Bankowość i Finanse. Spółdzielczość: Pracowicie i konkluzywnie

W inauguracyjnym wystąpieniu Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich, wskazał wyzwania, wobec których stoi środowisko: konkurencję i oczekiwania klientów, wymogi regulacyjne, postęp technologiczny, ambicje i cele strategiczne właścicieli. Podkreślił, że nie brak jednak atutów, do których należy zaliczyć: masowe produkty standardowe, usługi i produkty związane z europejskimi, krajowymi i regionalnymi programami rozwojowymi, kształcenie kadry kierowniczej oraz pracowników, edukację finansową klientów oraz dzieci i młodzieży. W ten proces, przy wsparciu finansowym KIR SA i BIK SA zaangażowało się bezpośrednio 180 banków lokalnych.

Prezes ZBP wskazał również na ogromny potencjał bankowości spółdzielczej – kadrę, fundusze własne, partnerów, reputację i zaufanie klientów oraz środowiska lokalnego. Należy wszakże obniżyć koszty działania, zwiększyć wydajność, efektywność i sprzedaż usług, lepiej wykorzystywać bazę materialną i umiejętności klientów. 

Partnerzy w programach rozwojowych

Banki spółdzielcze to ważny partner w realizacji programów rozwojowych. Do wzięcia jest bilion euro w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i ponad 100 mld euro w ramach Programu Czyste Powietrze.  

− Wykorzystajmy tę szansę − apelował Krzysztof Pietraszkiewicz. − Mamy sukcesy. Można do nich zaliczyć budowę IPS, strategie rozwoju banków zrzeszających, wzrost aktywów, przegląd sieci bankowości lokalnej, wreszcie BS API, STIR, split payment. Projekty w obszarze rolnictwa, innowacji i absorpcji środków unijnych.

Do niewątpliwych dokonań bankowości spółdzielczej należy też zaliczyć udział w systemie płatniczo-rozliczeniowym, Systemie Wymiany Informacji, szkolnictwie bankowym, współpracę transgraniczną i implementowanie dobrych praktyk − rozwiązań francuskich, austriackich czy niemieckich. 

Presja regulacyjna wymaga reakcji sektora bankowego

Mec. Jerzy Bańka, wiceprezes ZBP, wskazał na nasilające się tendencje populistyczne. KNF i UOKiK, temperujące dotąd inicjatywy legislacyjne, premiujące postawy roszczeniowe klientów banków − zachowują się biernie. 

Tzw. małe TSUE − tak Jerzy Bańka określił orzeczenie z 11 września 2019 r. odnoszące się do art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, nakazującego zwrot części kosztów w razie przedterminowej spłaty kredytu − rozciąga ten obowiązek na jednorazowe koszty stałe, związane z badaniem zdolności kredytowej. Skala zjawiska to blisko 60% kredytów spłacanych przed terminem. Może to oznaczać wydatek nawet rzędu 4 mld zł. Osobną kwestią jest efektywna stopa procentowa i okres wsteczny od orzeczenia TSUE, uprawniający do dochodzenia roszczeń. 

Inne orzeczenie TSUE, z 28 listopada 2018 r. utrudnia dochodzenie roszczeń na podstawie wyciągu z ksiąg banku. To wymaga nowego podejścia procesowego. Natomiast wyrok z 13 września 2018 r. wskazuje wyraźnie, że nie może być wydany nakaz zapłaty z weksla w oparciu o jego kontrolę formalną, co osłabia walor abstrakcyjny tego instrumentu. 

Zmiany ze szkodą dla wierzyciela

Także zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego utrudniają realne dochodzenie roszczeń w postępowaniu nakazowym i upominawczym. Wniesienie sprzeciwu prowadzi do umorzenia nakazu i generuje konieczność wszczęcia postępowania procesowego.

Skrócony termin przedawnienia z 10 do 6 lat, przy braku możliwości dochodzenia zadośćuczynienia po upływie tego terminu sprawia, że w praktyce państwo i jego organy, by wymienić RPO − faworyzują dłużnika kosztem wierzyciela. Rośnie, skutkiem liberalizacji prawa, liczba upadłości konsumenckich. Wzrost postaw roszczeniowych tzw. frankowiczów może sprawić nasilenie oczekiwań pozostałych grup kredytobiorców. 

− Jeśli nie chcemy generować kolejnych strat, wzmocnić trzeba komunikację z klientem, otoczeniem instytucjonalnym i wesprzeć zaplecze prawne w sektorze i każdym banku z osobna. O to proszę i apeluję − zakończył swoje wystąpienie wiceprezes ZBP. 

Wyzwania, szanse i zagrożenia 

Dr hab. Lech Kurkliński, prof. warszawskiej SGH i szef Ośrodka Alterum, zaprezentował wyniki badania zrealizowanego, we współpracy z Kantar, na zlecenie Programu Analityczno-Badawczego WIB, w ramach grantu sfinansowanego ze środków BIK i KIR. Jak podkreślił, pomimo wzrostu aktywów odnotowano stagnację wyniku finansowego, podczas gdy wzrost PKB był wysoki i wynosił 5,1%. Jednocześnie sektor charakteryzował się stabilnością. Dowodzi tego utrzymanie relacji kosztów do dochodów, co obrazują wskaźniki ROA i ROE. 

Ostatni incydent w Sanoku to sytuacja wyjątkowa, gdyż nie odnotowano negatywnych zjawisk o charakterze systemowym. Otwarte pozostaje pytanie o reakcję samorządów, gdyż banki spółdzielcze sektorowo skupiają 30% ich rynku i 40% należności. 

Konsolidacja w toku

W latach 2016−2019 w ramach konsolidacji liczbę banków spółdzielczych zredukowano z 561 do 539. Badanie uzupełniono o sondaż telefoniczny przeprowadzony na przełomie grudnia 2019 r. i stycznia 2020 r. przez Kantar na grupie pracowników banków komercyjnych i spółdzielczych. Obie grupy oceniły bankowość lokalną jako relacyjną − tak zadeklarowało 75% reprezentantów komercji i aż 92% spółdzielców. 

Jeśli chodzi o ocenę silnych i słabych punktów bankowości lokalnej, dostrzegalna jest korelacja ocen w obu grupach, przy czym pracownicy banków komercyjnych nie doceniają doradczej funkcji banków spółdzielczych w lokalnych społecznościach. Obie badane grupy, przy zróżnicowaniu ocen, wskazują na ...