Wspólny Apel sektorów finansowego i rolniczego w sprawie skutków ew. rozszerzenia przepisów o ochronie konsumenckiej na rolników na mocy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej

W obawie o negatywne konsekwencje rozwiązań, przewidziane w Ustawie o konsumenckiej pożyczce lombardowej, zwracamy uwagę na następujące kwestie:

1. Art. 53 pkt 1 Ustawy (art. 2 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim) oraz art. 51 pkt 1 i 2 Ustawy (art. 385[5] oraz art. 720[6] Kodeksu cywilnego)

zmiana ta oznacza w praktyce, iż:

1) ochroną konsumencką zostaną objęci wszyscy rolnicy, zatem nie tylko osoby fizyczne, prowadzące gospodarstwo rolne na potrzeby swojej rodziny, nieuczestniczące w obrocie gospodarczym, ale również rolnicy, którzy w obecnym stanie prawnym kwalifikowani są jako przedsiębiorcy;

naruszono fundamentalną zasadę ochrony konsumenckiej polegającej na dążeniu do wyrównania szans słabszych, mniej doświadczonych podmiotów- uczestników rynku. Istotne znaczenie powinno mieć to, jaka faktycznie jest różnica pozycji pomiędzy stronami umowy, a nie branża w jakiej dana osoba działa;

3) finansowanie zwrotne dla rolnika ulegnie znacznemu podrożeniu i większej biurokratyzacji (finansowanie konsumenckie jest droższe o prawie 100%) Trzeba mieć bowiem na uwadze, że zupełnie inne są warunki kredytowania przedsiębiorców, a inne konsumentów (koszt obsługi kredytu, koszt ryzyka, horyzont czasowy, zabezpieczenia itp.);

4) wprowadzono wyłom w systemie ochrony konsumenta, gdyż w aktualnym stanie prawnym ochrona konsumentów oraz przedsiębiorców jest zapewniona przez odrębne grupy przepisów prawa, które są dopasowane do zagrożeń odnoszących się do konsumentów, jak i przedsiębiorców. Zagrożenia te są różne dla każdej z tych grup;

5) naruszono art. 32 Konstytucji RP o zasadzie równości i zakazie dyskryminacji. Równość w prawie odnosi się do procesu stanowienia norm prawa i nakłada na prawodawcę obowiązek nadawania prawu takich treści, które czynią zadość nakazowi jednakowego traktowania podmiotów (sytuacji) podobnych. W obecnym brzmieniu Ustawy stawia się w uprzywilejowanej sytuacji rolników kwalifikowanych jako przedsiębiorców wobec wszystkich innych przedsiębiorców;

6) zrównanie rolników-przedsiębiorców z konsumentami, a zatem w istocie nałożenie na kredytowanie inwestycyjne zasad i warunków kredytowania typowych dla kredytowania konsumenckiego, spowoduje chaos w systemie prawnym i może doprowadzić do ograniczenia finansowania tej grupy przez banki;

7) natomiast z punktu widzenia „rolników – nie przedsiębiorców” jest ona bezprzedmiotowa, gdyż aktualnie jako konsumenci są oni objęci reżimem ustawy o kredycie konsumenckim;

8) zmiana zaś polegająca na rozszerzeniu stosowania przepisów o klauzulach abuzywnych na rolników zagraża pogorszeniem sytuacji „rolników nie-przedsiębiorców”, tj. konsumentów, którzy dziś korzystają z pełnej ochrony konsumenckiej, ponieważ nadaje ww. grupie rolników ochronę jedynie w zakresie cywilnoprawnym (indywidualna kontrola sądowa postanowień umów lub w drodze pozwów zbiorowych). Zatem nie będą oni już objęci pełną ochroną instytucjonalną konsumentów, sprawowaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz rzeczników powiatowych.

Czytaj także: Czy rolnicy będą płacili więcej za finansowanie zakupu maszyn rolniczych?

2. Art. 53 pkt 1 Ustawy (art. 2 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim)

zmiana ta oznacza w praktyce, iż:

1) objęto zakresem Ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej także pożyczkę oferowaną branży rolniczej przez przedsiębiorców leasingowych, udzielających indywidualnym rolnikom finansowania w postaci tzw. pożyczek leasingowych, co oznacza że podmioty udzielające pożyczek leasingowych rolnikom będą zobowiązane do uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową, o którym mowa w art. 37 i następne Ustawy oraz spełniać inne wymogi regulacyjne (np. obowiązek stosowania dla umowy pożyczki formy pisemnej pod rygorem nieważności, co pozostaje w sprzeczności z postępującą cyfryzacją sektora leasingowego).

2) ograniczony zostanie tym samym dostęp rolników do zewnętrznego finansowania w postaci pożyczek udzielanych przez firmy leasingowe, mimo iż pożyczka leasingowa nie służy finansowaniu codziennych potrzeb konsumpcyjnych rolników. W 2022 roku branża leasingowa udzieliła pożyczek na zakup sprzętu rolniczego o wartości 4,7 mld. zł. Dla porównania, w tym samym czasie rolnicy w formie leasingu sfinansowali sprzęt rolniczy o wartości 1,3 mld zł., a z kredytu inwestycyjnego o wartości 1,9 mld zł. Uznając pożyczkę, leasing oraz kredyt inwestycyjny jako całość rynku finansowania dłużnego dla rolników, pożyczka leasingowa stanowi 60% całości tego rynku.

3) ograniczona zostanie tym samym także możliwość dostępu polskich rolników do programów unijnych dla rolnictwa, w których rolnik korzystał dotychczas z pożyczek leasingowych dla realizacji projektów współfinansowanych z dotacji unijnych. Z pożyczek leasingowych rolnicy – przedsiębiorcy finansowali najczęściej zakup drogiego sprzętu rolniczego.

W związku z powyższym apelujemy do regulatorów o podjęcie działań zmierzających do:

1) przyjęcia przez Senat poprawki legislacyjnej polegającej na wykreśleniu objęcia wszystkich rolników reżimem ustawy o kredycie konsumenckim, a więc skreślenie pkt 1 w art. 53 Ustawy, zgodnie z poniższą propozycją legislacyjną:

Propozycja poprawki:

„W art. 53 ustawy z dnia 14 kwietnia 2023r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej skreśla się pkt 1.”

2) przyjęcia przez Senat poprawki legislacyjnej polegającej na objęciu wyłączeniem podmiotowym spod Ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej także innych instytucji finansowych oraz rolników zaciągających pożyczki na cele inwestycyjne :

Propozycja poprawki do art. 2 Ustawy:

„1. Przepisy ustawy stosuje się także do umów o pożyczkę lombardową zawieranych z osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2023 r. poz. 208, 337 i 641), z wyłączeniem umów, na podstawie których przedsiębiorca zobowiązuje się oddać do dyspozycji tej osoby fizycznej środki pieniężne w celu związanym z prowadzeniem działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2023 r. poz. 208, 337 i 641), w tym na nabycie ruchomości lub nieruchomości.

„2. Przepisów ustawy nie stosuje się do banków krajowych, instytucji kredytowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz instytucji finansowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2022 poz. 2324 ze zmianami).”

3) przyjęcie przez Senat poprawki legislacyjnej polegającej na objęciu wyłączeniem podmiotowym spod Ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej pożyczek leasingowych:

Propozycja poprawki:

– w art. 51 Ustawy nadanie pkt 2 następującego brzmienia:

„2) po art. 720[5] dodaje się art. 720[6] w brzmieniu:

„Art. 720[6]. Przepisy art. 720[2] – 720[5] stosuje się do umów pożyczki zawartych z osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, z wyłączeniem umów, na podstawie których przedsiębiorca zobowiązuje się oddać do dyspozycji tej osoby fizycznej środki pieniężne w celu związanym z prowadzeniem działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2023 r. poz. 208, 337 i 641), w tym na nabycie ruchomości lub nieruchomości.”.”

Deklarujemy także gotowość do eksperckiego udziału w dyskusji dotyczącej wskazanej problematyki.

Nadto, wskazujemy na istotne nieprawidłowości formalne w procesie przyjmowania poprawek do Ustawy na etapie prac sejmowych, o czym szerzej mowa w opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu z 28 kwietnia 2023 r. Przyłączamy się do głosu wyrażonego w tej opinii, iż tryb wprowadzenia zmian do Kodeksu cywilnego oraz ustawy o kredycie konsumenckim poprzez art. 51 oraz art. 53 pkt 1) Ustawy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego pozostaje niezgodny z Konstytucją.

Pragniemy przy tym również zauważyć, że Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu poddaje w wątpliwość merytoryczną zasadność wprowadzenia zmiany do art. 2 Ustawy (vide str. 5 opinii). W pełni te wątpliwość podzielamy i proponujemy zmianę art. 2 Ustawy jak powyżej.

Apel ma charakter otwarty – organizacje reprezentujące środowiska dotknięte regulacją mogą do niego przystępować, aż do czasu rozwiązania problemu.