Turcja na krawędzi kryzysu

Eksperci spodziewali się podwyżki o 1 p.p z obecnych 17,75 proc. do 18,85 proc. i chociaż poziom ten wydaje się niebotyczny porównując do zerowych stóp EBC, to Turcja zmaga się z wysoką inflacją, która w czerwcu wyniosła 15,4 proc. r/r. Za decyzją stoi prezydent Erdogan i właśnie brak niezależności banku centralnego budzi ogromne obawy międzynarodowych obserwatorów. Przypomnijmy, że pod koniec czerwca Erdogan i jego partia wygrali wybory prezydenckie i parlamentarne uzyskując w zasadzie władzę całkowitą. Jedną z pierwszych decyzji prezydenta było nadanie sobie możliwości wyboru prezesa i wiceprezesów banku centralnego, a także mianowanie swojego zięcia ministrem finansów.

Turecka lira straciła już ponad jedną czwartą wartości względem dolara

Od początku 2018 r. turecka lira straciła już ponad jedną czwartą wartości względem amerykańskiego dolara, a wydarzenia polityczne w tym kraju nie napawają optymizmem i wskazują raczej na kolejne spadki. Przyśpieszająca inflacja, słabnąca waluta i rekordowo wysokie rentowności obligacji skarbowych, przy dużym udziale zadłużenia zagranicznego powodują, że Turcji grozi kryzys na szeroką skalę.

Erdogan – ekonomista z wykształcenia – jest zagorzałym przeciwnikiem wysokich stóp procentowych, a sam twierdzi, że ich podwyżki nie są narzędziem do zwalczania inflacji, a raczej jej powodem. Erdogan promuje gołębią politykę pieniężną, aby dalej napędzać tempo wzrostu gospodarczego poprzez utrzymanie wysokiego poziomu konsumpcji i inwestycji (brzmi to bliźniaczo podobnie do ostatniej krytyki Trumpa dla polityki podwyżek stóp procentowych przez FED) Pomimo, że imponujący, to wzrost gospodarczy na poziomie 7,4 proc. w 2017 r. był dwukrotnie wyższy od potencjalnego długoterminowego poziomu wzrostu PKB – wskazują analitycy. Na ten rok prognozy przewidują już tylko wzrost na poziomie 4,2 proc.

Luźna polityka fiskalna

Powodem wysokiej inflacji jest głównie luźna polityka fiskalna. Turecki rząd chcąc stymulować szybki wzrost obniżał podatki, wprowadził dotacje dla firm oraz gwarancje kredytowe dla sektora prywatnego. Agencja ratingowa S&P w maju obniżyła rating dla Turcji z BB/B do BB-/B i ostrzegała o przegrzaniu gospodarki. Wzrost PKB był finansowany napływem zagranicznego kapitału, który spowodował, że Turcja ma jeden z najwyższych na świecie deficytów na rachunku bieżącym na poziomie 5,9 mld USD w maju, a roczny deficyt ma wynieść wg szacunków 54,8 mld USD. Kwota ta stanowi 6,4% PKB Turcji, które w 2017 r. wyniosło 851 mld USD. Dodatkowo gospodarka Turcji jest silnie zadłużona w walutach obcych. Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego dług zagraniczny brutto (zawierający zarówno zadłużenie rządu jak i przedsiębiorstw) jest w 90 proc. denominowany w walutach obcych i osiągnął 67,7 proc. PKB. Taki odsetek jest najwyższym wśród krajów rozwijających się (drugie są Węgry – 63,8 proc., a trzecia Polska – 55,6 proc.).

Turecki bank centralny poinformował, że wg stanu na koniec marca tureckie firmy sektora prywatnego posiadają zadłużenie w walutach obcych (głównie dolar – 60 proc. i euro – 35proc.) w wysokości ok. 245 mld USD z czego 53 proc. to zadłużenie instytucji finansowych, przede wszystkim banków. Od końca marca kurs liry spadł o blisko 19 proc. względem dolara i 22 proc. względem euro. Przy tak istotnym wzroście realnego zadłużenia niektóre tureckie banki mogą mierzyć się z widmem upadłości. Potwierdza to ostatni raport agencji Fitch, która nie tylko obniżyła rating Turcji z BB+ do BB, ale również wydała osobny raport o stanie tureckiego sektora bankowego obniżając rating większości tureckich banków o dwa poziomy. Trzy z czterech największych tureckich banków: Ziraat Bank, İş Bank i Akbank otrzymały rating BB- z perspektywą negatywną, czyli poniżej ratingu Turcji i tylko jeden poziom nad ratingiem wysoce spekulacyjnym. Jako zagrożenia agencja wskazuje na: ryzyko ingerencji rządu w działania banków, wysokie koszty refinansowania zadłużenia oraz istotny 7-8 proc. poziom NPL (non-performing loans) w sektorach energetycznym i budowlanym, w których banki posiadają znaczące zaangażowanie. Warto dodać, że kłopoty branży energetycznej wynikają głównie z wysokich kosztów obsługi zadłużenia w walutach obcych, które wynosi około 50 mld USD. Tureckie banki udzielały tureckim firmom kredytów w dolarach i euro, oraz same zadłużały się w obcych walutach, co miało naturalnie mitygować ekspozycję na ryzyko walutowe, ale w tym wypadku jest to podwojenie ryzyka, ponieważ zadłużone firmy nie są w stanie obsługiwać swojego zadłużenia, które rośnie wraz z deprecjacją liry – i to samo dzieje się z zadłużeniem banków.

Zła wiadomość dla polskich funduszy inwestycyjnych

Kłopoty Turcji i w szczególności tureckich banków nie są dobrą wiadomością dla polskich funduszy inwestycyjnych, które jeszcze niedawno chętnie inwestowały nad Bosforem. Według danych portalu analizy.pl na koniec 2017 r. zaangażowanie polskich TFI w tureckie papiery wynosiło 2,4 mld zł (o 25 mln więcej niż w amerykańskie aktywa), a połowę tej ekspozycji stanowiły obligacje przedsiębiorstw, w tym głównie tureckich banków.

Czy jest jakaś szansa na poprawę sytuacji w Turcji? Wydaje się, że w najbliższym czasie Erdogan nie zacieśni polityki fiskalnej i dalej będzie stosował naciski na bank centralny, ponieważ w 2019 r. odbędą się wybory samorządowe, a ewentualne cięcia mogą nastąpić dopiero po wygranej. Istnieje jednak duże ryzyko, że turecka gospodarka nie wytrzyma do tego czasu, jeśli inflacja wciąż będzie rosnąć, a lira osłabiać, a nie widać sygnałów, aby miało się to zmienić. Już teraz obsługa zadłużenia zagranicznego przez rząd i sektor prywatny jest skrajnie trudna, a zaufanie inwestorów zagranicznych wyjątkowo niskie. Z pomocą może przyjść Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który mógłby dokonać bailoutu i zrefinansować zadłużenie Turcji. Na pewno MFW narzuciłby wtedy obostrzenia monetarne i fiskalne, a także nakazałby przywrócenia niezależności banku centralnego. Pamiętajmy jak niechętnie Grecja przestrzegała podobnych zaleceń, a biorąc pod uwagę dotychczasowe rządy Erdogana, ciężko przewidywać, aby turecki rząd poddał się dyktatowi międzynarodowych instytucji.

Źródło: Wojciech Bartosik, Analityk, Dom Maklerski Michael/Ström