Banki powinny mieć dostęp do elektronicznych ksiąg wieczystych

Zmiana zasad dostępu do elektronicznych ksiąg wieczystych, przewidziana w rządowym projekcie o sygnaturze UD 310, ma na celu ograniczenie przypadków, w których informacje w nich zawarte są hurtowo pobierane przez podmioty komercyjne i następnie udostępniane osobom trzecim z naruszeniem zasad ochrony danych osobowych.

Równocześnie ustawa powinna gwarantować odpowiedni dostęp do tych zasobów wszystkim podmiotom, które – w myśl obowiązujących przepisów lub wydanych na ich podstawie regulacji nadzorczych – muszą korzystać z danych z ksiąg wieczystych w celu realizacji zadań określonych w prawie.

Do takich podmiotów należą oczywiście banki, a ich powinności w tym zakresie określają zarówno art. 70 Prawa bankowego, jak i art. 21 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.

– Udzielając finansowania zabezpieczonego hipotecznie, bank jest zobowiązany weryfikować zarówno zdolność kredytową klienta, jak i stan nieruchomości, na której ustanawiana jest hipoteka.

Należy ustalić choćby, czy dana nieruchomość w ogóle istnieje, a także czy nie jest już przedmiotem innego zabezpieczenia hipotecznego – przypomina Norbert Jeziolowicz, dyrektor Zespołu Bankowości Detalicznej i Rynków Finansowych Związku Banków Polskich.

Kredyty hipoteczne – obowiązki banków

Również po zawarciu umowy kredytowej bank ma obowiązek monitorować stan prawny przedmiotu zabezpieczenia, a po całkowitej spłacie zobowiązania przez kredytobiorcę – wykreślić hipotekę.

Wiedza o aktualnym stanie nieruchomości objętej zabezpieczeniem lub takiej, na której ustanawiana jest hipoteka, jest również niezbędna do realizacji zadań związanych z finansowaniem z wykorzystaniem wsparcia publicznego, jak choćby programu Bezpieczny Kredyt 2%. Regulaminy tego typu programów z reguły zawierają stosowne zobowiązania dla instytucji finansowych.

Refinansowanie kredytów mieszkaniowych przez banki hipoteczne

Odrębną przesłanką wskazującą na konieczność dostępu instytucji finansowych do elektronicznych ksiąg wieczystych jest refinansowanie kredytów mieszkaniowych przez banki hipoteczne.

– Proces transferu całych portfeli kredytów hipotecznych z banku uniwersalnego do banku hipotecznego, celem emisji listów zastawnych, obejmuje setki, czy nawet tysiące umów kredytowych, którymi trzeba cały czas zarządzać.

Każdy z kredytów jest przecież obsługiwany w nieco innym trybie. Niektóre są spłacane wcześniej, co wiąże się z koniecznością wykreślenia zabezpieczenia; w przypadku innych pojawiają się zaległości – w konsekwencji trzeba uzupełniać portfel innymi aktywami.

Wszystkie te zasady są niezwykle istotne, gdyż dzięki nim listy zastawne stanowią tak bezpieczne aktywa. Jednak aby skutecznie zarządzać takimi portfelami, musimy mieć możliwość masowego przeglądania ksiąg wieczystych – oczywiście w określonym zakresie, bez potrzeby każdorazowego uwierzytelniania – zauważa Norbert Jeziolowicz.

Sektor bankowy nie został uwzględniony w nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece

Sektor finansowy nie został uwzględniony na dość długiej liście podmiotów ex lege upoważnionych do wglądu w elektroniczne księgi wieczyste. Jest to niezrozumiałe choćby z uwagi na fakt, że inne instytucje, które – podobnie jak banki – mają ustawowy obowiązek weryfikacji danych o nieruchomościach (jak komornicy czy notariusze), korzystają już od dłuższego czasu z takiej możliwości.

Dlatego przedstawiciele sektora apelują, by analogiczne uprawnienia przyznać także bankom.

– Dzięki poprawce banki zostałyby dodane do listy podmiotów uprawnionych do wystąpienia do ministra sprawiedliwości o zgodę na wielokrotne, nieograniczone w czasie wyszukiwanie ksiąg wieczystych w centralnej bazie – czytamy w piśmie wystosowanym przez sektor bankowy do resortu sprawiedliwości w ramach konsultacji społecznych.

Czytaj także: Numery ksiąg wieczystych: czy bezpieczeństwo danych osobowych naprawdę wyklucza ich dostępność?

Jego twórcy podkreślają, że zasadność wniosku banku podlegałaby ocenie przez Ministra Sprawiedliwości w drodze decyzji.

– Proponowana poprawka nie wprowadza zatem ryzyka automatyzmu i braku kontroli dostępu banków do EKW – czytamy w dokumencie wystosowanym przez bankowców.

Podkreślają oni, że ostatecznym beneficjentem elektronizacji procesu kredytowania hipotecznego będzie klient, który zyska możliwość przeprowadzenia całej procedury z domu, w kanale zdalnym.

Gwarantowany ustawowo dostęp do e‑ksiąg wieczystych dla banków to istotny krok ku kredytom hipotecznym online.