Dlaczego depozyty sektora niefinansowego rosną znacznie mocniej niż kredyty sektora niefinansowego?
Według stanu na koniec 2024 roku relacja kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego osiągnęła poziom 58,53%.
Przyczyn tego zjawiska doszukiwać się można w wielu czynnikach, m.in. we wzroście zamożności społeczeństwa przy jednoczesnym zmniejszeniu poziomu kredytowania polskiej gospodarki.
O ile w przypadku gospodarstw domowych zjawisko wyższego wzrostu depozytów względem przyrostu kredytów przebiegało w długim okresie w dość zbliżonym tempie, o tyle w odniesieniu do przedsiębiorstw nastąpiła silna zmiana.
W latach 2011-2019 relacja kredytów dla przedsiębiorstw do depozytów przedsiębiorstw wahała się w przedziale 110-130%, w latach 2020-2024 wartość tej relacji obniżyła się do poziomu 74% (grudzień 2024 roku).
Jest to bezpośredni efekt olbrzymiego wsparcia udzielonego przedsiębiorstwom w okresie pandemii Covid-19 w ramach tarcz antykryzysowych. Powstały w ten sposób „nawisł płynnościowy” widoczny jest w sektorze bankowym również aktualnie.
Wsparcie w wysokości ok. 200 mld zł przekazane przedsiębiorstwom z jednej strony zwiększyło poziom ich depozytów, z drugiej zaś obniżyło skłonność do finansowania działalności przedsiębiorstw przy zastosowaniu dotychczasowych źródeł finansowania, a zatem za pomocą kredytów bankowych.
W ten oto sposób, w ramach wsparcia dla przedsiębiorstw, zaburzone zostały dotychczasowe warunki rynkowe.
Czytaj także: W lutym ’25 Index Pengab wyniósł 20,0 pkt., dobra średniookresowa perspektywa dla rynku kredytów
W polskim sektorze bankowym utrzymuje się niski poziom relacji kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów
Żeby jednak nie było wątpliwości – nie jest to z mojej strony krytyka wprowadzonego wówczas, w warunkach wysokiej niepewności, rozwiązania.
Należy mieć jednak świadomość konsekwencji takiego działania. W sytuacji, w której w sektorze bankowym znajduje się zbyt dużo depozytów w stosunku do rozmiarów portfeli kredytowych, jakie jest uzasadnienie, aby banki pozyskiwały kolejne depozyty na wysoki procent?
Wskazane wzmocnienie przez przedsiębiorstwa istniejącego trendu w odniesieniu do relacji kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego sprawiło, że w polskim sektorze bankowym utrzymuje się jeden z najniższych poziomów relacji kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego.
Według stanu na koniec III kwartału 2024 roku (nadal najświeższe dane z EBC, dla Polski – stan na koniec IV kw. 2024 roku), wartość tej relacji plasuje polski sektor bankowy w ogonie innych europejskich sektorów bankowych.
Gorzej wypada jedynie Litwa.
Czytaj także: Tylko co piąta mikrofirma korzysta z kredytu bankowego
Depozyty sektora niefinansowego przyrosły 8,2-krotnie mocniej niż kredyty
Od początku 2020 roku depozyty sektora niefinansowego przyrosły o 687 mld zł.
W tym samym czasie kredyty dla sektora niefinansowego zwiększyły swoją wartość o 84 mld zł.
Oznacza to, że w latach 2020-2024 depozyty sektora niefinansowego przyrosły 8,2-krotnie mocniej niż kredyty sektora niefinansowego.
Na wzrost ten złożył się przyrost depozytów gospodarstw domowych o 457 mld zł oraz wzrost depozytów przedsiębiorstw o 217 mld zł.
W tym samym czasie portfele kredytowe gospodarstw domowych wzrosły o 32 mld zł (14,2-krotnie słabiej niż przyrosły depozyty), zaś portfele kredytowe przedsiębiorstw zwiększyły się o 51 mld zł (4,3-krotnie słabiej niż wzrost depozytów przedsiębiorstw).
Różnica pomiędzy oprocentowaniem depozytów a wysokością stopy referencyjnej
Wracając jednak do postawionego wcześniej pytania – jakie jest uzasadnienie dla podwyższania oprocentowania depozytów w sytuacji w której depozytów jest zbyt dużo (a raczej kredytów jest zbyt mało) w stosunku do bieżących rozmiarów portfeli kredytowych?
W tym celu warto prześledzić powiązanie występujące między poziomem relacji kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego – a różnicą pomiędzy oprocentowaniem depozytów a wysokością stopy referencyjnej.
Przeprowadzona analiza (widoczna na poniższym wykresie), wskazuje jednoznacznie, że w sytuacji, w której poziom depozytów sektora niefinansowego staje się zbyt wysoki w stosunku do bieżących rozmiarów portfeli kredytowych (lub odwrotnie – poziom kredytów dla sektora niefinansowego jest zbyt niski w relacji do zgromadzonych depozytów sektora niefinansowego), a w konsekwencji wartość relacji kredytów dla sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego spada, zmniejszała się również różnica między oprocentowaniem depozytów a wysokością stopy referencyjnej.
Zależność ta znajduje również statystyczne odzwierciedlenie w wysokim poziomie korelacji między analizowanymi zmiennymi (p=0,71).
Warto również zwrócić uwagę, że pewną anomalią (psującą i tak wysoką zależność liniową między zmiennymi) był okres bardzo niskich, prawie zerowych stóp procentowych. Wówczas różnica między oprocentowaniem depozytów a wysokością stopy referencyjnej przyjmowała wyraźnie wyższe wartości.
Reasumując – bieżące oprocentowanie depozytów bankowych jest pochodną utrzymującej się od lat i nasilającej się nadwyżki depozytów w stosunku do rozmiarów portfeli kredytowych, ale również marginalizowania roli sektora bankowego w finansowaniu gospodarki.
Kluczem do rozwiązania tego problemu, a zatem ponownego wzrostu oprocentowania depozytów, pozostaje pobudzenie hamowanej od lat, m.in. podatkiem bankowym, akcji kredytowej.
