Program Analityczno-Badawczy: podsumowanie raportów i webinariów, plany na kolejne miesiące

Robert Lidke: Jak może Pan podsumować dotychczasową realizację Programu Analityczno-Badawczego prowadzonego w ramach Warszawskiego Instytutu Bankowości?

Andrzej Banasiak: Program funkcjonuje od połowy 2019 roku. W tym czasie powstało około dziewięćdziesięciu raportów. Dotyczą one kilku obszarów. Są to: technologie i cyberbezpieczeństwo, regulacje, zdolność banków do finansowania gospodarki, rynek nieruchomości, bankowość spółdzielcza, Zielony Ład, innowacyjność i nowe technologie.

Najwięcej  uwagi poświęciliśmy do tej pory warunkom, w jakich funkcjonują banki i temu, jaką mają zdolność finansowania gospodarki. W tych obszarach kumulują się najistotniejsze problemy sektora bankowego. Wspomnę tylko, że w tej grupie tematów mówiliśmy między innymi o kredytach frankowych i o zagadnieniach związanych z kosztem kapitału.

W okresie lat 2021‒2022 poruszyliśmy kilka istotnych w tym czasie tematów. Bieżącą sytuację odzwierciedlały kwartalne raporty przygotowywane przez prof. Jana Czekaja, dr. Wojciecha Zatonia i prof. Czesława Lipińskiego oraz mój Zespół.

Banki nie mogą koncentrować się wyłącznie na tym, co same osiągają i wypracowują, ponieważ cały świat doznaje cyfrowego przyśpieszenia i nowe technologie przenikają we wszystkie obszary, w których operują banki

Raporty te dotyczyły funkcjonowania banków. Tam znajdują się omówienia sytuacji makroekonomicznej oraz opisy tego, jak funkcjonował sektor bankowy i jakie w danym czasie osiągał wyniki. Jednocześnie prezentowaliśmy symulacje dotyczące  sytuacji banków i możliwości ich działania w przyszłości.

Omawiając kwestie związane z funkcjonowaniem banków analizowaliśmy problem przewalutowania kredytów mieszkaniowych z uwzględnieniem kosztów kapitału.

Ciekawe było również badanie dotyczące wpływu tarczy antykryzysowej na funkcjonowanie mikroprzedsiębiorstw. Badanie przeprowadziła firma Kantar i prof. Katarzyna Kochaniak. Dzięki niemu dowiedzieliśmy się jak tarcze funkcjonowały z punktu widzenia tych, którzy z nich korzystali.

Inny z raportów dotyczył sprawozdawczości banków spółdzielczych i ich nadmiernych obciążeń sprawozdawczych.

Poruszyliśmy temat quantitative easing, czyli luzowania ilościowego, które było novum na rynku polskim.

Dużo uwagi poświęciliśmy rynkowi mieszkaniowemu. Poruszyliśmy temat Inclusion Housing.  Wkrótce ukażą się kolejne raporty dotyczące mieszkalnictwa. 

Przeprowadziliśmy badania dotyczące modeli biznesowych funkcjonujących na rynkach finansowych. Prof. Paweł Marszałek kierował badaniami dotyczącymi wpływu nowych technologii na zmianę modeli biznesowych banków. To bardzo istotne zagadnienie, bowiem sektor bankowy znajduje się w okresie wielkiej transformacji.

Tu widać jak silnie rozwija się cyfryzacja zarówno w obszarze płatności, ale także jak zmienia się funkcjonowanie struktur wewnątrz banków. Zaawansowane technologie wchodzą w obszar zarządzania ryzykiem, compliance, back office, front office. Widać początki robo-doradztwa, rozwija się informowanie klientów z użyciem sztucznej inteligencji.

W ramach naszego cyklu powstał też raport dotyczący strategii biznesowych banków wobec konkurencji ze strony Big Techów. Jest to istotne zagadnienie, albowiem banki nie mogą koncentrować się wyłącznie na tym, co same osiągają i wypracowują, ponieważ cały świat doznaje cyfrowego przyśpieszenia i nowe technologie przenikają we wszystkie obszary, w których operują banki.

Pierwsi w Polsce zajęliśmy się dezinformacją i propagandą w sektorze bankowym

Obecnie codziennością jest dla nas e-commerce, świat mobilnych smartfonów, media społecznościowe. Banki muszą to wszystko na bieżąco uwzględniać i dostosowywać się, nie tylko modernizując to, co same oferują, ale muszą pamiętać również o adaptacji do rozwiązań wprowadzanych przez konkurencję. Tym kwestiom był poświęcony raport prof. Stanisława Kasiewicza i prof. Lecha Kurklińskiego i dr. Jacka Woźniaka.

Sądzę, że ważne było także podjęcie przez nas cyklu tematów poświęconych Przemysłowi 4.0.

W zakresie bankowości elektronicznej zajmowaliśmy się dyrektywą PSD2, szansami i zagrożeniami jakie tworzy otwarta bankowość. Tym kwestiom uwagę poświęciło Obserwatorium.biz pod kierunkiem dr. Miłosza Brakonieckiego. O biometrii w bankowości elektronicznej i środowisku bezpieczeństwa klientów oraz o problemach elektronicznego potwierdzenia tożsamości klienta pisał prof. Jerzy Kosiński.

Chyba pierwsi w Polsce zajęliśmy się dezinformacją i propagandą w sektorze bankowym. Ten raport opracował zespół kierowany przez dr. Piotra Delę.

Jakie plany ma Pan na drugą połowę roku i rok następny?

Chcemy kontynuować cykl raportów kwartalnych z prof. Janem Czekajem i dr. Wojciechem Zatoniem, dotyczący warunków funkcjonowania banków.

Powstanie raport dotyczący problematyki związanej z ustalaniem tabel kursowych banków. Chodzi tu m.in. o odniesienie się do zarzutów dotyczących abuzywności niektórych praktyk bankowych w tym obszarze ich działania.

Chcemy opracować prognozę kosztów odpisów na ewentualne straty kredytowe banków. Będzie to zupełnie nowe spojrzenie na to zagadnienie, bowiem teraz mamy tylko informację ex post o tym, co się dzieje w tej dziedzinie, jakie są poziomy kosztów i odpisów, natomiast nie było analiz dotyczących przyszłości w fazie dekoniunktury, wprowadzania różnego rodzaju tarcz. W takiej sytuacji ryzyko nabiera innego niż dotąd znaczenia.

Kolejny temat do podjęcia to możliwości nabywcze gospodarstw domowych na rynku mieszkaniowym, także w ujęciu międzynarodowym. Chcemy pokazać jak te możliwości przedstawiają się w poszczególnych krajach, jak te możliwości mogą się kształtować w przyszłości. Zamierzamy odnieść się też do tematu dostępności kredytów mieszkaniowych w otoczeniu podwyższonych stop procentowych.

Tu pojawia się element inflacyjny. Nie wiadomo czy inflacja ustąpi. Jesteśmy przekonani, że żyjemy w środowisku niskich stóp, że wysokie stopy są chwilową anomalią. A wcale tak nie musi być. Być może przed nami jest kilka lat wysokich stóp procentowych i równocześnie wyższej inflacji.

Kolejny temat to możliwości rozwoju wspólnego biznesu przez banki spółdzielcze. W innych krajach funkcjonuje model bankowości, gdzie używa się elementów wspólnych technologii. Chcemy pokazać jak to zagadnienie rozwiązano w innych krajach, bo polskie banki spółdzielcze mają problem z wprowadzaniem produktów na poziomie zrzeszenia.

Ważny do podjęcia temat to diagnoza źródeł inflacji, policy mix i sposoby ograniczania inflacji.

Jeśli starczy nam środków chcielibyśmy zrealizować badanie dotyczące potrzeb osób niepełnosprawnych w kontekście usług bankowych i podobne badanie w odniesieniu do seniorów.

Jeśli chodzi o innowacyjność, to chcemy kontynuować temat Przemysłu 4.0. Tym razem chodzi o doświadczenia przedsiębiorstw krajowych w urzeczywistnianiu idei Przemysłu 4.0.  Byłoby to badanie, swojego rodzaju mapa drogowa, która miałaby na celu wskazanie, na którym etapie realizacji idei Przemysłu 4.0 znajduje się aktualnie Polska.

OZE i problemy ciepłownictwa to kolejne zagadnienia, z którymi chcemy się zmierzyć. Problem jest bardzo na czasie. Bliski temu zagadnieniu temat to instalacje prosumenckie i magazynowanie energii.

W bankowości elektronicznej warto jeszcze pochylić się nad zastosowaniem AI w bankowości od strony prawnej. Chodzi o analizę przepisów, regulacji oraz o kwestię transakcji oszukańczych, obowiązków powinnościowych przy korzystaniu z instrumentu płatniczego oraz o rozkład odpowiedzialności pomiędzy dostawcą usługi a płatnikiem.

Ile czasu zajmuje opracowanie raportu?

Średnio są to 3‒4 miesiące.

Prezentacjom raportów towarzyszą webinaria. To jak rozumiem pozwala na pokazanie pewnych komentarzy, dodatkowych odniesień do aktualnych wydarzeń, które mają wpływ na tematy poruszane w danym raporcie. Teraz rzeczywistość bardzo szybko się zmienia…

Ja bym powiedział, że podczas naszych webinariów pojawiają się uzupełnienia. Nie dobrze by było aby z upływem czasu raport stawał się jakimś „Archiwum X”, czymś o czym trudno dyskutować.

Podczas webinariów staramy się podnieść zagadnienia, które w raporcie albo nie były dostatecznie szeroko omówione, albo warto je omówić, aby pokazać syntetycznie jakość problemu.

Dam przykład, jeśli mamy raport o dostępności kredytu mieszkaniowego na rynku polskim i napisaliśmy go w okresie niskich stóp procentowych, może nie tych zerowych, ale na poziomie 1,5%, a omawiamy go podczas webinarium kiedy stopy są znacznie wyższe, to i tak nasz raport pokazuje, że w warunkach polskich większość rodzin, które mają więcej niż jedno dziecko ma duży problem z zakupem mieszkania 70-metrowego, czy nawet 50-metrowego.

Liczby mogą się więc zmieniać, ale pokazany przez nas w raporcie problem istnieje, tylko być może w bardziej ostrej postaci. Raport identyfikuje problem i nazywa go. Stara się również wskazać rekomendacje, mogące przyczynić się do osłabienia owego problemu.

Webinaria zachęcają do przeczytania raportu, ułatwiając przyswojenie go. Godzinna prezentacja pozwala na pokazanie głównych tez i przemyśleń.

Kolejna zaleta to goście. Oprócz autorów raportów zapraszamy praktyków, którzy komentują zagadnienie stanowiące przedmiot danego webinarium od strony biznesu i realnej gospodarki. Wskazują na istniejące w rzeczywistości problemy i trudności, które od strony akademickiej mogą czasem wydawać się nieznaczne lub nieistotne i przez to bywają pomijane.

W ten sposób staramy się, aby praktyka korzystała z dorobku nauki, ale również, aby nauka czerpała jak najwięcej spostrzeżeń i uwag od praktyków. Staramy się także unikać, aby tworzone w ramach Programu modele ekonometryczne i prognozy były oderwane od rzeczywistości. Zawsze konfrontujemy je z praktyką.

Jeśli mówimy o energetyce czy o OZE, to na webinaria zapraszamy tych, którzy budują takie instalacje, tych którzy są inwestorami i użytkownikami tych urządzeń. Jeśli tematem jest Przemysł 4.0, to zapraszamy przedsiębiorców, którzy prowadzą tego typu projekty w Polsce.

Taka dyskusja pozwala dopowiedzieć tego, czego nie doprecyzowali autorzy raportów.

Dodatkową wartością są pytania, która mogą zadawać także obserwujący webinarium…

Kontakt z odbiorcami raportu jest ważny, bo często pytający sami zetknęli się z danym problemem, mają wątpliwości, pytają jak daną kwestię rozwiązać i w efekcie pozwalają szerzej pokazać to, co omawia raport.

A jakie są echa raportów?

Fragmenty raportów są wykorzystywane w różnego rodzaju kolejnych seminariach, konferencjach. Także ich autorzy uczestniczą w tych dyskusjach.

Co jest bardzo istotne, to nazwanie danego problemu. W dyskusjach między bankami było wiele przypadków kiedy nasze raporty kwartalne, pokazujące co się dzieje w sektorze bankowym, wreszcie same symulacje pokazujące co się będzie działo w sektorze w przyszłości ‒ były często pokazywane i omawiane w środowisku bankowym, były pokazywane nadzorcom, dla których ważne jest poznanie zagrożeń mogących się pojawić w wyniku podjęcia określonych działań.

Po webinariach pojawia się szereg próśb o przysłanie raportów, pojawiają się nowi ludzie, którzy chcą te raporty dostać, a często jesteśmy proszeni o raporty na inne tematy, które wcześniej były publikowane.

Kim są uczestnicy webinariów, to sami bankowcy?

Większość uczestników to bankowcy, pracownicy NBP, przedstawiciele banków spółdzielczych, naukowcy i studenci z uczelni wyższych.

Często jest tak, że przy onlinowym odbiorze w wielu bankach odbywa się oglądanie naszych webinariów w salach konferencyjnych, gdzie transmisję obserwuje na raz kilka osób. Webinarium trwa 3 godziny i często są oglądane później po otrzymani linku.

Skład oglądających jest też uzależniony od tematyki. Jeśli mówimy o nieruchomościach, to pojawiają się także deweloperzy, przedstawiciele biur nieruchomości, inwestorzy.

Tematyka webinariów jest dostępna w zakładce konferencje na portalu aleBank.pl. Tam też są wymienione wszystkie dotychczasowe i planowane webinaria.

Tu można zapisać się na webinaria i otrzymać link do transmisji. Są one dostępne dla wszystkich zainteresowanych daną tematyką, ale warunkiem otrzymania linku jest zapisanie się na konferencję. Nasze webinaria są bezpłatne.

Które webinaria cieszyły się największym powodzeniem? (pierwsza piątka)

Wśród webinariów, które cieszyły się największym zainteresowaniem mógłbym wskazać:

1. Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków w 2020 roku.  Problematyka ujemnego oprocentowania kredytów i depozytów.

2. Długoterminowe oszczędzanie i inwestowanie Polaków oraz usługa doradcza.

3. Potrzeby dostosowań w zakresie kredytowania MŚP.

4. Modelowe relacje BS z udziałowcami i środowiskiem działania.

5. Finansowanie projektów OZE z zakresu elektroenergetyki.

W każdym z tych webinariów uczestniczyło średnio 150‒200 uczestników, zaś liczba późniejszych odsłon (odtworzeń nagranego webinarium) wahała się od 500 do 750.

Zainteresowanie uczestników tematyką badań dotyczy szerokiego spektrum obszarów podejmowanych w ramach Programu Analityczno-Badawczego.

Wśród pięciu najpopularniejszych webinariów nie znalazły się co prawda tematy dotyczące nowych technologii i cyberbezpieczeństwa, stanowiące sedno tematyki Programu Analityczno-Badawczego, co może wynikać z faktu bardzo specjalistycznej wiedzy przekazywanej podczas takiego webinarium, adresowanej do bardzo wąskiego grona specjalistów.