Świat bez gotówki może sprzyjać nierównościom społecznym

Karol Mórawski: Przed nami Kongres Obsługi Gotówki, wydarzenie, w którym Pan będzie jednym z prelegentów. Co zasługuje na szczególną wzmiankę, jeśli chodzi o problematykę tegorocznego spotkania?

Dariusz Marcjasz: Tegoroczny Kongres Obsługi Gotówki jest dla mnie debiutem w całkowicie nowej roli. Dotychczas zajmowałem się głównie obrotem bezgotówkowym i wprowadzałem w tym zakresie wiele rozwiązań, także po stronie sektora bankowego, teraz jako reprezentant Euronet będę mógł po raz pierwszy wypowiedzieć się na temat roli gotówki w gospodarce.

To, na co warto zwrócić szczególną uwagę to fakt, iż doświadczenia minionych lat – myślę tu o COVID-19, wojnie w Ukrainie, ale również konotacjach tych zdarzeń na rynku krajowym – nieco zmieniły podejście odnośnie do potrzeby wyważenia między obrotem bezgotówkowym a gotówkowym. O ile wcześniej koncentrowaliśmy się na promowaniu płatności bezgotówkowych, chcąc doprowadzić do sytuacji, w której akceptacja instrumentów bezgotówkowych będzie powszechnie dostępna, to obecnie coraz częściej musimy troszczyć się, by zapewnić możliwość płatności gotówką za towary czy usługi.

Każda z form ma swoje zalety i wady, o ile płatności bezgotówkowe faktycznie są coraz częściej wybierane, to należy pamiętać, że wciąż wiele sklepów i punktów usługowych szczególnie w mniejszych miejscowościach nadal nie obsługuje transakcji kartami płatniczymi i najprościej jest zapłacić w sposób tradycyjny, czyli gotówką.

Także i wśród konsumentów nietrudno wskazać osoby, zdecydowanie preferujące gotówkę lub wręcz uznające jedynie ten sposób płatności. Konieczne jest zatem zwrócenie szczególnej uwagi na równowagę pomiędzy gotówką i narzędziami bezgotówkowymi, ponieważ klienci powinni mieć zagwarantowaną możliwość decydowania czy za wybrane towary i usługi płacą gotówką czy inną formą, np. za pośrednictwem karty płatniczej.

To bardzo istotne, tym bardziej, że wśród osób preferujących gotówkę sporą część stanowią seniorzy, dla których jest to najbardziej naturalny i zrozumiały model zapłaty…

To prawda, tymczasem coraz częściej można zauważyć sytuacje, choćby w marketach, że na klientów dokonujących płatności gotówkowych pozostali wywierają swoistą presję, twierdząc, jakoby to przez nich wydłużały się kolejki.

O ile do niedawna faktycznie priorytetem było stymulowanie obrotu bezgotówkowego, to przecież chodziło o to, by każdy miał możliwość wyboru, żeby zapewnić powszechną akceptację kart czy płatności mobilnych a zarazem nauczyć ludzi korzystania z nich.

Generalnie nie powinniśmy wywierać presji dotyczącej wyboru tej czy innej formy płatności przez konsumenta, gdyż wiąże się to wręcz z możliwością dyskryminacji tych, którzy z określonych przyczyn po prostu wolą gotówkę. Według mnie świat bez gotówki może sprzyjać nierównościom społecznym.

Dodajmy, że gotówka świetnie sprawdza się w sytuacjach kryzysowych, i nie musimy tu nawiązywać do COVID-19 czy sparaliżowania systemów IT przez ewentualny atak hakerski, w skali lokalnej niekiedy wystarczy większa powódź, by tradycyjna forma płatności nagle stała się jedyną dostępną…

Gotówka co do zasady pełni trzy funkcje. Pierwsza z nich to funkcja transakcyjna, z tego punktu widzenia tak istotne jest wspomniane wcześniej wyrównanie szans gotówki i instrumentów bezgotówkowych, ponieważ obie te formy służą temu samemu celowi, czyli dokonywaniu transakcji na rynku.

Nie można jednak zapominać, że istnieją też dwie inne funkcje tradycyjnego pieniądza: tezauryzacyjna i ostrożnościowa.

Z punktu widzenia tezauryzacyjnego gotówka jako prawny środek płatniczy pozwala na bezpieczne gromadzenie środków finansowych, jeśli odłożymy do szafy 100 zł to za pięć lat ten banknot w dalszym ciągu będzie można wykorzystać bez dodatkowych czynności, podczas gdy karta musi być wymieniona i aktywowana, a aplikacja mobilna zaktualizowana. Inaczej nie uzyskamy natychmiastowego dostępu do naszych pieniędzy, co w przypadkach kryzysowych jest wręcz niezbędne, ponieważ mając gotówkę w portfelu od razu można nią dysponować, nie trzeba ustawiać się w kolejce do bankowego oddziału, co znowu działa negatywnie na ludzi, gdyż sprzyja panice.

Skoro mówimy o gotówce jako o tradycyjnej formie płatności, warto podkreślić, że również i obieg gotówki podlega dynamicznym zmianom determinowanym przez technologię. Tematem panelu, w którym będzie Pan uczestniczyć, jest automatyzacja procesów gotówkowych. Gdzie można wskazać te obszary, w których już dziś automat wspiera obsługę gotówki?

Takimi urządzeniami są chociażby współczesne bankomat, czy recyklery, obecne na rynku już od blisko dwóch dekad i stale udoskonalane.  Bankomat jako pierwszy zastąpił człowieka w obsłudze wartości pieniężnych.

Współczesne urządzenia to już nie tylko elektroniczne stanowisko do wpłat w przypadku recyklera i wypłat gotówkowych, to również możliwość wypłaty innej waluty czy świadczenia dodatkowych usług, choćby wykorzystujących schemat BLIK, ale i produktów z oferty pozabankowej, które zapewniają swym klientom instytucje finansowe.

Robotyzacja była obecna w bankomatach od samego początku, dziś mamy do czynienia z jej dynamicznym rozwojem.

Więcej informacji o Kongresie Obsługi Gotówki w zakładce Konferencje