Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Polski sektor bankowy się kurczy

Najgorsze jest to, że banki już od kilku lat z powodu niskiej rentowności, rozmaitych obciążeń i czynników od nich niezależnych nie są w stanie odbudowywać kapitałów, by sprostać potrzebom finansowania gospodarki – wynika z raportu „Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków” powstałego na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości. Autorami najnowszej edycji są dr Andrzej Banasiak, Agnieszka Nierodka i dr Tomasz Pawlonka ze Związku Banków Polskich oraz prof. dr hab. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego.

– Niedopasowanie kapitałów do potrzeb gospodarki może być podstawowym problemem – mówił Andrzej Banasiak podczas seminarium WIB, na którym prezentowane było opracowanie.

Zmniejszające się wyniki

Autorzy przedstawili w raporcie prognozę wyników polskiego sektora na ten rok i następne lata, w różnych scenariuszach, uwzględniających już także skutki niekorzystnego dla banków wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie roszczeń frankowiczów. Dokonali analizy przyczyn i prawdopodobnych rezultatów niestabilności wyniku finansowego banków, powstałej luki kapitałowej, wynikającego z niej niedopasowania kapitałów do potrzeb gospodarki oraz kurczenia się polskiego sektora bankowego. Wskazali na przyczyny niestabilności wyników, pozycji kapitałowej, jak też akcji kredytowej.

Gdy spojrzeć na wynik finansowy polskich banków z perspektywy długoterminowej, widać jak zmniejsza się on w relacji do PKB. Wynik finansowy netto polskiego sektora w 2010 r. (11,4 mld zł) stanowił 0,81% PKB. W latach 2010–2014 średnia wartość wyniku rocznego w relacji do PKB wynosiła 0,93%. Gdyby takie długoterminowe proporcje miały być utrzymane w tym roku, banki powinny zarobić 32 mld zł netto. W świetle prognoz z raportu jest to nierealne, choć ten rok będzie wyjątkowo dobry. Jednak w latach 2021–2023 miesięczne wyniki finansowe netto banków przestały być stabilne i zaczęły się mocno odchylać (w górę lub w dół) od średnich wartości.

Kurczenie się polskiego sektora bankowego widać nie tylko po niestabilnych i wahających się wynikach, odbiegających w dół od długoterminowych trendów. Widać je także, kiedy przyjrzymy się proporcji aktywów banków, kapitałów własnych i kredytów dla sektora niefinansowego w relacji do PKB.

W 2016 r. aktywa banków osiągnęły do PKB najwyższą historyczną wartość – 91,7%. Od tego czasu, wraz z wprowadzeniem podatku bankowego, rozwój sektora został zahamowany. Od 2021 r. zaczęło się zmniejszanie udziału aktywów banków jako odsetka PKB, do 88,3% na koniec kwietnia tego roku.

„Oznacza to, że sektor bankowy pomimo nominalnego wzrostu sumy bilansowej w rzeczywistości skurczył się do rozmiarów sprzed 2014 r.” – napisali autorzy raportu.

Analogiczny długoterminowy trend widać w akcji kredytowej. Najpierw pandemia, a potem od jesieni 2021 r. podwyżki stóp procentowych spowodowały spadek popytu. Do tego doszło regulacyjne zaostrzenie polityki kredytowej w segmencie hipotecznym. To zmiany krótkoterminowe, które się odwracają. Trendy długoterminowe pokazują natomiast, że od wprowadzenia podatku bankowego w 2016 r. zahamowana została podaż kredytów dla sektora niefinansowego w stopniu utrudniającym mu nadążanie za rozwojem gospodarki.

W 2016 r. kredyty dla sektora niefinansowego stanowiły 49,7% PKB po wzroście o bez mała 5 pkt. proc. od 2010 r. Od tego czasu następuje systematyczny spadek realnej wartości kredytów. Historyczne minimum zostało osiągnięte w tym roku. W kwietniu wolumen kredytów stanowił zaledwie 34,87% PKB.

Szczególnie silny spadek nastąpił w kredytach dla gospodarstw domowych, zwłaszcza hipotecznych. Ale nie tylko. W kredytach dla rolników od ...