Temat numeru: Miasta otwarte na innowacje

Bogdan Sadecki

Przed polskimi miastami w najbliższych dekadach stoi trudne wyzwanie: będą musiały przystosowywać się do dużych zmian czekających miasta w całej Europie. W naszym kraju startują jednak z pozycji dużo słabszej niż miasta bardziej rozwiniętych krajów Unii Europejskiej (wieloletnie zaniedbania infrastrukturalne). Potrzebne będą nie tylko pieniądze, aby sprostać tym wyzwaniom, ale również otwartość na innowacje zwłaszcza w kilku kluczowych dziedzinach.

Wspieranie działań poprawiających innowacyjność miast wysuwa się na czoło unijnych priorytetów. Komisja Europejska uruchomiła 10 lipca 2012 r. inicjatywę pn. Inteligentne Miasta i Wspólnoty – Europejskie Partnerstwo Innowacji (Smart Cities and Communities European Innovation Partnership). Celem przedsięwzięcia jest wygospodarowanie środków na rozwijanie technologii z dziedziny energetyki, transportu oraz informatyki i telekomunikacji, które w widoczny sposób poprawiają funkcjonowanie miast.

Światowe miasta zmierzać będą w kierunku tzw. inteligentnych miast, które pozwalać będą na bardziej efektywne użycie transportu i efektywne zarządzenie energią. Do udziału zaproszono miasta i co ważne biznes. Ideą programu jest współpraca, wypracowanie innowacyjnych rozwiązań odpowiadających na najważniejsze wyzwania europejskich miast. Równie ważne jest tworzenie popytu na technologie, nad którymi pracuje przemysł – by miały szansę zostać szybko wdrożone. Stworzone dzięki temu rozwiązania mają spełniać wiele celów. Mają przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju i modernizacji miast, pozwolić na poprawienie efektywności m.in. energetycznej oraz sprawić, by miasta jeszcze lepiej spełniały swoje funkcje społeczne.

Inicjatywa wpisuje się jednocześnie w program Europa 2030 – zwiększanie innowacyjności całej Unii Europejskiej oraz realizację ambitnych celów UE w kwestii ograniczenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Co roku przyznawane będą na tę inicjatywę fundusze – na 2013 r. 365 mln euro.

Środki na realizację celów w tej inicjatywie pochodzić będą z wielu źródeł. Pieniądze na programy w ramach polityki wspólności znajdą się w Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund – ERDF), Europejskim Funduszu Społecznym (European Social Fund – ESF) i Funduszu Spójności (Cohesion Fund – CF). Nacisk ma być położony na prowadzone przez przemysł wdrażanie technologii w energetyce, transporcie oraz informatyce i telekomunikacji. Za pośrednictwem 7. Programu ramowego współfinansowane będą projekty badawcze dotyczące tych obszarów, a następnie w ramach zastępującego go za półtora roku programu Horyzont 2020.

Teleinformatyka w służbie miasta

Innowacje z dziedziny teleinformatycznej dają spore możliwości poprawy działania miasta, lepszej obsługi mieszkańców (urząd blisko obywatela) i poprawy jakości ich życia. Nie da się ukryć, że oczekiwania ludzi rosną. Miasta, chcąc zmieniać, poprawiać sposób funkcjonowania, powinny w większym niż dotychczas stopniu wykorzystywać nowoczesne technologie – internet czy technologie mobilne. Od kilku lat można już obserwować różne inicjatywy w miastach całej Polski.

Liczne systemy zarządzania wdrożono w urzędach, otwarte punkty dostępowe do internetu (hot spot) czy systemy powiadamiania mieszkańców za pośrednictwem wiadomości SMS.

Wsparcie takie może dotyczyć spraw urzędowych, np. odbiór dokumentów, zapłata podatków, a także informacji – ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach pogodowych czy zbiórce odpadów, np. metalowych. Tego typu system powiadamiania od kilku już lat z sukcesami prowadzi m.in. miasto Racibórz na południu Polski.

E-kolejka – system internetowej rezerwacji wizyt w Departamencie Obsługi Mieszkańców Urzędu Miasta w Białymstoku – jest dobrym przykładem sposobu na usprawnienie pracy i polepszenie komunikacji pomiędzy urzędem a mieszkańcami. Niepotrzebna jest do tego żadna specjalna rejestracja. Osoby korzystające z systemu w momencie wizyty pobierają bilet, wpisując na dotykowym monitorze swój numer PESEL. Innowacje mają spowodować, aby miasto było przyjaźniejsze. Ważne jest, by takie inicjatywy wspierano. W uruchomionym w Łodzi – z inicjatywy Uniwersytetu Łódzkiego i Fundacji Ulicy Piotrkowskiej – portalu nasza.piotrkowska.pl oferowane są m.in. zniżki w sklepach, restauracjach czy instytucjach kulturalnych zlokalizowanych przy tym głównym deptaku miasta. Celem podstawowym, obok zarobku, jest jeszcze lepsze ożywienie centrum miasta.

Ważnym elementem innowacji są tabliczki z kodami 2D (tzw. QR code). Są dostępne na przystankach komunikacji miejskiej niektórych ośrodków od 3 lat. Postęp w technologii telefonii komórkowej jest szybki i już po kilku latach użytkowania wymaga dodania do już istniejących coraz to nowych rozwiązań. Miasta we współpracy z firmami prowadzą prace związane z produkcją nowoczesnych tabliczek, które oprócz QR kodów będą posiadały kody radiowe NFC.

NFC jest technologią wykorzystywaną do transmisji danych poprzez zbliżenie nadajnika i odbiornika na odległość kilku centymetrów (podobnie działa np. Urbancard, karty kredytowe typu PayPass). W najnowszych telefonach (smartfonach) instalowane są moduły dające możliwość wykorzystania tego typu transmisji. Tabliczka pełni rolę karty, a telefon będzie mógł odczytać rozkład jazdy linii zatrzymujących się na danym przystanku. Wystarczy zbliżyć telefon do ikony.

Przygotowanie na innowacyjność

– Samorządy są przygotowane do realizacji pewnych zadań, które mają charakter standardowy. Naturalnie zdarzają się wyjątki, bardzo aktywne samorządy, które poszukują nowatorskich rozwiązań, poszukują ograniczenia kosztów zużycia energii. Niemniej jednak praktyka samorządowa ostatnich lat polegała na nadganianiu cywilizacyjnej zapaści. W 1990 r. zastaliśmy nasze miasta i gminy w sytuacji skrajne zniszczonych systemów komunalnych. 10-15 pierwszych lat polegało na wyrównywaniu różnic. Dopiero teraz wchodzimy w fazę, w moment przełomowy, w którym można byłoby zacząć inwestować w inteligentne technologie, które pozwoliłyby nam nawet wyprzedzić rozwiązania stosowane w innych krajach – powiedział przed dwoma laty Grzegorz Roman, członek zarządu województwa dolnośląskiego, w panelu dyskusyjnym zorganizowanym przez URE podczas konferencji „Energia dla inteligentnych miast – smart grid lokalnie i w regionach”.

W ostatnich kilku latach pojawia się coraz więcej przykładów lokalnych innowacyjnych inicjatyw samorządowych – w dużych miastach, jak i w małych miasteczkach. Z wielu powodów jest teraz dobry okres na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań miejskich. Jest to łatwiejsze dlatego, że rośnie nacisk w Unii Europejskiej na te obszary. W wielu wypadkach konieczność dostosowania się do zaostrzanych przepisów będzie wymuszać innowacyjność.

Polskie miasta i gminy dojrzewają do zmian. Podejmują się wdrażania zmian wykorzystujących nowoczesne technologie w celu usprawniania działania urzędów, uczynienia ich bardziej przyjaznymi.

Kraków

Unikalny w skali Polski system informacji komunikacji miejskiej dla mieszkańców i turystów powstał w Krakowie. Łączy on technologię kodów QR z wiatami przystankowymi oraz działaniami w serwisie internetowym jakdojade.pl. Po miesiącu od uruchomienia projektu z systemu korzystało poprzez łącza internetu mobilnego (telefony komórkowe) ponad 80 tys. osób. Wygenerowały one 2055 pobrań kodów QR w Krakowie (źródło: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A.).

Pasażerowie komunikacji miejskiej w Krakowie w czerwcu 2012 r. mieli możliwość sprawdzenia na przystanku poza rozkładem jazdy trasy dojazdu do wybranego przez siebie miejsca. Wszystko to działo się dzięki pierwszemu w Polsce rozwiązaniu wykorzystującemu technologię kodów QR (z ang. Quick Response, czyli dwuwymiarowych obrazków zawierających zaszyfrowaną informację zapisaną w postaci czarno-białych punktów).

Karty informacyjne z unikalnym kodem QR umieszczone zostały od czerwca w gablotach obok rozkładów jazdy. Po zeskanowaniu kodu telefonem komórkowym pasażer mógł zobaczyć na wyświetlaczu swojego telefonu stronę www serwisu jakdojade.pl. Na cyfrowej mapie mógł obejrzeć dokładne położenie wiaty, przy której się obecnie znajduje. Miał możliwość wpisania adresu docelowego swojej podróży. Po niedługiej chwili otrzymywał na ekranie swojego telefonu informację o możliwych połączeniach do wybranego miejsca. Dodatkowo mógł także uzyskać informację o obiektach znajdujących się w pobliżu wiaty, przy której się znajdował (np. stadion, strefa kibica, lotnisko itp.).

System nie zadziałałby bez współpracy wielu podmiotów: Urzędu Miasta Krakowa, MPK S.A. w Krakowie, domu mediowego OMD oraz partnera projektu firmy McDonald’s, pomysłodawcą projektu był AMS.

Wypowiedzi użytkowników o nowym projekcie są bardzo pozytywne. Z relacji pasażerów, a także turystów obcojęzycznych wynika, że ta forma informacji jest bardzo pomocna, zwłaszcza gdy ktoś nie zna miasta. Do MPK S.A. wpływają liczne pytania i prośby o to, aby zwiększyć liczbę punktów z informacją QR, np. o duże punkty przesiadkowe, o kina, teatry, muzea czy znane restauracje.

Kraków to miasto otwarte na nowoczesne rozwiązania służące mieszkańcom i gościom. QR kody na przystankach to doskonały sposób na dostęp do szybkiej informacji na temat połączeń w komunikacji miejskiej.

Miasto wykorzystało połączenie serwisu internetowego z kodami QR do zwiększenia jakości obsługi podróżujących środkami komunikacji miejskiej. System jest uniwersalny – służy zarówno mieszkańcom, jak i turystom. Latem 2012 r. działał już na 1743 przystankach w mieście.

Statystyki projektu dla miasta Krakowa 1743 przystanki w Krakowie wygenerowały:

– Na ulicy: 353 681 osób (15-75 lat), które miały kontakt z kampanią testową QR przynajmniej jeden raz w Krakowie

– W sieci internet (aplikacja jakdojade.pl):

• 2055 pobrań kodów QR w Krakowie
• 80 411 unikalnych użytkowników korzystających z aplikacji przez internet mobilny w Krakowie (np. telefony komórkowe)
• 369 379 unikalnych użytkowników w samym Krakowie (komputery stacjonarne i komórki)

Wrocław

W lipcu 2009 r. dział e-promocji przy współpracy z wydziałem transportu umieścił tabliczki z kodami 2D (tzw. QR code) na wszystkich przystankach komunikacji miejskiej. Po trzech latach użytkowania system wymagał dodania nowych rozwiązań. Zostały zakończone prace związane z produkcją nowocześniejszych tabliczek, które prócz QR kodów będą również posiadały kody radiowe NFC (źródło: www.wroclaw.pl).

NFC to technologia wykorzystywana do transmisji danych poprzez zbliżenie nadajnika i odbiornika na odległość kilku centymetrów. W ten sposób działa np. Urbancard oraz karty kredytowe typu PayPass. W najnowszych telefonach (tzw. smartfonach) montowane są już moduły dające możliwość korzystania z tego typu transmisji. Nowa tabliczka będzie pełniła rolę karty, a telefon będzie mógł odczytać rozkład jazdy linii zatrzymujących się na danym przystanku.

Wystarczy zbliżyć telefon do ikony. Projekt został sfinansowany przez operatorów sieci komórkowej (produkcja tabliczek z kodami QR i N N FC) oraz Urząd Miejski Wrocławia (projekt graficzny, przystosowanie serwisu mobilnego oraz umieszczenie tabliczek w gablotach przystankowych).

Tychy

Realizatorem innowacyjnego projektu dla miasta jest śląska spółka Codepay, która specjalizuje się w rozwiązaniach marketingowych z wykorzystaniem kodów QR oraz technologii NFC.

– Zastosowanie QR kodów oraz technologii NFC na przystankach to genialne rozwiązanie. Pozwala ono zapomnieć o tradycyjnym sprawdzaniu rozkładu jazdy. System jest intuicyjny, działa szybko i pewnie. W miarę wolnych środków będziemy wyposażać kolejne przystanki w kody oraz tagi NFC oferujące bezpośredni dostęp do rozkładu jazdy komunikacji miejskiej. Jestem przekonany, że mieszkańcy Tychów, w szczególności młodzi, zafascynowani nowymi technologiami, docenią to unikatowe rozwiązanie – powiedział Michał Gramatyka, zastępca prezydenta Miasta Tychy

..