.
Zachęcano przedsiębiorców do skorzystania z produktów, które już np. PARP ma. Trzeba startować do konkursów związanych ze środkami np. z InvestEU, bo mogą się one skończyć do końca tego roku.
Czytaj także: CBM Indicator o spadającym popycie firm MMŚP na kredyty inwestycyjne
Wyniki ankiety przeprowadzonej w trakcie konferencji przedstawił Marek Ulman ze Związku Banków Polskich. Ponad połowę jej uczestników stanowili przedsiębiorcy, a pozostałą znaczną część przedstawiciele firm oferujących usługi finansowe. Na pytanie o ocenę dostępu do finansowania – tylko 32% uczestników ankiety stwierdziło, że jest ono bardzo dobre lub dobre. Za największą barierę w rozwoju uznano niepewność rynkową.
Bartosz Kublik, wiceprezes ZBP podsumowując spotkanie przypomniał hasło tegorocznego Forum jakim było zdynamizowanie rozwoju.
Wnioskiem z dyskusji jest to, że polski sektor bankowy i finansowy jest gotowy szerzej i mocniej finansować polskie firmy MMŚP. Jest do tego przygotowany kapitałowo mimo licznych trudności, z jakimi spotykają się banki.
Potrzebna natomiast jest większa stabilność mikro i makroekonomiczna oraz uchwalanego w Polsce i UE prawa. Także zmian w zakresie kształcenia kadr.
