Polska nauka i biznes wobec wyzwań nowej dekady

Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes zarządu Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego i prezes ZBP mówił o współpracy w działaniach edukacyjnych i związanych z tym doświadczeniach, szansach i wyzwaniach.

Tak jak przewidywano na początku tworzenia tej inicjatywy rola spotkań środowiska akademickiego z przedsiębiorcami, administracją rządową i przedstawicielami mediów oraz organizacji z każdym rokiem rosła.

Jak stwierdził prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich i rektor Politechniki Śląskiej oraz wiceprezes Zarządu Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego, poprzednie Fora były poświęcone transferowi technologii i funkcjonowaniu Rad Uczelni.

Sytuacja związana z pandemią spowodowała, że z jednej strony organizacje gospodarcze miały kłopoty i ogromne oczekiwania skierowane w stronę świata nauki związane z dostarczaniem narzędzi umożliwiających zwalczanie zarówno samej pandemii, jak i je skutków. Forum to również możliwość nawiązywania współpracy pomiędzy nauką i biznesem w tym zakresie.

Przeszliśmy transformację cyfrową i jego zdaniem przeskoczyliśmy o co najmniej pięć lat, jeśli chodzi o zdalną komunikację i związane z tym narzędzia.

Także te ułatwiających współpracę i realizację wspólnych projektów oraz nawiązywanie kontaktów. Prof. Arkadiusz Mężyk przypomniał znaczenie Rad Uczelni, które przynajmniej w 50% składają się z przedstawicieli biznesu.

Pozycja polskich uczelni na tle świata

Prof. dr hab. inż. Krzysztof Zaremba, rektor Politechniki Warszawskiej i przewodniczący Komisji ds. Kształcenia Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich odniósł się do pozycji uczelni wyższych w naszym kraju w rankingach międzynarodowych. Jego zdaniem nie należy zwracać zbyt dużej uwagi, że w rankingu szanghajskim nie ma polskiej uczelni wśród pierwszych trzech setek. Nie ma i nie będzie, bo takie są kryteria tego rankingu.

Na przykład 30% punktów otrzymuje uczelnia za nagrody nobla osiągnięte przez jej pracowników i absolwentów – to dane historyczne, których zmienić nie możemy.

Z kolei aż 20% punktów otrzymuje uczelnia za artykuły w dwu najważniejszych światowych czasopismach, w których uczelnie techniczne bardzo rzadko cokolwiek publikują.

Jego zdaniem istnieją też przeszkody związane ze współpracą, na przykład sprawy związane z finansowaniem i zasadami ewaluacji, które nadal za mało doceniają osiągnięcia wdrożeniowe lub innowacyjne.

Państwo wspiera współpracę nauki i biznesu

Jak stwierdził w wystąpieniu na Forum dr Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów i minister Rozwoju, Pracy i Technologii, warunkiem dalszego rozwoju Polski i zwiększenia naszej konkurencyjności jest ścisła współpraca biznesu z nauką.

Wspólne projekty przedsiębiorstw i jednostek naukowych otrzymują pomoc finansową z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Zakończone z powodzeniem projekty badawczo rozwojowe wspiera Polska Agencja Rozwoju i Przedsiębiorczości i Bank Gospodarstwa Krajowego. Skutecznym łącznikiem pomiędzy światem nauki i gospodarki staje się badawcza Sieć Łukaszewicza.

Wspomniał o wsparciu dla głównych krajowych klastrów kluczowych i cyfryzacji przedsiębiorstw przez tzw. huby innowacji cyfrowych. Od 2016 r. funkcjonuje też ulga podatkowa, która umożliwia przedsiębiorcom odliczanie od podstawy opodatkowania wydatków poniesionych na działalność badawczo-rozwojową.

W 2019 r. aż o 1/3 wzrosła liczba firm, które skorzystały z tej ulgi (ponad 1200 podatników CIT oraz niemal 1200 podatników PIT). Powołana w 2019 r. sieć zintegrowanych instytutów badawczych Łukasiewicz skupia obecnie 32 ośrodki (jest pierwsza w Polsce i trzecia w Europie).

Jak podał, wartości wskaźników dotyczące poziomu innowacyjności polskiej gospodarki notują wyraźny wzrost. W 2019 r. nakłady krajowe brutto na działalność B+R wyniosły 30,3 mld zł i wzrosły w stosunku do poprzedniego roku o 18%. Natomiast udział nakładów krajowych brutto na taką działalność w stosunku do PKB wyniósł 1,32%, czyli wyraźnie wyżej niż w latach poprzednich – największy wzrost w ciągu ostatnich lat.

Wspomniał między innymi o potrzebie zmian lokalizacji produkcji przemysłowych i skrócenia łańcuchów dostaw oraz dywersyfikacji źródeł surowców w tym półproduktów, co zapewni stabilność produkcyjną i suwerenność gospodarczą Polski i Europy.

Wymienił też tzw. zielony ład, który stwarza szansę dla polskich producentów zarówno dostawców produkowanych ekologicznie towarów, jak i producentów korzystających z nisko i zero emisyjnych rozwiązań technologicznych. Wspomniał o budowaniu gospodarki zgodnej z koncepcją gospodarki obiegu zamkniętego.

Dr hab. Przemysław Czarnek, prof. KUL, minister Edukacji i Nauki przypomniał o wprowadzeniu Konstytucji dla Nauki. W wystąpieniu podkreślił wagę zmiany w algorytmie subwencji budżetowej, w której dwa z trzech kryteriów oceny, czyli finansowe efekty oraz społeczny wymiar działalności naukowej odnoszą się do współpracy z przedsiębiorcami.

W latach 2017 – 2018 przygotowano dwie ustawy o innowacyjności, które wprowadziły zachęty finansowe do prowadzenia przez przedsiębiorców działań innowacyjnych w tym możliwość odliczania od podstawy opodatkowania 100% wydatków przeznaczonych na badania i rozwój. Mówił też o programie doktoratów wdrożeniowych. Daje on możliwość kształcenia uczestnika studiów doktoranckich w systemie dualnym we współpracy z zatrudniającym go przedsiębiorstwem z korzyścią dla obu stron.

Natomiast Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej odniosła się do roli przedsiębiorstw i uczelni w realizacji Krajowego Planu Obudowy i zaprosiła do społecznych konsultacji Planu, które rozpoczną się 26 lutego.

Bez edukacji nie ma silnej gospodarki

Michał Polak, wiceprezes zarządu Warszawskiego Instytutu Bankowości w przedstawionej prezentacji mówił o wadze podnoszenia wiedzy ekonomicznej i kompetencji cyfrowych. Nie będzie silnej gospodarki bez wyedukowanego społeczeństwa.

W WIB efektywna współpraca ekspertów bankowych i akademickich pozwala na tworzenie specjalistycznych analiz, które służą jako podstawa dalszego rozwoju. Jak podał, WIB dociera z dużymi sektorowymi programami edukacyjnymi do blisko 2 mln odbiorców. Jest to możliwe przy dużym zaangażowaniu: uczelni, jednostek samorządu terytorialnego, nauczycieli i wolontariuszy z sektora bankowego.

To jeden z największych sektorowych programów z zakresu edukacji ekonomicznej i cyberbezpieczeństwa w Europie.

Program Bankowcy dla Edukacji realizowany również na ponad 100 uczelniach we współpracy z kadrą naukową, samorządami i mediami studenckimi.

Również Program Nowoczesne Zarządzanie Biznesem to jeden z największych wspólnych programów szkół wyższych oraz sektora finansowego w Polsce i realizowany nie tylko na uczelniach ekonomicznych.

Niska pozycja Polski w rankingu innowacyjności

Dr Andrzej Banasiak dyrektor zespołu analiz i badań ZBP oraz pełnomocnik do spraw specjalnego programu analityczno-badawczego, przedstawił opracowanie dotyczące innowacyjności, pozycji Polski i perspektyw wzrostu. Zwrócił uwagę na wyścig w zakresie innowacyjności i technologii, jaki obserwujemy obecnie na świecie.

W rankingu innowacyjności Polska zajmuje 38 miejsce. Przy czym np. choćby Republika Czeska już 24 pozycję. Niestety w UE zajmujemy czwarte miejsce od końca. Jego zdaniem ważna jest umiejętność budowania klastrów i hubów innowacyjnych.

Kluczem do wyników w zakresie innowacyjności i postępu jest systematyczne wydawanie pieniędzy na badanie i rozwój. Trzeba zabiegać o to, żeby jak najwięcej różnych centrów i ośrodków związanych z innowacjami było lokalizowanych na terenie naszego kraju.

Jak stwierdził, duże znaczenie ma zwiększanie wydatków przedsiębiorstw na innowacje, czyli konieczność budowania wszelkiego rodzaju zachęt i motywacji finansowych w tym zakresie. Jego zdaniem, ważne jest też skuteczne wdrażanie powstających nowych rozwiązań, a z tym często są problemy.