Polscy pacjenci wykluczeni cyfrowo

Z raportu PRCN „Polacy o dostępie do danych medycznych – wobec wdrażania inicjatywy EHDS” (Europejska Przestrzeń Danych o Zdrowiu ang. European Health Data Space – EHDS) wynika, że 3 na 4 obywateli Polski zgłasza problemy z dostępem do własnej dokumentacji zdrowotnej.

Zaledwie co czwarty z respondentów deklaruje brak trudności z pozyskaniem swoich wyników badań i historii choroby.

Wskazuje to na poważny problem systemowy i rosnącą lukę w cyfryzacji sektora medycznego oraz pogłębiające się wykluczenie dla dużych grup pacjentów.

„W polskim systemie ochrony zdrowia wciąż dominują tradycyjne metody. Wciąż 35% osób korzysta z dostępu do danych medycznych poprzez osobisty dostęp w placówce medycznej w formie analogowej.

Co więcej, 10% Polaków w ogóle nie korzysta z dostępu do swoich danych medycznych” – zauważa Iwona Kubicz, ekspert rynku zdrowia i dyrektor zarządzająca agencji PRCN.

Jednocześnie 27,2% pacjentów skarży się na brak cyfryzacji placówek medycznych, a 28,6% nie otrzymało nawet podstawowej informacji o dostępnych możliwościach uzyskania własnej dokumentacji medycznej. Mimo postępów w cyfryzacji systemu ochrony zdrowia, wiele placówek nie oferuje pacjentom alternatywnych metod dostępu do danych.

Czytaj także: 74% firm z sektora zdrowie i opieka społeczna planuje wzrost inwestycji w AI

Bariery dla cyfryzacji w sektorze zdrowia

Raport wykazuje, że barierą jest nie tylko technologia, lecz także brak skutecznej komunikacji. Oczekiwanie w kolejkach po kopię dokumentacji i każdorazowa potrzeba wyrażania zgody na dostęp do danych stanowią kolejne przeszkody dla pacjentów.

Polacy dobrze sobie jednak radzą z cyfrowymi aplikacjami. Zaledwie 10% badanych wskazuje na nieumiejętność posługiwania się systemami takimi jak IKP jako na główną barierę w dostępie do własnych danych medycznych.

Platformy internetowe są najpopularniejszym źródłem danych, najczęściej wybieranym przez wszystkie grupy respondentów, niezależnie od stopnia ich zamożności, jednakże korzystanie z innych form dostępu do danych istotnie zmienia się wraz z dochodem osób ankietowanych.

Polacy o niższych dochodach częściej nie korzystają z dostępu do danych medycznych lub robią to osobiście poprzez udanie się do placówki. Osoby o najwyższych dochodach poza platformami internetowymi częściej do komunikacji z placówką medyczną wykorzystują mail lub telefon.

Wykluczenie cyfrowe pacjentów w Polsce

Wykluczenie cyfrowe nierównomiernie dotyka pacjentów w zależności od płci. Kobiety częściej wskazują na osobiste wizyty w placówkach medycznych i odbiór dokumentacji medycznej w formie analogowej – 36% wskazań, podczas gdy mężczyźni 32,9% wskazań.

Mężczyźni wolą skorzystać ze zdalnego dostępu do danych poprzez platformy internetowe, ale również częściej niż kobiety kontaktują się z placówkami medycznymi przez telefon lub za pośrednictwem maila.

Brak wystraczającego dostępu do danych medycznych deklarują przede wszystkim osoby o najniższym poziomie wykształcenia. Wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie natomiast świadomość ograniczeń w dostępie do własnych danych medycznych.

Oznacza to znaczną lukę w cyfryzacji systemu i rosnące wykluczenie najuboższych grup społecznych.

Europejska Przestrzeń Danych o Zdrowiu

„Rozporządzenie EHDS (UE 2025/327), będące częścią szerszych ram regulacyjnych związanych z Europejską Strategią Danych oraz polityką ESG, zakłada stopniowe wdrażanie zintegrowanych, bezpiecznych i transparentnych systemów gromadzenia i przetwarzania danych zdrowotnych we wszystkich krajach członkowskich UE.

Badanie jednoznacznie potwierdza konieczność intensyfikacji działań edukacyjnych oraz inwestycyjnych w infrastrukturę cyfrową, by sprostać wymaganiom zawartym w harmonogramie EHDS. Dlatego tak istotne będzie zapewnienie równomiernego dostępu wszystkich obywateli do narzędzi cyfrowych w zdrowiu, zwiększenie świadomości społecznej, uproszczenie procedur dostępowych oraz zaangażowanie wszystkich grup zawodowych ochrony zdrowia i pacjentów w proces współtworzenia ram wdrożeniowych EHDS” – podkreśla Iwona Kubicz.

Z jednej strony przed Polską duże wyzwania w kontekście wdrożenia zapisów dot. Europejskiej Przestrzeni Danych o Zdrowiu z drugiej rzeczywistość, która pokazuje jak wiele wciąż jest do zmiany. Cyfryzacja medycyny i transgraniczny transfer danych wymagają zmierzenia się z problemem zarówno wykluczenia cyfrowego części użytkowników systemu jak również z luką w cyfryzacji części podmiotów w systemie ochrony zdrowia.

„W najbliższych dwóch latach możemy spodziewać się gorącej dyskusji w Polsce o Europejskiej Przestrzeni Danych o Zdrowiu (European Health Data Space – EHDS) ze względu na transpozycję tego Rozporządzenia do przepisów krajowych.

To wielka szansa dla legislatorów oraz branży medycznej, aby stworzyć ramy prawne sprzyjające szerokiemu dostępowi do elektronicznych danych medycznych” – dodaje Katarzyna Rózicka-Espinosa, Market Access & Policy Manager, Becton Dickinson Polska.

Raport „Polacy o dostępie do danych medycznych – wobec wdrażania inicjatywy EHDS” wyraźnie pokazuje, że dostęp do dokumentacji medycznej nie jest w Polsce oczywistością.

„Trzeba wzmocnić nie tylko infrastrukturę, ale też procesy komunikacyjne w placówkach medycznych. Pacjent musi wiedzieć, że ma prawo i realną możliwość dostępu do swoich danych a to wymaga szeroko zakrojonych działań edukacyjnych” – reasumuje Iwona Kubicz.