Prawo i legislacja: Sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego

Hubert Żółw

Wydane na podstawie artykułu 24 ust. 2 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów rozporządzenie wypełnia istniejącą przez ponad 12 lat lukę prawną wywołującą swego czasu intensywne dyskusje na temat dopuszczalności sprzedaży przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego – jako jednego z pozaegzekucyjnych sposobów realizacji przez zastawnika zabezpieczenia przewidzianego w tej ustawie. Dobrze się stało, że przy okazji długo oczekiwanej reformy instytucji zastawu rejestrowego będącej efektem zarówno głosów praktyki, jak i doktryny, ustawodawca przypomniał sobie o tym brakującym elemencie.

Wierzyciele byli skrępowani

Wydany w 2006 r., a przygotowany wespół z NBP raport Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju pt. „Wpływ systemu prawa na rynek zabezpieczeń rzeczowych w Polsce” wskazywał na to, że polskie regulacje pozbawiają wierzycieli alternatywnych sposobów zaspokojenia się z przedmiotu zastawu rejestrowego, które zwiększyłyby prawdopodobieństwo otrzymania go w rozsądnym czasie i po uczciwej cenie. Autorzy raportu wskazali na przykłady skutecznych pozasądowych postępowań egzekucyjnych istniejących w innych krajach, w których wierzyciel zazwyczaj inicjuje sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia bez konieczności uczestnictwa sądu, która może następnie być dokonana przez licytację lub bezpośrednią sprzedaż przeprowadzoną przez wierzyciela lub osobę trzecią.

Skuteczna realizacja jest tym, co decyduje o atrakcyjności zastawu rejestrowego, jako zabezpieczenia interesów wierzyciela. Wszelkie ograniczenia w tym zakresie są jednym z istotniejszych powodów nieefektywności tego zabezpieczenia jako instrumentu wspierania rynku kredytowego oraz przyczyną zwiększonego kosztu kredytu. Niedoskonałości sądowego postępowania egzekucyjnego ograniczają zaufanie wierzycieli do faktycznej możliwości uzyskania zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W przedstawionych w raporcie badaniach Polska pod względem czasu trwania, odzyskanych kwot i złożoności procedury egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia plasowała się wśród takich krajów, jak Gruzja czy Azerbejdżan, znacząco odstając w tym względzie od naszych bezpośrednich sąsiadów.

Jedną z rekomendacji raportu było wprowadzenie prostych i tanich procedur umożliwiających pozasądową sprzedaż obciążonych aktywów pod kontrolą zabezpieczonego wierzyciela tak, aby zapewnić uzyskanie natychmiastowego zaspokojenia z przedmiotu zastawu rejestrowego na poziomie jego wartości rynkowej w sposób uczciwy – zarówno dla dłużnika, jak i wierzyciela. Także we wcześniejszych badaniach przeprowadzonych przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego w celu określenia przyczyn trudności napotykanych przez banki przy egzekucji należności brak przepisów wykonawczych z delegacji art. 24 ust. 2 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów wskazywany był jako jedna z głównych przyczyn słabości procesu egzekucji.

Prace legislacyjne

Pierwotny projekt rozporządzenia stanowił załącznik do projektu ustawy wprowadzającej ostatnie zmiany w instytucji zastawu rejestrowego, które obowiązują od stycznia tego roku. Większość rozporządzeń towarzyszących projektowi ustawy została wydana tak, aby wejść w życie w tym samym terminie, co zmiany ustawy. Jednakże projekt rozporządzenia w sprawie przeprowadzenia sprzedaży przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego znowu nie miał tyle szczęścia i jego kolejne wersje skrytykowane zostały m.in. przez komorników sądowych, stanowiąc przedmiot przeciągających się prac legislacyjnych. W końcu, 10 marca, minister sprawiedliwości podpisał tekst rozporządzenia będący swego rodzaju kompromisem między projektami. Rozporządzenie to określa miejsce, warunki, sposób i koszty przeprowadzenia sprzedaży przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego, jako przewidzianej w umowie zastawniczej, pozaegzekucyjnej metody zaspokojenia zastawnika, czyli podmiotu, na rzecz którego zostało ustanowione zabezpieczenie w postaci zastawu rejestrowego.

Podmioty przeprowadzające przetarg i wniosek

Przetarg publiczny przeprowadzi wedle wyboru zastawnika – notariusz lub komornik – w ...