Euro – których warunków konwergencji nie spełniamy?
Kryteria konwergencji, określone przepisami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, pozwalają na ocenę, czy dane państwo członkowskie objęte derogacją (spoza strefy euro) jest gotowe do przyjęcia euro i czy przystąpienie danego państwa do strefy euro nie narazi jego samego, ani innych państw strefy na ryzyko ekonomiczne.
Dwa rodzaje kryteriów
Podkreślenia wymaga, że kryteria te dzielą się na dwie grupy. Po pierwsze są to kryteria gospodarcze – określające, czy dane zainteresowane państwo jest gotowe do integracji z systemem walutowym strefy euro.
Po drugie, wymogi dostosowania przepisów – dające pewność, że przepisy monetarne danego państwa, zwłaszcza przepisy odnoszące się do banku centralnego, są spójne z tymi strefy euro. Często w dyskusji publicznej zwraca się uwagę jedynie na tę pierwszą grupę.
Kryteria gospodarcze – stabilne ceny
Wśród kryteriów gospodarczych wymieniamy cztery. Pierwsze to warunek stabilnych cen, który wymaga, by inflacja nie przekraczała o więcej niż 1,5 % inflacji 3 najbardziej stabilnych państw członkowskich.
Inflacja w Polsce przy okazji ostatniego raportu o konwergencji wynosiła 1,4%, będąc poniżej warunku referencyjnego na poziomie 1,9%.
Równowaga finansów publicznych
Drugim jest warunek długotrwałej równowagi finansów publicznych stanowiący, że dane państwo nie może podlegać procedurze w zakresie nadmiernego deficytu, tj. deficyt publiczny może wynieść najwyżej 3% PKB, a dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB.
Polska od 2015 roku nie jest objęta tą procedurą. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć niekorzystną prognozę KE, która przestrzega m.in. przed ryzykiem wzrostu stóp i inflacji w Polsce.
Stabilna waluta
W następnej kolejności warunkiem jest posiadanie stabilnego kursu walutowego dotychczasowej waluty krajowej wobec euro. W celu jego spełnienia dane państwo musi przez co najmniej 2 lata uczestniczyć w mechanizmie walutowym (ERM II). W tym czasie waluta krajowa nie może wykazywać silnych wahań względem centralnego parytetu ERM II, a sam parytet nie może bycć obniżany względem euro.
Ma to na celu sprawdzenie, czy nie dochodzi do poważnych napięć pomiędzy walutami. W przypadku Polski warunek nie jest spełniony, gdyż nie uczestniczymy w ERM II. Ponadto odnośnie do złotego należy mieć na uwadze, że w ostatnich kilku latach podlegał on dość istotnym wahaniom kursu wobec euro.
Stabilne stopy procentowe
Ostatnim warunkiem jest posiadanie przez dane państwo stabilnych długoterminowych stóp procentowych – mogą one przekraczać najwyżej o 2 punkty procentowe stopy 3 najstabilniejszych pod tym względem państw członkowskich.
Stopy procentowe oblicza się na podstawie długoterminowych obligacji państwowych lub porównywalnych papierów wartościowych. Polskie stopy procentowe spełniały ten wymóg w ostatnim raporcie KE, który stanowił, że ich oprocentowanie wynosiło średnio 3,3%, przy wartości referencyjnej wynoszącej 3,2%.
Warto także pamiętać, że przy ocenie spełnienia warunków konwergencji instytucje UE biorą także pod uwagę wyniki integracji rynków, sytuację i rozwój równowagi płatności bieżących oraz ocenę rozwoju jednostkowych kosztów pracy i innych wskaźników cen.
Wymogi dostosowania przepisów
Wymogi te mają za zadanie weryfikować, czy przepisy krajowe odnoszące się do prowadzenia polityki monetarnej, pozycji konstytucyjnej banku centralnego oraz jego niezależności są zgodne z przepisami Traktatu o funkcjonowaniu Unii i ze statutami Europejskiego Systemu Banków Centralnych oraz EBC.
W odniesieniu do Polski Komisja Europejska zwraca uwagę na potrzebę zmian w szczególności w ustawie o NBP.
