Prawo: BTE a przedawnienie roszczeń banku

Stefan Cieśla

Warto zatem sprawdzić, jak ma się BTE do przedawnienia roszczeń banku wobec dłużnika w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2016 r. Teoretycznie od 27 listopada 2015 r., czyli od wejścia w życie Ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1854), banki straciły prawo wystawiania tytułów egzekucyjnych. Instytucja ta została bowiem ustawowo zlikwidowana.

Likwidacja ta zresztą została już wcześniej przesądzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który 14 kwietnia 2015 r.1 orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe2 są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucja bowiem w przedmiotowym artykule stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi, a więc wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne, natomiast bankowy tytuł egzekucyjny stanowi wyjątkowy przywilej prawny banku. TK podkreślił, że tytuł ten jest przywilejem banków, naruszającym zasadę równego traktowania w kilku aspektach, a mianowicie w relacjach między bankami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów. Wcześniejsze BTE zachowują moc prawną Likwidacja możliwości wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego nie oznacza jednakże całkowitego wycofania ich z obrotu prawnego. Wystawione bowiem przed datą wejścia w życie ustawy likwidującej BTE tytuły zachowują moc prawną i nadal mogą stanowić podstawę egzekucji. Oznacza to, że do czasu wyegzekwowania lub przedawnienia wszystkich wierzytelności dochodzonych przy wykorzystaniu bankowego tytułu egzekucyjnego, z windykacją opartą na nich będą miały do czynienia zarówno banki, jak i komornicy czy też dłużnicy.

W kontekście dochodzenia wierzytelności na podstawie już wystawionych tytułów egzekucyjnych należy przypomnieć, iż w polskim systemie prawnym występuje instytucja przedawnienia jako przesłanka wyłączająca możliwość dochodzenia roszczenia. Co do zasady przedawniają się one po upływie lat 10, z wyjątkiem jednak pewnych roszczeń, których czas przedawnienia jest krótszy. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury w odniesieniu do kredytów bankowych przedawnienie wynosi trzy lata od dnia wymagalności. Jednak okres ten może zostać przedłużony przez wierzyciela, ponieważ polskie prawo cywilne stanowi, iż każde jego wystąpienie do organu, który może rozstrzygnąć sprawę roszczenia, przerywa bieg przedawnienia. Oznacza to, że każde wniesienie sprawy do sądu i/lub podjęcie egzekucji komorniczej w sprawie przerywa bieg przedawnienia.

Uchylenie się od zapłaty zobowiązania

W Polsce przyjętą praktyką było, iż banki wystawiały bankowy tytuł egzekucyjny, podejmowały próbę egzekucji, a w wypadku jej nieskuteczności, kierując się interesem wynikającym z art. 15 ust 1h ustawy o podatku dochodowym3 od osób prawnych sprzedawały wierzytelność do funduszu sekurytyzacyjnego, uzyskując w ten sposób możliwość zaliczenia do podatkowych kosztów działania różnicy między wartością wierzytelności a ceną uzyskaną z jej sprzedaży. Częstokroć fundusze sekurytyzacyjne były spółkami zależnymi banków. Jednakże ta praktyka może w chwili obecnej narazić banki i fundusze sekurytyzacyjne na poważne straty ze względu na wykładnię art. 123 § 1 pkt 2 Kodeksu cywilnego (k.c.) w kontekście art. 824 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) podaną przez Sąd Najwyższy.

Ten zaś 29 czerwca 2016 r. rozwiązał zagadnienie prawne dotyczące przedawnienia wierzytelności w sprawie4 z powództwa Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego o zapłatę, a dotyczące zagadnienia: „Czy przerwa biegu przedawnienia spowodowana złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji przez wierzyciela będącego bankiem wywołuje skutek wobec cesjonariusza tej wierzytelności niebędącego bankiem, gdy egzekucja prowadzona na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego klauzulą wykonalności została umorzona na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c?”.

W odpowiedzi na zadany problem prawny Sąd Najwyższy wydał uchwałę5, w której stwierdził, iż „Nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może ...