Rekomendacje EKF 2023 dotyczące udziału sektora finansowego w odbudowie Ukrainy
Sektor bankowy w Ukrainie jest nieproporcjonalnie mały w relacji do skali gospodarki, jej potencjału rozwojowego, populacji oraz wyzwań związanych z procesem odbudowy kraju po wojnie. Wg danych sprzed inwazji Rosji na Ukrainę, kapitały sektora bankowego stanowiły zaledwie 3% przedwojennego PKB, a aktywa sektora ok. 30%. Skalę wyzwań sektora od lat obrazuje także bardzo niska jakość kredytów, która na koniec 2022 roku skutkowała ponad 40% NPL, zaś pełne ujawnienie strat kredytowych wskutek działań wojennych jeszcze nie nastąpiło.
Gospodarka Ukrainy wkrótce niewątpliwe stanie przed bezprecedensowym strumieniem funduszy i finansowania kredytowego. Wzmocnienie banków, zarówno w wymiarze kapitałowym jak i kompetencyjnym, jest warunkiem koniecznym, aby te instytucje zaufania publicznego odegrały wiodącą rolę w procesie odbudowy Ukrainy.
Banki będą kluczowym elementem procesu odbudowy kraju zarówno w wymiarze fizycznych aktywów i inwestycji, jak i także w wymiarze odbudowy zaufania i stworzenia nowych, transparentnych standardów obrotu gospodarczego między przedsiębiorcami.
W szczególności polepszeniu muszą ulec standardy udzielania nowych kredytów.
Czytaj także: EKF 2023: rekomendacja dotycząca uruchomienia rynku detalicznych listów zastawnych
Rekomendacja I.1.
Eksperci EKF rekomendują wprowadzenie – wzorem doświadczeń z lat 90-ych w Polsce – programu umów partnerskich (ang. twinning agreements), między największymi bankami pod kontrolą Skarbu Państwa Ukrainy, a wiodącymi bankami europejskimi.
Celem partnerstwa byłoby wzmocnienie kompetencyjne zespołów i procesów kredytowych oraz zarządzania w ukraińskich bankach, tak aby mogły sprostać fali nowego finansowania koniecznego do odbudowy gospodarki i uniknąć nowych generacji złych kredytów.
Programem byłoby objęte co najmniej 5 największych banków pozostających po kontrolą Skarbu Państwa. Zalecane jest objęcie programu patronatem przez NBU oraz stronę rządową.
Głównym celem programu byłby transfer know-how w zakresie:
• zarządzania ryzykiem, w szczególności ryzykiem kredytowym;
• wsparcia w przebudowie procesów i modeli kredytowych;
• operacyjnego wdrożenia mechanizmów kontrolnych w poszczególnych bankach;
• wsparcia we wdrożeniu standardów corporate governance.
Wsparcie ze strony banków-partnerów powinno także docelowo posłużyć do wypracowania założeń reformy systemu sądowniczego, tak aby lepiej wspierał bezpieczeństwo sektora bankowego, w szczególności poprzez ustanawianie zabezpieczeń kredytowych oraz ich egzekucję.
Program partnerstwa nie zakładałby obowiązkowego zaangażowania kapitałowego banków-partnerów. Niemniej w przypadku zainteresowania udziałem w przyszłej prywatyzacji danego banku ukraińskiego, bank-partner mógłby otrzymać dodatkowe punkty w procesie wyboru inwestora.
Czytaj także: AI może być cennym sojusznikiem w walce z praniem pieniędzy
Rekomendacja I.2.
Ważnym elementem odbudowy gospodarki ukraińskiej jest ponadto rozwój sektora VC/PE, który sprzyja rozwojowi projektów o podwyższonym ryzyku, z ograniczonym dostępem do finansowania bankowego. Kluczowe jest, aby zbudować europejską instytucję, która dysponować będzie środkami i odpowiednimi mechanizmami przekazywania funduszy i kontroli nad ich wydatkowaniem. Proces powstania tego typu instytucji europejskiej powinien zainicjować Polski Fundusz Rozwoju.
Finansowanie podmiotów w formule venture capital/private equity mogłoby być realizowane w dwóch wariantach.
Pierwszym z nich jest utworzenie międzynarodowego funduszu, który mógłby działać w formule zbliżonej do NATO Innovation Fund, w ramach którego 23 kraje członkowskie zadeklarowały łącznie 1 mld EUR kapitału na rozwój innowacyjnych spółek w obszarze deep tech w Europie.
Drugim wariantem, jest stworzenie w kilku krajach Europy Środkowo-Wschodniej funduszy venture capital/private equity inwestujących w podmioty z Ukrainy. Każdy z wariantów wymagałby pozyskania odpowiednich środków finansowanych oraz znalezienia doświadczonego zespołu inwestycyjnego.
Finansowanie w obu wariantach zapewnić mogłyby lokalne instytucje rozwoju oraz EBRD czy EIF.
Docelowo w Ukrainie powstać powinna instytucja w obszarze działalności zbliżonym do Polskiego Funduszu Rozwoju/PFR Ventures, inwestująca samodzielnie w projekty infrastrukturalne, rozwojowe czy podwyższonego ryzyka. Jednocześnie odpowiedniej analizie poddać należałoby system podatkowo-prawny w Ukrainie, wprowadzając sprawdzone rozwiązania ułatwiające inwestowanie za pośrednictwem instrumentów kapitałowych. Polski Fundusz Rozwoju mógłby aktywnie uczestniczyć w tworzeniu lokalnej instytucji rozwoju na Ukrainie oraz przekazującej know-how.
