Mikrofirmy i MŚP – co się zmieni w publicznym wsparciu?
Panel poświęcony tej problematyce rozpoczęło wystąpienie Jacka Barylskiego, dyrektora Departamentu Gwarancji i Poręczeń w Ministerstwie Finansów.
Przypomniał on, że małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią ważny segment gospodarki światowej i odgrywają istotną rolę w tworzeniu wzrostu gospodarczego i innowacyjności we wszystkich obszarach. Natomiast stykają się z niedoborem środków finansowych lub mają utrudniony do nich dostęp.
22 lata ustawy o poręczeniach i gwarancjach
Jak stwierdził, specyfiką tego sektora w Polsce jest jego większa wrażliwość na wpływ czynników zewnętrznych, niż jest to w innych krajach lub w przypadku większych przedsiębiorstw. Polscy przedsiębiorcy rzadziej korzystają z kredytów bankowych, niż jest to w innych krajach UE. Jedną z głównych przyczyn problemów z kredytowaniem jest to, że poziom ryzyka w zestawieniu z bardzo ograniczonymi możliwościami zabezpieczenia spłaty kredytu powoduje, że banki z dużą ostrożnością kredytują te podmioty.
Minęły już 22 lata od wprowadzenia ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez skarb państwa. Od 1 lipca 2018 r. wprowadzono nowy system gwarancyjny dla małych i średnich przedsiębiorców jako trwałego systemowego instrumentu wsparcia rozwoju MŚP. Gwarancje dla kredytów jako instrument wsparcia zostały wybrane, bo jest on najbardziej efektywny, ze względu na wykorzystanie środków publicznych. Już od roku program gwarancji de minimis jest też na trwale wpisany w ofertę dla firm z sektora MŚP. Dla Ministerstwa ważne są również fundusze europejskie i współpraca z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym.
Zwrócił uwagę, że Bank Gospodarstwa Krajowego wprowadził do oferty gwarancję na spłaty kredytów dla podmiotów działających w sektorach kultury i kreatywnym. Udzielane są one w ramach programu Kreatywna Europa oraz europejskiego funduszu na rzecz inwestycji strategicznych ustanowionego na mocy planu inwestycyjnego dla Europy.
Rząd i BGK z udziałem ZBP prowadzi prace legislacyjne mające na celu rozszerzenie zakresu wsparcia z wykorzystaniem gwarancji BGK dla podmiotów działających w sektorze rolnym, leśnym lub na obszarach wiejskich.
Gwarancje de minimis
W ciągu minionych 6 lat poziom gwarancji w programie de minimis osiągnął kwotę prawie 60 mld zł, co umożliwiło udzielenie kredytów na kwotę 106 mld zł. Od początku trwania programu z gwarancji de minimis skorzystało ponad 150 tys. przedsiębiorców.
Kończąc wystąpienie, Jacek Barylski zachęcał do większego zaangażowania banków w wykorzystanie funduszy gwarancyjnych, jakie są tworzone ze środków strukturalnych w ramach programów operacyjnych. Obecnie największym wyzwaniem jest fundusz gwarancyjny utworzony w ramach programu operacyjnego „Polska Cyfrowa”.
W panelu dyskusyjnym w tej części, udział wzięli: Pier Luigi Gilibert, prezes i dyrektor generalny Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, Krzysztof Leń, prezes Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Poręczeniowych i prezes zarządu Funduszu Rozwoju i Promocji Województwa Wielkopolskiego, Halina Wiśniewska, dyrektor Departamentu Poręczeń i Gwarancji w Banku Gospodarstwa Krajowego, dr Krzysztof Kokot, wiceprezes zarządu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A., dr Sławomir Pyciński, wiceprezes Związku Rzemiosła Polskiego i Anna Podgórska, dyrektor Departamentu Klientów Małych i Średnich Przedsiębiorstw w PKO Banku Polskim S.A. Dyskusję moderował Arkadiusz Lewicki, dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Unii Europejskiej.
Rola EFI
Na pytanie o ocenę współpracy z polskimi partnerami i stan polskiego rynku finansowego w stosunku do innych państw w Europie, jeśli chodzi o dostęp do kredytów, Pier Luigi Gilibert stwierdził, że każdy kraj ma swoją specyfikę w zakresie gwarancji i kredytów i oferta musi być do niej dostosowana, jak i do programów ekonomicznych UE. EFI współpracuje w Polsce z BGK oraz z innymi instytucjami komercyjnymi.
Zwrócił uwagę na współpracę w zakresie zatrudnienia i innowacji w sferze społecznej. EFI ułatwia dostęp do kredytów i budowy potencjału np. dla takich instytucji jak banki spółdzielcze, by mogły szkolić personel, rozwijać działy IT itp.
Podobne do EFI funkcje w Polsce pełni BGK. Jak stwierdziła Halina Wiśniewska, już od 95 lat bank wspiera przedsiębiorczość głównie z sektora MŚP. Również bank pomaga im rozwijać działalność poza granicami Polski.
Bank działa na rynku głównie udziela gwarancji. Sztandarowym produktem są gwarancje de minimis. Obecnie rozwijane są gwarancje dla innowacyjnych przedsiębiorstw. Dzięki gwarancjom z EFI można było uruchomić wsparcie dla tego sektora kultury i kreatywnego.
Poza gwarancją, BGK uzyskuje też wsparcie w formie know-how. W obecnej perspektywie jest 11 mld zł środków, które trafią do sektora MŚP.
Fundusze poręczeniowe są marginalizowane?
W ocenie Krzysztofa Lenia inna jest sytuacja funduszy pożyczkowych i poręczeniowych. W obecnej perspektywie fundusze poręczeniowe nie odgrywają, jego zdaniem, żadnej znaczącej roli. Wynika to z niejasnych procedur, które trzeba spełnić, jeśli chce się z nich skorzystać. Kondycja samych funduszy poręczeniowych jest dobra, ale ich aktywność mogłaby być o wiele większa.
Na pytanie o to, jakie instrumenty z punktu widzenia banków wydają się najbardziej efektywne, Anna Podgórska stwierdziła, że instrumenty oferowane przez grupę kapitałową PKO Bank Polski przełożyły się na wyraźny wzrost dostępu przedsiębiorców do finansowania. Największy wpływ na dostęp małych przedsiębiorców do finansowania mają gwarancje de minimis. PKO Bank Polski wygenerował w tym programie ponad 20 mld zł akcji kredytowej.
W sektorze bankowości spółdzielczej również gwarancje de minimis są najpopularniejsze, jak stwierdził dr Krzysztof Kokot. Mają one duże znaczenie dla kredytodawców, którzy są małymi bankami z ograniczeniami kapitałowymi bez dostępu do rynków kapitału.
Problemem, na który zwrócił uwagę dr Sławomir Pyciński, jest to że często dla mikroprzedsiębiorcy, rzemieślnika inwestycja to np. prosta wymiana maszyny, a nie inwestycja rozumiana jako rozwój firmy. Kredyt jest zawsze kosztem dlatego wolą się finansować ze środków własnych lub rodzin.
Ma być łatwiej
Paneliści rozmawiali o wizji przyszłości w związku z nową perspektywą finansową. Instytucje unijne i krajowe już rozpoczęły prace i przygotowania do niej. Programy przygotowywane przez EFI mają być między innymi łatwiejsze do wykorzystania.
Nacisk będzie położony np. na infrastrukturę i działania prospołeczne, wykorzystanie nowych technologii takich jak blockchain, czy też szkolenia pracowników. Zwracano uwagę na prostotę dostępnych na rynku produktów z różnych źródeł finansowania i by ich struktury były komplementarne.
Konferencję podsumował Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes ZBP. Jak stwierdził, finansowanie polskiej gospodarki ma podstawowe znaczenie. Dla przedsiębiorców ważna jest przyjazna atmosfera i sensowne regulacje. Zwrócił uwagę na potrzebę monitorowania skali obciążeń zarówno przedsiębiorców, jak i pośredników finansowych.
Niepokoi narastająca fala obciążeń systemu finansowego i zagrożenia pogorszeniem funkcjonowania oraz finansowania rozwoju kraju. Trzeba przygotowywać nowe kadry w tym dla instytucji finansowych. Skala czekającej nas automatyzacji i robotyzacji to duże wyzwanie dla przedsiębiorców, kadr sektora finansowego i dla szkolnictwa na wszystkich poziomach – skonstatował prezes ZBP.
