Eksperci EKF: wykorzystanie instrumentów polityki budżetowej nie może naruszać bezpieczeństwa finansów państwa

Do końca 2022 roku największy wpływ na rozwój gospodarczy Polski będą miały głęboka recesja w UE oraz długi powrót do poziomu PKB z 2019 roku. Wśród czynników krajowych, oprócz widma bankructw przedsiębiorstw, zwiększenia się bezrobocia i spadku inwestycji, dużą obawę budzi wzrost kosztów podatkowych i parapodatkowych oraz możliwy kryzys finansów publicznych.

Z punktu widzenia stabilności polskiego systemu finansowego wyjątkowo irracjonalnym rozwiązaniem jest obciążanie podatkiem bankowym nowo udzielanych kredytów w okresie kryzysu gospodarczego – to główne wnioski z raportu „Makroekonomiczne wyzwania i prognozy dla Polski” przygotowanego przez Europejski Kongres Finansowy na podstawie prognoz 35 ekspertów z Polski i z zagranicy.

Raport uwzględnia również ocenę obecnej sytuacji i zagrożeń z nią związanych zagranicznych makroekonomistów, biorących udział w ostatnim, organizowanym przez EKF, kongresie finansowym.

Większy wpływ czynników zewnętrznych

W opinii ekspertów większy wpływ na sytuację gospodarczą w Polsce w najbliższych latach będą miały czynniki zewnętrzne, niż krajowe. Wśród nich najistotniejsze to głęboka recesja w UE (wzrost bezrobocia, spadek produkcji, spadek wolumenu wymiany międzynarodowej) i długi (dłuższy niż w przypadku Polski) powrót do poziomu PKB z 2019 roku.

Zagrożenia potwierdzają rolę popytu zewnętrznego jako kluczowej determinanty wzrostu polskiej gospodarki, wynikającej z silnego zintegrowania naszej gospodarki z gospodarką europejską

Zagraniczni makroekonomiści skupieni wokół EKF podkreślają ryzyko niepokojów społecznych po kryzysie COVID-19, które mogą mieć wpływ na politykę gospodarczą UE oraz sprzeciwu wobec długoterminowego programu zrównoważonego rozwoju, choć w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu i ostatnich decyzji Rady Europejskiej, to ryzyko nie wydaje się wysokie.

Wyeksponowane przez specjalistów skupionych wokół Europejskiego Kongresu Finansowego zagrożenia potwierdzają rolę popytu zewnętrznego jako kluczowej determinanty wzrostu polskiej gospodarki, wynikającej z silnego zintegrowania naszej gospodarki z gospodarką europejską.

Wśród głównych zagrożeń wewnętrznych dla rozwoju gospodarczego Polski eksperci wskazują bankructwa przedsiębiorstw i wzrost bezrobocia, a także spadek inwestycji w reakcji na gwałtowne ograniczenia popytowe.

Sytuację w zakresie wzrostu inwestycji może zmienić dopiero realizacja Europejskiego Zielonego Ładu, która po pandemii wymagać będzie ogromnych inwestycji w mitygację oddziaływań na klimat i adaptację do zmian klimatu, cyfryzację oraz innowacje.

Czytaj także: Finansowanie firm w 2021 roku. Co czeka MŚP w nowej rzeczywistości?

Kryzys finansów publicznych

Zdecydowana większość, bo aż 87 proc. makroekonomistów EKF, obawia się również kryzysu finansów publicznych, a także wzrostu obciążeń podatkowych i parapodatkowych. W ocenie specjalistów ranga tego zagrożenia w tej chwili bardzo wzrosła.

Dodatkowym zagrożeniem jest znaczący wzrost roli państwa w gospodarce, ograniczenie demokracji, osłabienie instytucji oraz ryzyko upadku słabszych banków i destabilizacji systemu finansowego

‒ W sytuacjach nadzwyczajnych, w czasie głębokiego kryzysu gospodarczego, finanse publiczne wraz z automatycznymi stabilizatorami koniunktury, są istotnym elementem antycyklicznej polityki gospodarczej.

Wykorzystanie instrumentów polityki budżetowej nie może jednak naruszać bezpieczeństwa finansów państwa i wymaga planu naprawy po COVID-19.

Na razie takiego planu polski rząd nie zapowiedział. Dodatkowym zagrożeniem rozwoju gospodarczego Polski wskazywanym przez współpracujących z EKF ekonomistów jest znaczący wzrost roli państwa w gospodarce, ograniczenie demokracji, osłabienie instytucji oraz ryzyko upadku słabszych banków i destabilizacji systemu finansowego  – komentuje prof. Leszek Pawłowicz, dyrektor Gdańskiej Akademii Bankowej oraz koordynator Europejskiego Kongresu Finansowego.

Czytaj także: Minister finansów: deficyt budżetu na koniec roku wzrośnie do ok. 100 mld zł

Polski system finansowy

Rozpatrując największe zagrożenia dla polskiego systemu finansowego w najbliższych dwóch latach, wszyscy eksperci EKF wskazują pogorszenie jakości portfela kredytowego oraz pogorszenie sytuacji na rynku obligacji korporacyjnych.

Według nich każdy kryzys o charakterze popytowo-podażowym przebiega podobnie – rozpoczyna się od problemów z płynnością finansową, zastopowania inwestycji, bezrobocia i fali bankructw, co prowadzi do wzrostu ryzyka kredytowego oraz zagrożenia kryzysem bankowym i kryzysem finansów publicznych.

Działania antykryzysowe podejmowane w Unii Europejskiej i w Polsce niwelują te klasyczne zagrożenia.

‒ Niezależnie od wsparcia finansowego dla przedsiębiorców i innych działań antykryzysowych – ważne jest sprawne funkcjonowanie wtórnego rynku długów dla NPL i umożliwienie rozwiązywania problemu NPL w trybie pozasądowym, co w obliczu niewydolności sądów może okazać się szczególnie istotne dla Polski – mówi prof. Leszek Pawłowicz.

Eksperci, w kontekście przyszłości polskiego systemu finansowego w Polsce do 2022 roku, zauważają również problem nadmiernego obciążenia fiskalnego sektora bankowego, które znacząco zmniejsza efektywność transmisji programów rządowych do gospodarki realnej. Wyjątkowo irracjonalnym rozwiązaniem jest obciążanie podatkiem bankowym nowo udzielanych kredytów w okresie kryzysu gospodarczego.

Zdecydowana większość specjalistów EKF negatywnie ocenia politykę NBP, zwłaszcza nazbyt radykalną obniżkę stóp procentowych, która może wywołać skutki odwrotne od zamierzonych, a w szczególności może zniszczyć wartość małych banków (głównie spółdzielczych) i zwiększyć stopień koncentracji (monopolizacji) sektora bankowego w Polsce.

Wyjątkowo irracjonalnym rozwiązaniem jest obciążanie podatkiem bankowym nowo udzielanych kredytów w okresie kryzysu gospodarczego

Negatywnie z punktu widzenia stabilności i efektywności systemu finansowego oceniany jest również nadmierny udział państwa w sektorze bankowym. Wymienione wyżej zagrożenia powodują, że stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) i wartość rynkowa banków od kilku lat spadają, a obciążenia podatkowe rosną.

Spadek atrakcyjności inwestycyjnej banków oznacza, że w sytuacji kryzysowej i potrzeby ich dokapitalizowania, jedynym źródłem kapitału będą podatnicy.

Część ekspertów zwraca uwagę na pilną potrzebę zredukowania kosztów ryzyka prawnego związanego z narastającym w br. problemem kredytów hipotecznych powiązanych z walutami obcymi (szczególnie z CHF).

Czytaj także: Kredyty frankowe: banki będą przedstawiały swoje stanowiska ws. propozycji KNF w najbliższych tygodniach

Krajowy Plan Odbudowy

Ekonomiści skupieni wokół EKF wśród rekomendowanych działań w polityce gospodarczej Polski do roku 2022 wymieniają przygotowanie Krajowego Planu Odbudowy i podjęcie działań sprzyjających jak najszybszemu pozyskaniu oraz efektywnemu spożytkowaniu środków z programu „Next Generation EU”. 

Według nich istotne jest również zwiększenie stabilności regulacyjno-prawnej, w tym przeprowadzenie prawdziwej reformy sądownictwa gospodarczego, a także poprawa efektywności działania antypandemicznego i zwiększenie wydolności systemu opieki zdrowotnej.

Rząd powinien kontynuować działania antykryzysowych – konieczne jest dalsze, ale znacznie lepiej adresowane, aktywne wsparcie finansowe branż najbardziej dotkniętych kryzysem pandemicznym, aktywne zapobieganie znaczącemu wzrostowi bezrobocia, zmniejszenie obciążeń sektora bankowego oraz wzmocnienie finansowe samorządów lokalnych.