Świadczenia dla podnoszącego kwalifikacje pracownika

Pod pojęciem podnoszenia kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Tak wynika z art. 103[1] § 1 kp. Podstawowym warunkiem, aby uczący się pracownik mógł korzystać z kodeksowych uprawnień związanych z dokształceniem jest, zatem aby proces zdobywania lub uzupełniania wiedzy był przez pracodawcę zainicjowany, albo odbywał się za jego zgodą.

Akceptacja pracodawcy

Kodeks pracy nie definiuje jednak sformułowania „za zgodą pracodawcy” ani nie określa formy, w jakiej zgoda taka powinna być wyrażona. Należy, zatem przyjąć, odwołując się w tym zakresie przez art. 300 kp do art. 60 kc, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde jej zachowanie, które ujawnia tę wolę w sposób dostateczny.

Zgoda formalna i dorozumiana

Oczywiście swoją zgodę pracodawca najlepiej uzewnętrzni poprzez podpisanie z pracownikiem umowy szkoleniowej określającej wzajemne prawa i obowiązki stron. Jeżeli jednak pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, czyli do tzw. odpracowania nauki zawarcie takiej umowy nie jest obowiązkowe.

A zatem w sytuacji, gdy strony takiej umowy nie podpisały, o wyrażeniu lub nie wyrażeniu zgody na podnoszenie przez pracownika kwalifikacji zawodowych decydować będzie zachowanie pracodawcy wobec zatrudnionego (zgoda dorozumiana). Przykładem takiej dorozumianej zgody może być zwolnienie pracownika w godzinach pracy na zajęcia, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, udzielenie mu płatnego urlopu szkoleniowego czy sfinansowanie mu nauki np. przez zapłatę pokrycie czesnego.

Przyjmuje się, bowiem, że przyznanie tego typu świadczeń jasno określa stanowisko pracodawcy w sprawie dokształcania pracownika. A co za tym idzie pracownikowi przysługują wszystkie świadczenia obligatoryjne wskazane w art. 103 [1-5] kp.

Nawet w sytuacji, gdy strony nie podpisały umowy szkoleniowej pracownik może udowodnić pracodawcy przed sądem (powołując się na jego konkretne postępowanie), że ten wyraził zgodę na podnoszenie przez niego kwalifikacji zawodowych i domagać się realizacji świadczeń z tego tytułu.

Poinformowanie nie wystarczy

Przy czym jak wynika ze stanowiska MPiPS z czerwca 2010 r. (DPR I – 079 – 234/10) samo  powiadomienie pracodawcy o szkoleniu nie oznacza jeszcze zgody tego ostatniego na nie. Decyzja pracodawcy w sprawie podnoszenia kwalifikacji powinna poprzedzać korzystanie przez pracownika z obligatoryjnych świadczeń z tym związanych oraz ewentualne przyznanie mu przez pracodawcę świadczeń fakultatywnych.

Dlatego uprawnienia z tytułu podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie będą przysługiwały pracownikowi, który nie ujawnia pracodawcy faktu nauki, nie zwraca się o wyrażenie zgody na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, natomiast występuje o udzielenie np. urlopu szkoleniowego na egzamin kończący studia wyższe.

 Umowa szkoleniowa powinna zostać zawarta, jeśli pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do pozostania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji. Jeśli nie jest tym zainteresowany, a poza tym nie zamierza przyznawać pracownikowi żadnych świadczeń dodatkowych zawarcie umowy szkoleniowej określającej wzajemne prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy nie jest obligatoryjne.

 Urlop szkoleniowy i zwolnienia na zajęcia

Świadczenia, jakie mogą być przyznane uczącemu się pracownikowi podzielić można, na obowiązkowe i fakultatywne. Do tych pierwszych przysługujących pracownikowi zawsze, gdy pracodawca wyrazi inicjatywę lub zgodę na podnoszenie przez niego kwalifikacji zawodowych należą:

• płatne zwolnienie z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (jeżeli takie zajęcia pokrywają się z czasem pracy pracownika, lub bez zwolnienia od pracy pracownik na obowiązkowe zajęcia by się spóźnił); wymiar tych zwolnień zależy od sytuacji konkretnego pracownika, tj. z jednej strony – od rozkładu jego zajęć szkoleniowych, a z drugiej – od rozkładu jego czasu pracy
• płatny urlop szkoleniowy (w przypadkach wskazanych w art. 103 [2] kp); urlop taki w wymiarze 6 dni przysługuje pracownikom przystępującym do egzaminów: eksternistycznych, maturalnych i egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Dłuższy 21 dniowy urlop przysługujący pracownikom w ostatnim roku studiów jest przeznaczony na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

 Świadczenia fakultatywne

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe pracodawca przyznać może też dodatkowe świadczenia, np. opłacić jego kształcenie (czesne), przejazdy, podręczniki czy zakwaterowanie. Tak wynika z art. 103 [3] kp, który wymienia przykładowo rodzaje tego typu świadczeń. Oznacza to, że pracodawca może także przyznać uczącemu się pracownikowi innego rodzaju pomoc np. płatny urlop na sesje egzaminacyjne na poszczególnych latach studiów, większy wymiar płatnego urlopu szkoleniowego przysługującego na ostatnim roku studiów itp.

Przy czym kodeks pracy nie narzuca pracodawcy wymiaru przyznawanych dodatkowych świadczeń. Pracodawca ma, więc swobodę decyzji, co do tego, czy pokryje np. pracownikowi czesne w całości czy tylko zobowiąże się do jego współfinansowania. Dokładnych ustaleń w tym zakresie dokonuje pracodawca w porozumieniu z pracownikiem.

Należy jednak podkreślić, iż świadczenia te są fakultatywne. Pracodawca, który wysyła pracownika na podnoszenie kwalifikacji lub zgadza się na nie musi mu, bowiem zapewnić jedynie zwolnienia od pracy i – ewentualnie – obowiązkowy urlop szkoleniowy. Pozostała pomoc zależy tylko od jego dobrej woli.

Nauka bez zgody pracodawcy

Omówione wyżej uprawnienia uczącego się pracownika zarówno te obligatoryjne jak i fakultatywne przysługują pracownikowi tylko wtedy podnosi on swoje kwalifikacje zawodowe w rozumieniu kodeksu pracy, a więc za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy.

Pracownikowi zdobywającemu lub uzupełniającemu wiedzę i umiejętności na zasadach innych, niż opisane wyżej mogą być natomiast w myśl art. 103[6] kp. przyznane:

1) zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,

2) urlop bezpłatny

– w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem.