Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Polskie banki mogą okazać się za małe, by wspierać gospodarkę

Jacek Ramotowski

Raport „Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków w II kwartale 2023 roku”, opracowany na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości, analizuje przyczyny kurczenia się polskiego sektora bankowego i wynikające z tego procesu skutki. Jego autorami są dr Andrzej Banasiak, kierujący Zespołem Badań i Analiz ZBP oraz Agnieszka Nierodka i dr Tomasz Pawlonka z tego Zespołu, a także prof. dr hab. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego.

Mniejsze kapitały, aktywa i akcja kredytowa

Głównym powodem kurczenia się polskiego sektora bankowego są zewnętrzne obciążenia – podatkowe i parapodatkowe oraz zewnętrzne koszty, jak rezerwy na spory prawne z frankowiczami czy wakacje kredytowe. Pochłaniają one dominującą część marży przychodów. Te obciążenia w latach 2015–2022 wyniosły w sumie 117,4 mld zł, przy łącznym wyniku finansowym w tym okresie 83,7 mld zł. Jaki był tego skutek?

Kapitały, aktywa i akcja kredytowa w relacji do PKB, czyli w realnym wymiarze, się zmniejszyły. Od 2015 do końca 2022 r. banki udzieliły o 580 mld zł mniej kredytów, niż mogłyby udzielić. Co więcej – kredyt jest z tego powodu droższy. Deponenci nie są w stanie chronić oszczędności przed inflacją. Jeśli będzie tak dalej, polski sektor bankowy nie będzie mógł finansować gospodarki, gdyż straci możliwość odtwarzania kapitału.

„Na skutek nadmiernych obciążeń funkcjonowanie banków uległo silnemu zdeformowaniu” – zaznaczyli autorzy raportu.

– Państwo pobiera od banków tyle, co deponenci, a korzyści kredytobiorców są równe zyskom banków – mówił podczas seminarium Warszawskiego Instytutu Bankowości poświęconemu prezentacji raportu jego współautor Andrzej Banasiak.

Kurczenie się polskiego sektora bankowego trwa od lat, a wysokie tegoroczne wyniki są wyjątkiem potwierdzającym trwający proces. Po dziewięciu miesiącach tego roku zysk banków wyniósł 21,2 mld zł, co spowodowane było utrzymującymi się na wysokich poziomach stopami procentowymi. Jeśli jednak porównać dane za I półrocza ostatnich dwunastu lat, półroczny wynik netto banków stanowił zaledwie 0,55% ich aktywów i 0,48% PKB. W tym ujęciu był wprawdzie wyższy niż przez osiem wcześniejszych lat, ale niższy niż w latach 2012–2014.

– Powinniśmy zwracać uwagę na to, co dzieje się realnie w sektorze bankowym, a nie na wielkości nominalne. Uważamy, że polski sektor bankowy kurczy się w ujęciu realnym (…) To ogranicza możliwości dalszego finansowania gospodarki – powiedział podczas seminarium wiceprezes Związku Banków Polskich Włodzimierz Kiciński.

Ponad to, jeśli głębiej i bardziej szczegółowo przyjrzeć się wynikom banków w krótszych okresach, okazuje się, że są one wysoce niestabilne, nawet w korzystnym otoczeniu makroekonomicznym. W ub.r. banki musiały się nagle złożyć na System Ochrony Banków Komercyjnych, z którego pieniądze poszły natychmiast na przymusową restrukturyzację Getin Noble Banku. Głównym powodem niestabilności wyników są jednak odpisy i rezerwy na ryzyko prawne kredytów we frankach. Po ośmiu miesiącach tego roku poziom odpisów i rezerw osiągnął 14,5 mld zł. To już niemal dwa razy więcej niż w całym zeszłym roku. Tylko w sierpniu rezerwy przyrosły o blisko 11 mld zł.

– Wynik ten charakteryzuje się wysoką niestabilnością. Jeszcze w czerwcu i lipcu banki ponosiły miesięczne straty w wysokości ponad 1 mld zł – podkreślił współautor raportu Tomasz Pawlonka podczas seminarium.

Sektor się kurczy

Proces kurczenia się polskiego sektora bankowego doskonale widać, kiedy aktywa banków, kapitały oraz wolumeny kredytowe i depozytowe odniesiemy do PKB. Jeszcze w 2016 r. aktywa stanowiły 91,7% polskiego PKB. W tym roku ta relacja obniżyła się do 86,3%. Kapitały banków w 2017 r. odpowiadały 10,25% PKB, w bieżącym zmniejszyły się do 7,19%. Mniejsze kapitały ograniczają możliwości finansowania kredytem, a Polska należy w Europie do grupy pań...