25-lecie ZBP i KZBS: Ćwierćwiecze i co dalej?

Jan Szambelańczyk

W ujęciu symbolicznym mijający rok znaczą obchody 25-lecia działalności Związku Banków Polskich i Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, dwóch bliźniaczych organizacji powstałych w 1991 r. A niektórzy pamiętają, że w 2016 r. mija także 30 lat od zainicjowania – przez ówczesnego prezesa Narodowego Banku Polskiego prof. Władysława Bakę i jego zespół – prac koncepcyjnych i analitycznych nad reformą polskiego sektora bankowego. Dla jednych te trzy dekady to żywe wspomnienia swych i cudzych dokonań w polskiej bankowości, niestety – co dość typowe dla naszych rodaków – ocenianych albo pozytywnie, albo negatywnie. Dla innych to niemal zamierzchła epoka o mało wyrazistych zdarzeniach, jakich wiele w procesach historycznych, lub nawet nieistniejąca w pamięci, m.in. ze względu na wiek. Mając na względzie kształtowanie świadomości obywatelskiej o procesach transformacji, warto zachęcić jednych i drugich do zapoznania się z książką autorstwa dwojga dziennikarzy Piotra Aleksandrowicza i Aleksandry Fandrejewskiej- Tomczyk pt. Reforma polskiego systemu bankowego w latach 1987-2004 we wspomnieniach jej twórców (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016).

Autorzy zaplanowali i przeprowadzili ponad 30 rozmów z uczestnikami procesu transformacji, a ich wypowiedzi poprzedzili syntetyczną charakterystyką kolejnych etapów reformy bankowej w Polsce od 1987 do 2004 r. Czytelnik ma unikalną okazję poznania informacji i subiektywnych ocen, których nie można znaleźć w innych źródłach. Zbiór rozmówców, z którymi autorzy przeprowadzili wywiady to szerokie grono osób, zajmujących różne stanowiska lub pełniących różnorodne funkcje; od najważniejszych stanowisk w państwie po wysokiej klasy specjalistów i akademików (prezydent, wicepremier, ministrowie i wiceministrowie, posłowie, prezesi i członkowie zarządu banku centralnego, kierownictwo nadzoru bankowego, prezes, przewodniczący i członkowie Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, prezesi banków komercyjnych, specjaliści w urzędach centralnych i akademicy z wiodących polskich uniwersytetów). Szczególnie cenne są informacje, refleksje i oceny nie uchwycone w oficjalnych dokumentach. Uczestnicy wywiadów dzielą się swymi wspomnieniami, przytaczając wydarzenia lub kreśląc ich kontekst sytuacyjny. Bez nich próby wyjaśnienia czy choćby interpretacji ważnych wydarzeń bądź procesów mają bardzo ograniczone prawdopodobieństwo odsłonięcia faktycznego ich przebiegu. Lektura tej książki w zestawieniu z rocznicą ćwierćwiecza KZBS i ZBP skłania do refleksji nad minionym okresem nie tylko w ujęciu przeglądu rzeczywistych procesów i zdarzeń, ale także formułowania pytań w konwencji: „co by było, gdyby?”

Ważkie pytania

Na początek warto zapytać, czy tzw. reforma Balcerowicza nie napotkałaby dodatkowych przeszkód, gdyby wcześniej nie przygotowano podwalin i nie zainicjowano reformy polskiego systemu bankowego, a w szczególności nie utworzono by dziewięciu banków komercyjnych na bazie oddziałó...