Raport Specjalny: Błąd systemowy

Idea SKOK-ów jako kapitału polskiego proponującego różnego typu produkty dla klientów o niższej zdolności kredytowej była ciekawym uzupełnieniem oferty całego sektora bankowego. Największym problemem okazało się sprawowanie faktycznego nadzoru i kontroli ze strony Kasy Krajowej SKOK nad tego typu instytucjami. To była konstelacja niezależnych finansowo bytów, o różnych modelach zarządzania i bez skutecznego prawnego filtra gwarantującego, że nie znajdą się w niej osoby lub kapitały o podejrzanej proweniencji. Ten zakres odpowiedzialności Kasa Krajowa scedowała na władze poszczególnych SKOK-ów. Ten grzech pierworodny doprowadził nie tylko do upadku wielu z nich, ale stworzył zupełnie niepotrzebne podejrzenie en block wobec wszystkich tego typu instytucji działających w Polsce, które przecież należy zaliczyć do zasobów narodowego kapitału.

Kto nimi dowodzi?

Pomysł spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych jako alternatywy dla banków wywodzi się jeszcze z XIX w. z Niemiec. W Polsce tworzeniem systemu kas spółdzielczych zajęto się po 1989 r. Do tworzenia SKOK-ów służyła powołana w 1990 r. Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych, która działała do 2010 r. Należała ona do Światowej Rady Związków Kredytowych, organizacji zrzeszającej związki spółdzielni oszczędnościowo-kredytowych. Prezesem FPZK był Grzegorz Bierecki.

Przez lata mogliśmy obserwować szereg działań, prowadzonych głównie przez polityków, mających doprowadzić do uzyskania kontroli i nadzoru nad systemem SKOK. Sprawa nadzoru nad kasami wracała przez ostatnie kilkanaście lat wielokrotnie. W latach 90. XX w. Grzegorzowi Biereckiemu i jego współpracownikom udało się przeforsować w parlamencie pierwszą ustawę o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, która oddawała je pod wyłączny nadzór Kasy Krajowej SKOK. Powstała w 1992 r. Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa zarządzała kasami w całej Polsce i jako „pełniąca funkcję związku rewizyjnego” miała być główną instytucją kontrolującą cały sektor.

Serwis internetowy infor.pl opublikował informacje rzecznika prasowego Kasy Krajowej SKOK „Biała księga – Raport dotyczący procesu tworzenia prawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo kredytowych w latach 2005-2015”. Z raportu wynika, że w roku 2006 – po dziesięciu latach obowiązywania ustawy z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych – na dorocznej konferencji SKOK dokonano podsumowania jej funkcjonowania, wskazując jednocześnie na potrzebę dokonania w niej zmian, w tym m.in. dotyczących nadzoru nad kasami. Podkreślano przy tym, że Kasa Krajowa ...