Inauguracja InvestEU w Polsce, od kiedy i jak z niego skorzystać?

‒ Program InvestEU opiera się na sprawdzonym modelu Planu Inwestycyjnego dla Europy i łączy pod jednym dachem Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych i 13 innych instrumentów finansowych UE.

Fundusz InvestEU zmobilizuje inwestycje publiczne i prywatne, dzięki gwarancji z budżetu UE w wysokości 26,2 mld euro, która wesprze projekty inwestycyjne Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) ‒ podkreślała prof. Teresa Czerwińska, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

‒ Polska z powodzeniem konkurowała o wsparcie z EFIS z największymi gospodarkami europejskimi. Polski bank rozwoju wykorzystuje kompetencje i doświadczenie zgromadzone przy realizacji inwestycji, które będą miały szczególne znaczenie dla gospodarki w czasie spowolnienia, z jakim mamy do czynienia obecnie ‒ mówiła Beata Daszyńska-Muzyczka, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego.

‒ Wsparcie, zapewniane w ramach programu InvestEU dla firm, będzie dedykowane nie tylko sektorowi MŚP, ale także większym podmiotom ‒  z grupy tzw. mid-caps. Ogromne środki będą dedykowane infrastrukturze, ekologii i cyfryzacji.

To kapitał i doradztwo finansowe połączonych potencjałów – publicznego i prywatnego ‒ w jednym programie, podkreślił Arkadiusz Lewicki, dyrektor Krajowego Punku Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE.

KPK udzieli wsparcia

W takiej sytuacji kluczowego znaczenia nabiera wsparcie eksperckie, udzielane i kandydatom na pośredników finansowych, i ostatecznym beneficjentom programu tak, by ich wnioski nie były odrzucane z przyczyn formalnych, i by aplikowali o te instrumenty, które mają szansę uzyskać, i które odzwierciedlają ich faktyczne potrzeby.

Na pierwszej linii wdrożenia programu występują instytucje finansowe, głównie komercyjne, które będą kandydowały o status pośredników finansowych współpracujących z Grupą EBI (a dokładnie z bankiem lub funduszem inwestycyjnym tego banku) lub BGK, który jako pierwszy w Europie uzyskał niemalże równy status  do EBI w tym programie.

Instytucje komercyjne (np. banki, przedsiębiorstwa leasingowe, fundusze vc) dopiero po pozyskaniu wsparcia w bankach rozwojowych i mandatu na współpracę mogą uruchomić rynkowo nowe instrumenty finansowe. Ponieważ w InvestEU nie ma kopert narodowych ‒ z programu skorzystają ci, którzy najwcześniej  i najlepiej przygotowali projekty i przekonali do nich zarządzających programem.

Dla krajowych instytucji finansowych bardzo ważne będzie więc wsparcie szkoleniowe i doradcze, aby jak najszybciej wejść do programu. Dopiero wtedy polscy przedsiębiorcy będą mogli otrzymać nowe środki.

Dyrektor Arkadiusz Lewicki przypomniał, że reprezentowany przezeń ośrodek dysponuje przeszło piętnastoletnim doświadczeniem, jeśli chodzi o programy UE, realizowane przy współudziale grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego, w ramach których dostępne są tego typu instrumenty finansowe.

KPK inicjował lub wspierał proces kontraktowania i wdrażania ponad 17 mld złotych preferencyjnego wsparcia udzielanego przez 204 instytucje finansowe od 2015 roku ‒ w ramach poprzedników programowych InvestEU.

‒ Posiadamy niezbędne doświadczenie ze wszystkimi tego typu instrumentami i rodzajami instytucji finansowych. Wspieraliśmy w przygotowaniu do aplikacji i wejściu na rynek zarówno banki i leasing, jak i fundusze pożyczkowe, poręczeniowe czy podwyższonego ryzyka.

Programy publiczne nie dla wszystkich są łatwe. Wiele instytucji obawia się biurokracji. KPK, łącząc wiedzę rynkową z regulacyjną i stałym kontaktem z odpowiednimi instytucjami publicznymi, skutecznie wspiera polski rynek ‒ podkreślił dyrektor KPK. 

Określając działalność KPK mianem swoistego partnerstwa publiczno-prywatnego, szef tej instytucji zapewnił, że KPK jest otwarty na współpracę ze wszystkimi interesariuszami, zarówno z sektora komercyjnych instytucji finansowych, jak również z podmiotami sektora publicznego, uczestniczącymi w tym procesie, a także środowiskami i instytucjami wsparcia przedsiębiorców, np. izbami gospodarczymi, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, Europejską Siecią Przedsiębiorczości (EEN).

KPK jest ośrodkiem prowadzonym przez Związek Banków Polskich od 2007 roku, na zlecenie ministra właściwego ds. gospodarki, we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości i publicznymi instytucjami unijnymi i krajowymi, uczestniczącymi we wdrażaniu w Polsce programów ramowych UE.

Działalność ośrodka opiera się na wieloletnim programie rządowym i finansowana jest z budżetu państwa. Koordynatorem publicznym wdrożenia Programu InvestEU w Polsce w latach 2021‒2027 będzie Minister Finansów, Funduszy i Polityki regionalnej, zaś BGK i KPK będą podstawowymi instytucjami wsparcia dla rynku krajowego.

Obie instytucje współpracowały już w ramach Planu Inwestycyjnego dla Europy, gdzie KPK obsługiwał informacyjnie tzw. „Okno MŚP”. Polska została zrankingowana na wysokiej 6. pozycji (zaraz po największych gospodarkach unijnych),  jeśli chodzi o wykorzystanie tego programu.

Jak zrobić test na midcap?

Wyzwaniem dla instytucji doradczych, jeśli chodzi o wdrażanie instrumentów w ramach InvestEU może być kategoria „small midcaps” (przedsiębiorstwa Mid–Cap definiowane jako przedsiębiorstwa nie będące MŚP i zatrudniające mniej niż 500 osób).

Arkadiusz Lewicki ocenił, że w tym kontekście istotne znaczenie będzie miała skuteczna weryfikacja podmiotów należących do tej grupy ‒ swoisty „test na small midcap”, na zasadach analogicznych, jak obecne sprawdziany dla firm MŚP.

– To będzie także obiecujący obszar dla firm doradczych, które się specjalizują w problematyce absorpcji środków unijnych. Ale i instytucje finansowe będą musiały zwrócić uwagę na nowe definicje – dodał dyrektor KPK.

Na jakie korzyści mogą liczyć mali przedsiębiorcy ?

Oficjalna inauguracja programu nie oznacza automatycznego uruchomienia finansowania środków dla przedsiębiorców.

Najpierw trzeba przekonać i przygotować krajowe instytucje finansowe do podjęcia wyzwania opracowania innowacyjnej finansowo oferty dla klientów, pokonania konkurentów z innych państw i dopiero po akceptacji można wyjść na rynek krajowy a np. preferencyjnym kredytem dla MŚP.

‒ Oferta pierwszych polskich pośredników powinna pojawić się najwcześniej w końcu bieżącego roku. Realistycznie obstawiałbym jednak dopiero przyszły rok.

Polscy przedsiębiorcy nie zostaną jednak z niczym. Pamiętajmy też o swego rodzaju logice omawianych programów. One funkcjonują niejako „na zakładkę”. Cały czas mamy jeszcze dostępne rynkowo środki z poprzedniej perspektywy finansowej. Ponad 7 mld złotych kredytu leasingu lub pożyczek u ponad 200 polskich instytucji finansowych jest wciąż dostępnych dla polskich firm ‒ przypomina Arkadiusz Lewicki.

Program ma być stymulatorem innowacji finansowych i pobudzać rynek prywatny do współpracy z sektorem publicznym w Unii Europejskiej

Nowy program, to nowe korzyści dla biznesu. Zarówno czysto finansowe, jak i innowacyjne. Przede wszystkim te instrumenty są zwolnione z pomocy publicznej.

Ale co najważniejsze to także  złagodzone warunki, jeśli chodzi o zabezpieczenia lub ich alternatywna forma, brak opłaty wstępnej, niższa cena finansowania i możliwe zwolnienie z wymagania wkładu własnego.

Z kolei w przypadku instytucji finansowych, pośredniczących w dystrybucji instrumentów, podstawowe znaczenie ma pozostawienie im sporej autonomii w takich obszarach, jak choćby ocena ryzyka.

Oczywiście, instytucje finansowe muszą w tym zakresie spełniać określone wymogi, niemniej nie przybierają one formy swoistej „alternatywnej rzeczywistości”, jak to ma miejsce w wielu programach, gdzie kryteria oceny na potrzeby finansowania preferencyjnego różnią się znacząco od tych stosowanych w codziennej praktyce biznesowej banków czy firm leasingowych.

– Dodam także, że jednocześnie kluczowe znaczenie będzie miała tzw. dodatkowość. Chodzi o to, żeby te projekty nie wypierały tego, co rynkowe. Kandydat na polskiego pośrednika finansowego będzie musiał udowodnić, że jego nowy produkt finansowy wnosi coś nowego w zakresie poprawy przedsiębiorców do finansowania – zauważył Arkadiusz Lewicki.

Autorzy Programu InvestEU podkreślają, że program ma być stymulatorem innowacji finansowych i pobudzać rynek prywatny do współpracy z sektorem publicznym w Unii Europejskiej.

Gwarancja portfelowa najbardziej pożądanym instrumentem

Zwrócił on też uwagę na listę obszarów inwestycyjnych programu, prezentujący 84 dziedziny, które mogą skorzystać z pomocy w ramach InvestEU, wraz ze szczegółowym spisem preferowanych działań.

Dla przykładu, w ramach cyfryzacji priorytetowymi projektami z obszaru MŚP będą inwestycje w AI lub blockchain. Dodatkowo, większe projekty kierowane do wsparcia z InvestEU będą mogły skorzystać z wsparcia specjalnego doradztwa odnośnie ESG, które w nowej perspektywie unijnej nabierają szczególnego znaczenia.

Dyrektor KPK przedstawił również wyniki ankiety, przeprowadzonej wśród instytucji finansowych w związku z uruchomieniem InvestEU w Polsce. Uczestniczyło w niej około 100 podmiotów, poczynając od banków poprzez firmy leasingowe i faktoringowe, czy nawet fundusze kapitałowe.

Ponad 80% z badanych instytucji rynku dłużnego zamierza skorzystać z InvestEU, a najbardziej oczekiwanym instrumentem jest gwarancja portfelowa. Jeśli chodzi o rynek kapitałowy to zainteresowanie kształtuje się na poziomie 72%.

Dużym zaufaniem podmiotów z obu gałęzi branży finansowej cieszy się KPK. Aż  85% instytucji rynku dłużnego deklarowało, iż planuje współpracę z Punktem w ramach InvestEU, przyznając KPK wysoką ocenę 4,8 w pięciostopniowej skali.

Jeśli chodzi o rynek kapitałowy, to chęć skorzystania z kooperacji z Punktem wskazało 74%, instytucji, a ocena wystawiona KPK kształtowała się na poziomie 4,7.  

‒ „5”, choć z przysłowiowym „minusem” – jest dla nas najlepszym podziękowaniem rynku, ale  i motywuje do dalszej pracy i rozwoju jakości usług. Bierzemy bardzo poważnie pod uwagę opinie i oczekiwania rynku, staramy się je konstruktywnie przetwarzać na nowe narzędzia pracy oraz wzmocnienie kadrowe naszego ośrodka ‒ skomentował Arkadiusz Lewicki.