Francuski Związek Banków zaskarżył przed sądem krajowym wytyczne Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego

Na kanwie tego postępowania sąd krajowy zadał pytanie prejudycjalne do TSUE. Pytania te są o tyle interesujące, że odpowiedź na nie może mieć nie tylko wpływ na stwierdzenie nieważności wytycznych wydanych przez EBA, ale przede wszystkie TSUE udzieli wyjaśnień w przedmiocie możliwości podnoszenia zarzutu nieważności takich wytycznych w ramach procedury kontroli legalności aktów UE w trybie z art. 263 TFUE.

Granica uprawnień EBA

Charakter prawny wytycznych EBA określić można jako akty typu soft law, a art. 263 wskazuje, że TSUE może także kontrolować również legalność aktów organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich.

Stąd zasadne pytanie, czy wytyczne EBA mieszczą się właśnie w katalogu takich aktów. Odpowiedź na pytanie prejudycjalne wskaże czy i w jakim zakresie wytyczne wydawane przez Europejskie Urzędy Nadzoru mogą podlegać kontroli TSUE.

Pojawiają się wątpliwości czy ESAs nie przekraczają uprawnień przyznanych im w prawie UE

Wszystkie Europejskie Urzędy Nadzoru (ESAs) są uprawnione, na mocy rozporządzeń je ustanawiających, do wydawania wytycznych. Wytyczne mają służyć ustanawianiu spójnych, wydajnych i skutecznych praktyk nadzorczych oraz zapewniać wspólne, jednolite i spójnego stosowanie prawa Unii.

Z tego względu dokumenty te nie mają charakteru prawnie wiążącego, ale niewątpliwie mają wpływ na kształtowanie praw i obowiązków uczestników rynku. W praktyce wszyscy uczestnicy rynku i organy nadzoru biorą pod uwagę wytyczne wydawane przez ESAs i kształtują swoje postępowanie zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez ESAs.

Wydawanie wytycznych przez ESAs, publikowanie QA oraz opracowywanie projektów regulacyjnych standardów technicznych i wykonawczych standardów technicznych ma zasadniczy wpływ nie tylko na wykonywanie prawa UE, ale też na jego kształtowanie.

Pojawiają się także wątpliwości czy ESAs nie przekraczają uprawnień przyznanych im w prawie UE, a w konsekwencji czy nie wymagają od uczestników rynku więcej niż jest to określone na poziomie wiążących przepisów prawa UE.

Stąd odpowiedź na pytanie czy można uznać za nieważne wytyczne wydane przez EBA właśnie ze względu na przekroczenie uprawnień będzie miała niebagatelny wpływ na przyszłą działalność tych instytucji i na ustanowienie granicy ich działania.

Kwestia ta ma także niebagatelne znaczenia dla określenia zakresu kompetencji ESAs, tak aby agencje te nie ingerowały bezprawnie w kompetencje innych organów lub instytucji UE.

Dlaczego EBA nie powinna wydać tych Wytycznych?

Francuski Związek Banków wskazał w swojej argumentacji, że EBA nie mogła wydawać wytycznych w przedmiocie zarządzania produktowego bankowości detalicznej, ponieważ takie uprawnienie wprost nie wynika ani z rozporządzenia powołującego do życia EBA, ani z sektorowych aktów ustawodawczych prawa UE.

Owszem w rozporządzeniu powołującym EBA wskazano, że jednym z celów działania EBA jest wzmacnianie ochrony klientów i konsumentów, ale czy to ogólne stwierdzenie jest dostateczne do tego, żeby EBA wydała wytyczne dot. zarządzania produktowego w odniesieniu do klientów detalicznych.

Szczególnie, że w przedmiocie zarządzania produktowego, który jest kategorią ściśle powiązaną z wymogami MIFID II, wytyczne zostały wydane przez ESMA (Europejski Urząd Nadzoru nad Giełdami i Papierami Wartościowymi) w lutym 2018 r.

Jaka jest rola profesjonalnych organizacji zrzeszających przedsiębiorców?

Na kanwie tego postępowania pojawiło się także bardzo istotne pytanie o zakres uprawnień przysługujących zrzeszeniom przedsiębiorców, takim jak m.in. Francuski Związek Banków. Na wstępie zauważyć należy, że TFUE zawiera przepisy regulujące kto jest uprawniony i pod jakimi warunkami do składania do TSUE skargi na nieważność aktu UE.

Należy zauważyć, że wspomniany już art. 263 TFUE daje uprawnienie dla osób prawnych do składnia skargi do TSUE, ale pod warunkiem, że taki zaskarżany akt bezpośrednio i indywidualnie dotyczy skarżącego.

Zatem pojawia się pytanie, czy wykonywanie zadań izby zrzeszającej, która reprezentuje interesy swoich członków, jest dostateczną przesłanką, aby uznać, że występuje bezpośredni wpływ aktu na taki podmiot.

Odpowiedzi TSUE na stawiane pytania będą miały znaczenie nie tylko dla instytucji finansowych i sektora bankowego

Twierdząca odpowiedź na to pytanie wpłynie na wzmocnienie roli izb gospodarczych i na realne uprawnienie do występowania przed TSUE w ramach ochrony interesów swoich członków.

Wreszcie, orzeczenie wydane przez TSUE będzie miało wpływ na określenie związku między art. 263 TFUE i 267 TFUE, a więc przyczyni się do wyjaśnienia wątpliwości z zakresu przepisów instytucjonalnych prawa UE.

Co powiedział Rzecznik Generalny?

Co prawda, orzeczenie w sprawie nie zostało jeszcze wydane, ale 15 kwietnia opublikowano opinię Rzecznika Generalnego. Nie jest to ani orzeczenie, ani też jego zapowiedź. Natomiast argumentacja przytoczona przez Rzecznika i jego sposób rozumowania może zostać powtórzona przez Trybunał. Ponadto zasługuje ona na analizę, ponieważ rzuca nowe światło na postrzeganie tych zagadnień.

Rzecznik wskazał, że w jego ocenie:

1) Prawo UE dopuszcza możliwość złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie oceny ważności niewiążących aktów unijnych.

2) Federacja zawodowa może, w drodze zarzutu niezgodności z prawem wniesionego do sądu krajowego, zakwestionować wytyczne skierowane do jej członków, których interesy chroni, nawet jeśli takie wytyczne nie dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

3) Wytyczne dotyczące nadzoru nad produktami i ustaleń dotyczących zarządzania produktami bankowości detalicznej powinny zostać uznane za nieważne, o ile EBA działał poza uprawnieniami przyznanymi mu na mocy rozporządzenia nr 1093/2010. Dalej Rzecznik Generalny wskazuje, że wydane Wytyczne wychodzą poza zakres uprawnienia z rozporządzenia 1093/2010.

Pozostaje teraz czekać na to jakie odpowiedzi na stawiane pytania udzieli TSUE, ponieważ będą one miały znaczenie nie tylko dla instytucji finansowych i sektora bankowego, ale mogą się przyczynić do wyjaśnienia w przedmiocie zależności między trybem postępowania prejudycjalnego a skargą na nieważność aktu UE.