Jak Szwecja rzuciła palenie? – innowacje i alternatywne produkty ważniejsze niż zakazy

20 czerwca 2024 roku We Are Innovation i Fundacja Wolności Gospodarczej zorganizowały w warszawskim Kinie Atlantic przedpremierę filmu dokumentalnego „Jak Szwecja rzuciła palenie”, w reżyserii Tomasza Agenckiego.

Po filmie uczestnicy premiery mieli okazję wysłuchać debaty z udziałem reżysera oraz lekarzy, prof. Macieja Głogowskiego (chirurg klatki piersiowej i chirurg onkolog) i prof. Marcina Wojnara (psychiatra, ekspert ds. uzależnień).

Dyskusję poprowadził prezes Fundacji Wolności Gospodarczej Marek Tatała.

Czytaj także: WHO COP 10 – czy stracono szansę?

Szwecja wolna od dymu papierosowego

Dokument stworzony przez polskiego filmowca Tomasza Agenckiego „Jak Szwecja rzuciła palenie” zagłębia się w niezwykłą podróż Szwecji w kierunku stania się krajem wolnym od dymu papierosowego.

Szwecja jest krajem o najmniejszym odsetku palaczy w Unii Europejskiej – to dziś poniżej 6%[1]. Z kolei według badania Polskiej Akademii Nauk, blisko 29 proc. Polaków pali papierosy codziennie, a ostatnie lata to tendencja wzrostowa[2].

Szwecja jako pierwsza osiągnie cel stawiany krajom członkowskim UE i zostanie uznana za kraj wolny od dymu papierosowego, czyli taki, w którym papierosy pali mniej niż 5% społeczeństwa. Wskaźniki, które występują w Szwecji, przekładają się na najniższy w UE odsetek osób zapadających na choroby nowotworowe i inne schorzenia związane z paleniem papierosów.

To niespotykane osiągnięcie we współczesnych czasach, pozytywnie przekładające się na wskaźniki zdrowotne w szwedzkim społeczeństwie, umożliwiły nie zakazy i kolejne restrykcje, a innowacje i dostęp do sprawdzonych, alternatywnych produktów zawierających nikotynę.

W filmie poznajemy bogatą paletę wypowiedzi – od wybitnych naukowców i lekarzy, po innowatorów, aktywistów, a także artystów. Każda pokazuje, jak ważne dla sytuacji w Szwecji jest współgranie nauki, polityki publicznej, innowacji i osobistej determinacji. To dużo skuteczniejsze niż zakazy i paternalistyczne regulacje.

Film Tomasza Agenckiego pokazuje niezwykłą syntezę ludzkiej kreatywności, innowacji i osobistej odpowiedzialności, która nie tylko zapoczątkowała szwedzki sukces w redukcji szkód związanych z paleniem, ale także wskazuje drogę dla innych krajów na całym świecie.

„Pozostałe produkty, takie jak snus, vaping, podgrzewany tytoń lub woreczki z nikotyną są znacznie mniej szkodliwe, ponieważ nie zawierają całej tej smoły, która jest w papierosach” – stwierdza w filmie dr Anders Milton, lekarz i były przewodniczący rady Światowego Towarzystwa Medycznego.

Czytaj także: Czy Szwecja będzie pierwszym krajem wolnym od dymu tytoniowego?

Szwedzkie doświadczenia a polityka publiczna

Uczestnicy debaty, która odbyła się zaraz po filmie, przypominali, że to nie nikotyna powoduje raka i inne choroby związane z paleniem tradycyjnych papierosów.

Jednocześnie nikotyna, jak wiele innych substancji psychoaktywnych, z których korzystają ludzie, jest substancją uzależniającą.

Dzięki innowacjom produktowym mamy dziś dostępne alternatywne produkty, które zawierają nikotynę, a jednocześnie są bezpieczniejsze dla konsumentów.

„W filmie wielokrotnie była mowa o czymś, co nazywamy harm reduction, czyli redukcją szkód. To niezwykle ważne podejście do osób uzależnionych, które nie są w stanie rozstać się z substancjami, których używają (…)

Szanse na rzucenie palenia zwiększają te wszystkie produkty, którymi możemy zastąpić palenie papierosów” – zwrócił uwagę prof. Marcin Wojnar, psychiatra, kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

„Nie przeniesiemy modelu szwedzkiego w całości do Polski. W filmie pokazano, że Szwedzi obcują ze snusem od ponad 200 lat. Ale jest to jedna z form alternatywnego sposobu dostarczania nikotyny, uznanego przez FDA w Stanach Zjednoczonych jako modified risk tobacco products, czyli produkty o zmodyfikowanym ryzyku chorób, które wywołuje normalne palenie papierosów.

I w tym kierunku powinna pójść polityka polska i europejska, rozważyć stworzenie własnego modelu, w którym zwraca się uwagę na redukcję szkód” – powiedział prof. Maciej Głogowski, chirurg klatki piersiowej i chirurg onkolog, kierownik Oddziału Zabiegowego Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Prof. Marcin Wojnar przypomniał też, że odsetek palaczy w Polsce przestał spadać.

„U nas nadal decydenci nie akceptują podejścia w duchu redukcji szkód, czyli tego, żeby osoby uzależnione przechodziły na alternatywne sposoby dostarczania nikotyny, na te produkty, które mogą obniżyć zgony w Polsce z powodu palenia papierosów” – dodał.

Czytaj także: Instytut Staszica: woreczki nikotynowe powinny być opodatkowane

Prof. Maciej Głogowski zwrócił też uwagę na istnienie w Polsce Biura ds. Substancji Chemicznych, które powinno badać każdy z produktów alternatywnych, a wyniki badań powinny zostać upublicznione i stanowić podstawę prowadzenia polityki publicznej.

„Przed tworzeniem filmu nie znałem tych statystyk i byłem zdziwiony, bo za każdym razem, kiedy mieliśmy wywiady o uzależnieniu od nikotyny i negatywnych skutkach palenia papierosów słyszałem, że mamy ten problem rozwiązany dzięki innowacjom i alternatywny produktom. Dlaczego to nie jest dla wszystkich oczywiste?” – pytał reżyser Tomasz Agencki.

„Jesteśmy niezwykle podekscytowani, że możemy przedstawić ten ważny film dokumentalny szerokiej publiczności” – powiedział Federico Fernandez, dyrektor generalny We Are Innovation.

„Szwedzka podróż bez dymu tytoniowego pięknie uosabia innowacje, które rozwiązują problemy i przynoszą korzyści społeczeństwu.

Mamy nadzieję, że szwedzkie doświadczenia staną się katalizatorem podobnych, ratujących życie innowacji na całym świecie” – dodał.

Trailer filmu „Jak Szwecja rzuciła palenie” Tomasza Agenckiego