Czas wyzwań, sukcesów i wytężonej pracy

Srebrny jubileusz Centrum Prawa Bankowego i Informacji skłania nie tylko do rocznicowych wspomnień, ale również do refleksji nad minionym ćwierćwieczem. W jaki sposób u progu transformacji ustrojowej udało się stworzyć podstawy funkcjonowania systemu bankowego, który pod wieloma względami jest postrzegany na świecie jako wzorcowy?

– Można wskazać kilka czynników, które sprawiły, że w relatywnie krótkim czasie udało się uzyskać tak pozytywny efekt. Umiejętne wykorzystanie doświadczeń z zagranicy uchroniło polski sektor bankowy przed powielaniem błędów, uprzednio popełnionych w innych krajach. Tak imponujący rozwój polskiej bankowości nie byłby oczywiście możliwy, gdyby we wstępnej fazie ewolucji sektora nie doszło do importu kapitału. Konsekwencją tej strategii było wprowadzenie na rodzimy rynek najnowszego know-how, odpowiednich do nowych realiów gospodarczych zasad organizacji, wysoko- kwalifikowanych specjalistów czy wreszcie nowoczesnych technologii bankowych. Dziś często można spotkać się z opinią, że wysoki udział kapitału zagranicznego stanowi obciążenie dla polskiej bankowości, należy jednak wziąć pod uwagę, iż był to jedyny skuteczny sposób, aby skostniałe struktury i archaiczne rozwiązania adekwatne dla gospodarki nakazowo-rozdzielczej przekształcić w nowocześnie funkcjonujący system bankowy właściwy dla wolnego rynku. Równolegle w niezwykle krótkim czasie udało się wyszkolić olbrzymie grono profesjonalnych bankowców. Pierwsza połowa lat 90. przyniosła dynamiczny rozwój uczelni o profilu ekonomicznym i bankowym, w tworzeniu których aktywnie uczestniczyli pracownicy naukowi istniejących szkół wyższych i instytutów badawczych. Sukces transformacji rodzimego sektora bankowego był wreszcie efektem stworzenia nowoczesnych regulacji prawnych, odpowiadających wyzwaniom nowego ustroju polityczno-gospodarczego Polski.

Z dużą satysfakcją mogę przypomnieć, że ówczesna Bankowa Spółka Prawnicza, która w późniejszym okresie ewoluowała w Centrum Prawa Bankowego i Informacji, była ośrodkiem istotnym dla powodzenia całego procesu, aktywnie uczestnicząc w projektowaniu i wdrażaniu licznych rozwiązań kluczowych dla funkcjonowania polskich banków i otoczenia bankowego. Warto wymienić te najważniejsze: ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, nowoczesne prawo bankowe, ustawę o za- stawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawę o Narodowym Banku Polskim czy też przepisy regulujące działalność nadzoru nad rynkiem finansowym. Ten relatywnie niewielki podmiot potrafił zgromadzić wybitnych ekspertów z całego kraju, którzy opiniowali wiele projektów i współtworzyli liczne regulacje, nie tylko odnoszące się stricte do sektora bankowego.

Jakie cechy dorobku prawnego minionych 25 lat sprawiają, że przepisy te stanowią stabilny i pewny fundament rozwoju bankowości w tak dynamicznie zmieniających się realiach?

– Życie gospodarcze z reguły wyprzedza aktywność legislatorów. Nie da się z góry przewidzieć kierunków rozwoju danej dziedziny gospodarki i zaprojektować rozwiązań optymalnych, które utrzymają aktualność przez wiele lat. W przypadku przepisów regulujących funkcjonowanie rynku finansowego mieliśmy do czynienia z sytuacją odwrotną – tworzone regulacje nierzadko wyprzedzały ewolucję rynku. Kiedy tylko pojawiła się potrzeba gwarantowania depozytów, udało się stworzyć kompleksowy system ich ochrony, którego główny kształt utrzymał się zasadniczo po dziś dzień, pomimo licznych nowelizacji i zmian prawnych. Regulacją, która od jej uchwalenia w roku 1997 r. wciąż co do zasady pozostaje aktualna i odpowiada wyzwaniom teraźniejszości, jest również prawo bankowe. Warto przypomnieć, że ustawa ta przyniosła rozwiązania właściwe dla gospodarki rynkowej. Dzięki prawu bankowemu udało się definitywnie odrzucić dziedzictwo realnego socjalizmu w postaci administracyjnego postrzegania bankowości. W go- spodarce nakazowo-rozdzielczej bank był urzędem, który rozdzielał środki dla sektora państwowego, prawo bankowe przyniosło pełne zrównanie praw klientów z sektora publicznego i prywatnego, a jeśli chodzi o tych ostatnich, wyodrębniono i szczegółowo określono również prawa konsumentów. W mojej ocenia ustawa ta w pierwotnym kształcie była, jak na tamte czasy, rozwiązaniem bardzo nowoczesnym. Oczywiście z chwilą przystąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej musiały nastąpić istotne zmiany w prawie bankowym, związane z wymogami prawa europejskiego. Przełomowe znaczenie miało również uchwalenie ustawy o NBP, będące wszak wynikiem przyjęcia nowej konstytucji, która wymagała zagwarantowania niezależności banku centralnego. Warto wspomnieć również o reformie nadzoru z roku 2006, która przyniosła oddzielenie regulatora od banku centralnego. Mieliśmy wówczas do czynienia z budową zupełnie nowego urzędu, z nowymi uprawnieniami nadzorczymi. Centrum Prawa Bankowego i Informacji aktywnie współpracuje z KNF od chwili powołania tej instytucji, uczestnicząc w procesie opiniowania projektów rekomendacji.

Dzisiejsze CPBiI to również systemy wymiany informacji. W jakich okolicznościach pojawił się pomysł, aby poszerzyć działalność o ten obszar?

– W toku rewolucyjnych przekształceń polskiej bankowości w początku lat 90. ub. wieku bardzo szybko okazało się, jak olbrzymie znaczenie dla bezpieczeństwa zarówno samych banków, jak również ich klientów, ma właściwe przeprowadzenie procesu badania zdolności kredytowej i oceny ryzyka kredytowego, a tym samym również wiarygodności kredytobiorcy. U progu transformacji sektor bankowy nie dysponował jednakże centralnym systemem wymiany informacji, pozwalającym na weryfikację zdolności kredytowej klienta na podstawie danych przykazanych przez wszystkie pozostałe instytucje finansowe. Związek Banków Polskich był tu inicjatorem budowy takiego systemu powiązanych baz danych, które utworzyło i którymi administruje do tej pory Centrum Prawa Bankowego i Informacji. Rejestry te są transparentne, komplementarne, a dostawcami i odbiorcami informacji są wszystkie banki, dzięki czemu system pozwala eliminować przypadki wyłudzeń kredytowych i optymalizować decyzje kredytowe z punktu widzenia ryzyka. Olbrzymie znaczenie mają również rejestry o charakterze antyfraudowym, które pozwalają na wykrywanie nierzadko wyrafinowanych działań podejmowanych przez przestępców, obecnie coraz częściej funkcjonujących w cyberprzestrzeni. Dziś nawet trudno sobie wyobrazić, żeby sektor bankowy bez tych zasobów funkcjonował, to generowałoby olbrzymie zagrożenie i na pewno poważne straty finansowe. Myślę, że ten dorobek jest właściwie oceniany przez sektor bankowy oraz nadzór; przykładem może być implementacja projektu AMRON. W tym przypadku regulator od początku wydawał właściwe rekomendacje dla tego projektu.

Aktywność CPBiI w obszarze informacji obejmuje także inicjatywy obliczone na zwiększenie bezpieczeństwa klientów banków, żeby wspomnieć choćby system Dokumenty Zastrzeżone…

– Aktywność CPBiI w tym obszarze stanowi najlepszy do- wód na konieczność współdziałania między administracją publiczną i sektorem biznesu w celu skutecznego przeciwdziałania przestępczości, również tej wymierzonej w konsumentów niedysponujących z reguły wy- starczającą wiedzą ekonomiczną. Kampanie informacyjne systemu Dokumenty Zastrzeżone uświadomiły milionom Polaków, że samo zgłoszenie utraty dowodu tożsamości w komisariacie policji czy urzędzie gminy jest dalece niewystarczające. Równocześnie system DZ umożliwił przekazywanie informacji o utraconych dokumentach w czasie rzeczywistym do wszystkich placówek bankowych, a to z kolei pozwoliło na wykrywanie i blokowanie prób wyłudzenia kredytu z wykorzystaniem cudzego dowodem tożsamości. Olbrzymie znaczenie dla zwiększania bezpieczeństwa konsumentów, ale również ich świadomości, ma uruchomienie numeru zastrzegania kart płatniczych 828 828 828. Jest to zdecydowane ułatwienie dla osoby, która utraciła plastikowy pieniądz w różnych okolicznościach, nierzadko w miejscu, w którym trudno zgłosić się do placówki bankowej, czy nawet uzyskać informację o telefonie do kartolinii własnego banku. Propagowanie łatwych w dostępie, intuicyjnych systemów jest bardzo ważne z punktu widzenia komfortu i poczucia bezpieczeństwa konsumentów – odbiorców usług finansowych. Chciałbym również przypomnieć, że Centrum Prawa Bankowego i Informacji zawsze przywiązywało ogromne znaczenie do takich obszarów, jak ochrona tajemnicy bankowej i ochrona danych osobowych, i bardzo aktywnie uczestniczyło w procesie implementacji wszystkich regulacji dotyczących tej tematyki. Zawsze wychodziliśmy z założenia, że prawo do ochrony własnej tożsamości i do ochrony prywatności, które wynika wprost z przepisów konstytucyjnych, ma charakter absolutnie priorytetowy.