Bankowość i finanse | Pranie pieniędzy – Deloitte | Zmiany przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy wprowadzane przez Pakiet AML

Paweł Spławski
FinCrime Leader, Partner Deloitte

W skład Pakietu AML wchodzą trzy regulacje:

• Rozporządzenie AML¹.
• Rozporządzenie AMLA².
• Dyrektywa AML³.

Dokumenty te wprowadzą znaczące zmiany w podejściu do przeciwdziałania praniu pieniędzy w stosunku do stanu, który znamy obecnie.

Po pierwsze wprowadzenie Rozporządzenia AML stworzy wspólną podstawę do funkcjonowania przepisów dotyczących AML w całej UE. Rozporządzenie to będzie stosowane bezpośrednio, bez konieczności lokalnej implementacji przepisów. Wyeliminuje to różnice w podejściu pomiędzy poszczególnymi krajami, które istnieją obecnie w sytuacji, gdy przepisy lokalne tworzone w oparciu o dyrektywy europejskie mogą się do pewnego stopnia różnić.

Drugi z dokumentów – Rozporządzenie AMLA – wprowadza nowy organ nadzoru – Urząd ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (tzw. AMLA), który będzie miał kompetencje w zakresie wydawania rekomendacji, a także prowadzenia bezpośrednich działań nadzorczych.

Zasady nadzoru bezpośredniego AMLA

Zadeklarowano, że bezpośrednim nadzorem AMLA, w początkowym okresie, objętych będzie 40 największych grup finansowych w UE. Wyodrębnienie podmiotów do bezpośredniego nadzoru będzie przeprowadzone w oparciu o następujące kryteria:

• podmioty działające w co najmniej sześciu państwach członkowskich UE oraz
• podmioty lub grupy o określonym profilu ryzyka.

Jeśli do pierwszej grupy podmiotów bezpośrednio nadzorowanych zostanie zakwalifikowanych więcej niż 40 podmiotów, lista może zostać zawężona przez konsultacje z krajowymi organami nadzoru. W przypadkach gdy żaden podmiot w danym państwie członkowskim nie spełni kryteriów, AMLA może uwzględnić podmiot o wysokim ryzyku lub prowadzący znaczną działalność transgraniczną.

Nie mamy obecnie informacji, czy któryś z polskich podmiotów będzie objęty bezpośrednim nadzorem. Można się jednak spodziewać, że banki należące do międzynarodowych grup finansowych ze znaczną obecnością w krajach UE mogą się znaleźć w tej grupie. Będzie to oznaczało, że instytucje działające w Polsce będą zakwalifikowanie do bezpośredniego nadzorowania poprzez przynależność do grupy, która zostanie wskazana.

Niezależnie jednak od tego procesu rolą AMLA będzie również wydawanie wytycznych dotyczących ujednolicenia podejścia do regulacji AML, a także współpraca z lokalnymi regulatorami, mająca na celu również upomnienie praktyki nadzorczej w poszczególnych krajach UE.

Główne zmiany wprowadzane przez Pakiet AML

Najważniejsze zmiany wprowadzane przez nowe regulacje, które wpłyną na działalność banków, będą dotyczyć:

• Zmiany definicji beneficjenta rzeczywistego;
• Określenia zasady tworzenia i prowadzenia rejestrów beneficjentów rzeczywistych;
• Ograniczenia dostępu do danych w rejestrze przez osoby posiadające uzasadniony interes;
• Zmiany definicji osoby zajmującej eksponowane stanowiska politycznie;
• Ujednolicenia zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, w tym identyfikacji klienta oraz beneficjenta rzeczywistego, weryfikacji ich tożsamości, uzyskiwania informacji na temat celu i charakteru stosunków gospodarczych, monitorowania stosunków gospodarczych i transakcji, a także weryfikacji sankcyjnej;
• Wprowadzenia limitu dużych płatności gotówkowych za towary i usługi – ograniczenie płatności gotówkowych do 10 tys. euro;
• Rozszerzenie możliwości współpracy pomiędzy podmiotami w celu realizacji obowiązków wynikających z AML.

Zmiany dotyczące definicji beneficjenta rzeczywistego

Jak wspomniano wcześniej, jedna ze zmian wprowadzanych przez nowe przepisy dotyczy definicji beneficjentów rzeczywistych.

Definicja została rozszerzona i obejmować będzie osoby posiadające 25% lub więcej udziałów (lub głosów) w danym podmiocie. Dotychczas stosowano kryterium oparte o więcej niż 25% udziałów lub głosów etc. Jest to zmiana tylko pozornie nieznaczna, ponieważ większość instytucji nie posiada możliwości dynamicznego dostosowania kryteriów identyfikacji beneficjentów i systemów informatycznych wykorzystywanych w tym zakresie. Dlatego identyfikacja podmiotów posiadających 25% udziałów, które obecnie nie były kwalifikowane jako beneficjenci, może wymagać dodatkowych działań.

Rozporządzenie AML wprowadza ponadto możliwość zróżnicowania progu identyfikacji beneficjentów rzeczywistych w sytuacji, gdy Komisja Europejska oceni, że ryzyka związane z poszczególnymi kategoriami podmiotów są istotne dla rynku. Wtedy próg identyfikacji może być określony na niższym poziomie – pomiędzy 15% a 25%.

Rozporządzenie AML wprowadza również po raz pierwszy definicję pojęcia kontroli, która wcześniej nie pojawiała się w przepisach AML. Kontrola została zdefiniowana poprzez określenie pojęć bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad podmiotem prawnym, kontrolę poprzez udziały własnościowe (minimum 50% plus jedna akcja), a także kontrolę za pomocą innych środków, w tym m.in. prawa do mianowania lub odwołania większości członków zarządu lub rady nadzorczej, odpowiednich praw weta lub praw do podejmowania decyzji, decyzji dotyczących podziału zysku. Zasady te są powiązane z innymi przepisami (np. przepisami dotyczącymi rachunkowości finansowej), mogły być dotychczas wykorzystywane przez instytucje finansowe, ale w tej chwili pojęcia te zostaną uspójnione i będą stosowane konsekwentnie przez wszystkie instytucje.

Skutki wprowadzanych przepisów

Wprowadzane przepisy będą regulować w sposób kompleksowy zagadnienia AML. Kalendarz wprowadzania tych zmian został określony na lata 2025-2028, ale niektóre przepisy zaczną obowiązywać dopiero po tym okresie. Oprócz wymienionych rozporządzeń i dyrektywy, wymogi będą doprecyzowywane w formie wytycznych AMLA. Również działania związane z bezpośrednim nadzorem nad częścią podmiotów ukształtują nowe podejście dotyczące wymogów Pakietu AML i ich interpretacji.

Opisane zmiany w zakresie beneficjenta rzeczywistego mogą mieć daleko idące skutki z perspektywy banków. Zmiana definicji może spowodować konieczność przeglądu portfela klientów (remediacji) w celu wprowadzenia nowych kryteriów. Dodatkowo należy się spodziewać, że zmiany te spowodują konieczność modyfikacji systemów informatycznych, które wspierają proces KYC. Obecne systemy zazwyczaj nie dają możliwości elastycznego definiowania kryteriów identyfikacji beneficjenta.

Dodatkowo, ze względu na obszerność nowych regulacji i ilość wprowadzanych nowych rozwiązań, banki już powinny rozpocząć przygotowania do kompleksowego wdrożenia nowych przepisów.

¹ Regulation – EU – 2024/1624 – EN – EUR-Lex
² Regulation – EU – 2024/1620 – EN – EUR-Lex
³ Directive – EU – 2024/1640 – EN – EUR-Lex